Saltar ao contido

Nubia

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Faraóns nubios da XXV Dinastía
Mapa do Antigo Exipto, co Deserto Nubio marcado

Nubia[1] (/ˈnuːbiə, ˈnjuː-/) é unha rexión ao longo do Río Nilo que inclúe a zona entre Asuán no sur de Exipto e Khartún no centro do Sudán. Foi a sede dunha das primeiras civilizacións da antiga África, xa que a cultura Kerma durou dende o 2500 a.C. ata a conquista polo Imperio Novo de Exipto baixo o faraón Thutmose I arredor do 1500 a.C. Nubia foi o fogar de varios imperios africanos, o máis destacado o reino de Kush, que conquistou Exipto durante o século VIII a.C durante o reinado de Piye e gobernou o país como a XXV Dinastía (para ser substituída un século despois polo nativa exipcia XXVI Dinastía).

O colapso de Kush no século IV d.C despois de máis de mil anos de existencia precipitouse por unha invasión do reino etíope Aksum e viu o nacemento de tres reinos cristiáns, Nobatia, Makuria e Alodia, os dous últimos duraron aproximadamente un milenio. O seu eventual declive iniciou non só a partición de Nubia en dúas metades, a norte conquistada polos otománs e a metade sur polo sultanato de Sennar no século XVI, senón tamén unha rápida Islamización e Arabización parcial do pobo nubio. Nubia volveuse unir co Quedivato de Exipto no século XIX. Hoxe, a rexión de Nubia está dividida entre Exipto e Sudán.

A ciencia arqueolóxica que se refire á antiga Nubia chámase Nubioloxía.

Lingua nubias

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Linguas nubias.

Só se coñecen parcialmente algúns aspectos da historia lingüística de Nubia. Aínda que se suxeriu varias veces que a lingua antiga mellor documentada, o Meroítico, estaría relacionada con Linguas nilo-saharianas, esta lingua debería considerarse unha lingua non clasificada.[2]> Tamén na zona chamada na antigüidade "Nubia" hai actualmente linguas cuxiticas cara á parte oriental do antigo reino de Kush e un grupo de linguas cordofanas na parte sur do mesmo reino. Isto implica que parte dos pobos chamados simplemente "nubios" poderían falar linguas que non son da familia nilo-sahariana.

Outras evidencias suxiren que incluso nas rexións nubias non periféricas falarían polo menos dúas variedades do grupo de linguas nubias, unha subfamilia da familia nilo-sahariana que inclúe o nobiin, kenuzi-dongola, midob e algunhas variedades relacionadas coa área norte das montañas Nuba. A lingua nubia antiga empregouse sobre todo nos textos relixiosos dos séculos VIII e IX.

Historia

[editar | editar a fonte]

Nubia na Antigüidade

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Reino de Kush.

Antigamente, o territorio actualmente chamado Nubia estaba moi influenciado pola cultura do antigo Exipto, especialmente durante o cumio de Exipto sendo unha especie de vicerreinado exipcio. Nubia podería formar parte da área citada nas fontes Bíblicas co nome de Kush, Cush, Cus ou cusitas.[3][4]

Para o antigo Kemet (Antigo Exipto), Nubia era "Tai-Seiti" (a terra do "pobo do arco"), unha poboación difícil de someter porque sabían usar os seus arcos e frechas.

As inscricións de Jebel Suliman, na marxe oeste, fronte á aldea de Degheim, mostran que Nubia foi conquistada por Djer (3000 a.C.), o terceiro faraón da I Dinastía. Máis tarde, o faraón Snefru, da IV dinastía, predecesor dos faraóns que construíron as pirámides de Gizeh, ordenou inscribir que invadira Nubia e trouxera 100.000 cativos e máis de 200.000 cabezas de gando. Este feito reflicte a cobiza de Snefru, pero tamén é un indicio da próspera poboación nubia.

Un dos templos máis importantes erixiuno a raíña Hatshepsut (1490-1468 a.C.), en Buhen, dedicado a Horus, o deus falcón, e outros en Semna oeste e en Dibeira. No leste de Semna (Kumma) dedicou o templo ao deus Jnum e foi ampliado polo seu sucesor, Thuhmose III. Thutmose III tamén dedicou un templo, en Semna oeste, aos deuses locais, a Dedwan, o deus do incenso e de Nubia.

Os faraóns do Imperio Novo, como Ramsés II (1290-1224 a. C.), subiron á realeza porque puideron prevalecer sobre os nubios arrastrándoos á derrota. Para amosar a súa divindade, este soberano decidiu construír o seu gran templo en Abu Simbel. Ramsés II construíu o templo de Aksha no centro de Nubia, e o vicerrei Setau e a súa esposa foron representados, venerandoo, no templo de Faras.

Deste xeito, co impoñente poder dos exipcios sobre Nubia, produciuse a unión de dúas poboacións diferentes. É importante saber que a poboación nubia era negra, o que deu lugar á aparición dos primeiros faraóns negros.

O dominio dos faraóns negros de orixe nubia durou aproximadamente 75 anos, nos que quixeron crear unha certa harmonía entre o Alto e Baixo Exipto e Nubia. Consideráronse plenamente exipcios aínda que eran reservados á hora de amosar as súas características nubias, é dicir, a súa característica cor de pel. Ademais, moitas das representacións feitas a estes faraóns foron completamente cambiadas.

Unha das notables decisións tomadas durante o mandato dos faraóns nubios foi a admisión de soldados do mesmo grupo étnico ao exército do faraón, un dereito que antes se lle negaba ao pobo nubio.

O Reino de Napata

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Napata.

Durante o Terceiro período intermedio de Exipto (1085 - 750 a.C.), Nubia recuperou a súa independencia. Formouse entón un "reino kushite" que durou mil anos. No século VIII a.C, os nubios Shabako, Taharqo e Pianjy vingaron aos seus antepasados ​​e dirixiron os seus carros de guerra a Kemet (Exipto), para tomar a dobre coroa do Alto e Baixo Exipto, fundando a XXV dinastía exipcia. Permaneceron no trono durante 67 anos e aínda se poden ver os seus monumentos. Cara ao 660, os faraóns kushitas foron expulsados ​​á súa rexión de orixe, Nubia, e formaron en Napata un reino orixinal, síntese das influencias nubias e exipcias, o reino de Kush adoptou moitas prácticas exipcias, como a súa relixión e as pirámides.

Época Meroítica

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Meroe.
Pirámides de Nubia en Meroe.

Cara ao 591 a.C., como resultado da expedición de Psammético II contra Kush, a capital trasladouse de Napata a Meroe. A isto sumouse o endurecemento das condicións climáticas, que relegaron o norte a funcións secundarias.

Do 315 ao 295 a.C., a ruptura (nunca rematada) co modelo exipcio acentuouse. Ao abeiro de Nastasen (335 a 315 a.C.), Meroe arrebatou a Napata as últimas grandes funcións que lle quedaban, as de lugar de coroación e enterro de soberanos.

Despois das campañas de Alexandre o Grande o territorio chamado actualmente Nubia nomeuseo "Ætiopia" ou, máis precisamente: "Baixa Etiopía" (non confundir co actual estado chamado Etiopía). Naquel momento tivo lugar a chegada das "Kandakes", raíñas que exercían o poder político supremo.

Na época romana, os kushites comerciaban cos romanos e tamén eran mercenarios. Durante ese tempo, as distintas rexións dividíronse e loitaron polo control de Nubia, deixando a rexión vulnerable aos ataques, que aproveitaron os Noba para conquistar Nubia. É posible que a palabra "Nubia" proveña da Noba, ou da palabra exipcia Nub: ouro. Os romanos chamáronlles entón Nobatae.

Nubia medieval

[editar | editar a fonte]
reinos de Nobatia, Makuria e Alodia.

É a comezos da Idade Media cando comeza a aparecer o topónimo "Nubia", termo derivado do importante reino cristián de Nobatia, aínda que xa entón, Nubia era unha referencia para mencionar a toda a rexión chamada antigamente "Baixa Etiopía". Ao redor do ano 350, Nubia foi invadida e destruída polo reino etíope de Axum. Debaixo formáronse tres novos reinos:

  • Nobatia, ao norte, entre a primeira e segunda fervenza do Nilo, coa capital en Faras;
  • Makuria, no centro, con capital en Dongola;
  • Alodia, ou Aloa, máis ao sur, coa súa capital en Soba, preto de Khartún.

O rei Silko de Nobatia escribiu en grego antigo e rexistrou as súas vitorias no templo de Talmis (hoxe Kalabsha) ao redor do ano 500. No 373, Xoán de Efeso rexistrou que un sacerdote monofisito chamado Xuliano converteu ao rei e aos seus nobres cara ao 545. Tamén observou que o reino de Alodia converteuse cara ao 569.

Século VII, Makuria converteuse na principal potencia da rexión, o suficientemente poderosa como para evitar a invasión dos árabes. Despois de moitos fracasos, estableceron un tratado de paz con Dongola, permitindo o comercio entre as dúas potencias. Ese tratado, chamado Bakt, durou 600 anos. Os nubios foron considerados como grandes guerreiros desde o tempo dos faraóns, ata a mediados do século X, máis de cincuenta mil nubios servían no exército do califato fatimido.[5] Foi ao final da Idade Media o Islamismo se impuxo finalmente en toda a rexión. A igrexa "real" de Dongola foi substituída por unha mesquita arredor de 1350.

Moderna Nubia

[editar | editar a fonte]

Ao longo do século XIV, o goberno de Dongolan colapsou, dividindo a rexión que caeu baixo a influencia de Exipto, que se apropiou do norte do país, deixando o reino de Sennar ao sur cara ao século XVI.

Máis tarde Exipto logrou o control da rexión, con Mehemet Ali no século XIX, pero na década de 1880 os británicos tomaron o control do país que se converteu nun "condominio" angloexipcio.

Despois do final da colonización inglesa, Nubia separouse en dúas partes, unha en Exipto e outra no Sudán.

Moitos nubios exipcios víronse obrigados a reasentarse debido á construción do lago Nasser, logo da construción do encoro. Pódense atopar aldeas nubias ao norte de Asuán na marxe oeste do río Nilo e na illa Elefantina. Moitos nubios viven noutras cidades, como O Cairo.

Localidades con restos de interese arqueolóxico

[editar | editar a fonte]

As cidades máis importantes de Nubia, relacionadas coa historia do antigo Exipto, situadas desde a primeira fervenza do río Nilo son:

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para nubia.
  2. ↑ Bender, 1998, The Nilo-saharan languages
  3. ↑ 2 Samuel 18: cusitas.
  4. ↑ Cus.
  5. ↑ Richard Andrew Lobban (2010). Global Security Watch - Sudán . Santa Bárbara: ABC CLIO, pp. 20. ISBN 978-0-31335-332-1.

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Thelwall, Robin (1978) 'Lexicostatistical relations between Nubian, Daju and Dinka', Études nubiennes: colloque de Chantilly, 2-6 juillet 1975, 265—286.
  • Thelwall, Robin (1982) 'Linguistic Aspects of Greater Nubian History', in Ehret, C. & Posnansky, M. (eds.) The Archeological and Linguistic Reconstruction of African History. Berkeley/Los Angeles, 39–56. versión en liña
  • Frédérique Fogel: Mémoires du Nil. Les Nubiens d'Égypte en migration. Karthala (1997)

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nubia&oldid=6185043»