Multiplicación
A multiplicación é unha operación matemática que consiste en sumar un número tantas veces como indica outro número. Así, 4×3 (léase "catro multiplicado por tres" ou, simplemente, "catro por tres") é igual a sumar tres veces o valor 4 por si mesmo (4+4+4).
A multiplicación está asociada ao concepto de área xeométrica.
O resultado da multiplicación de varios números chámase produto. Os números que se multiplican chámanse factores ou coeficientes e individualmente, multiplicando (número que se suma ou número que se está multiplicando) e multiplicador (veces que se suma o multiplicando).
Esta diferenciación entre "multiplicando" e "multiplicador" pode ser superfluo nalgúns contextos, por exemplo, cando o conxunto onde está definido o produto verifica a propiedade conmutativa da multiplicación (por exemplo, no conxunto dos números reais); pero pode ser útil cando nos referimos ao multiplicador dunha expresión alxébrica (por exemplo, en "a2b + a2b + a2b" ou "3a2b", 3 é o multiplicador, mentres que "a2b" é o multiplicando).
En álxebra moderna adóitase usar a denominación cociente ou multiplicación, coa súa notación habitual ("·") para designar a operación externa nun módulo, para designar tamén a segunda operación que se define nun anel (aquela para a que non está definido o elemento inverso do 0), ou para designar a operación que dota a un conxunto de estrutura de grupo.
A operación inversa da multiplicación de números é a división.
Notación
[editar | editar a fonte]A multiplicación indícase cunha "aspa" (×) ou cun punto medio (·). En ausencia destes caracteres adoita usarse o asterisco (*), sobre todo en computación (este uso ten a súa orixe no FORTRAN), pero está desaconsellado noutros contextos e só se debe empregar cando non hai outra alternativa.
Ás veces utilízase a letra xe (x), pero isto tamén é desaconsellable porque crea unha confusión innecesaria coa letra, que adoita representar unha incógnita nunha ecuación.
Tamén adoitan utilizarse signos de agrupación, como parénteses ( ), corchetes [ ] ou chaves { }. Estes, as máis das veces, utilízanse para multiplicar números negativos entre si ou por números positivos.
Se os factores non se escriben de forma individual pero pertencen a unha lista de elementos con certa regularidade, pódese escribir o produto mediante unha elipse, é dicir, escribir explicitamente os primeiros termos e os últimos, (ou en caso dun produto de infinitos termos só os primeiros), e substituír os demais por puntos suspensivos. Isto é análogo ao que se fai con outras operacións aplicadas a infinitos números (como as sumas). O produto de infinitos termos defínese como o límite do produto dos n primeiros termos cando n crece indefinidamente.
Así, o produto de todos os números naturais desde o 1 até o 100 pódese escribir:
mentres que o produto dos números pares entre o 1 e o 100 escribiríase:
- .
Isto tamén pode denotarse escribindo os puntos suspensivos na parte media da liña de texto:
En calquera caso, deben estar claros cales son os termos omitidos.
Por último, pódese denotar o produto mediante o símbolo productorio, que provén da letra grega Π (Pi maiúscula).
Isto defínese así:
O subíndice indica unha variábel que toma como valores os números enteiros desde un valor mínimo (, indicado no subíndice) a un valor máximo (, indicado no superíndice).
Finalmente, pódese omitir o signo de multiplicación, a menos que se multipliquen números ou que se poida xerar confusión sobre os nomes das incógnitas, constantes ou funcións, por exemplo, cando o nome dalgunha incógnita ten máis dunha letra e podería confundirse co produto doutras dúas.
Definición
[editar | editar a fonte]A multiplicación de dous números enteiros n e m exprésase como:
Isto non é máis que unha forma de simbolizar a expresión "sumar m a si mesmo n veces". Pode facilitar a comprensión ao expandirse a expresión anterior:
- m·n = m + m + m +...+ m
tal que hai n sumandos. Así, por exemplo:
- 5×2 = 5 + 5 = 10
- 2×5 = 2 + 2 + 2 + 2 + 2 = 10
- 4×3 = 4 + 4 + 4 = 12
- m·6 = m + m + m + m + m + m = 6m
- m·5 = m + m + m + m + m = 5m
Propiedades
[editar | editar a fonte]As seguintes propiedades son válidas no conxunto dos números reais e dos complexos.
Propiedade conmutativa
[editar | editar a fonte]Utilizando esta definición, é fácil demostrar algunhas propiedades interesantes da multiplicación. Como indican os dous primeiros exemplos, a orde en que se multiplican dous números é irrelevante, o que se coñece como propiedade conmutativa, que se cumpre en xeral para dous números calquera x e y:
- x·y = y·x
Propiedade asociativa
[editar | editar a fonte]A multiplicación tamén verifica a propiedade asociativa, que consiste en que, para tres números calquera x, y, z, tense que:
- (x·y)z = x(y·z)
Na notación alxébrica, as parénteses indican que as operacións dentro dos mesmos deben ser realizadas con preferencia a calquera outra operación.
Por exemplo:
- (8×3)×2 = 8×(3×2)
- 24×2 = 8×6
- 48 = 48
Propiedade distributiva
[editar | editar a fonte]A multiplicación tamén verifica a propiedade distributiva coa suma, porque:
- x.(y + z) = x.y + x.z
Así mesmo:
- (x + t).(y + z) = x(y + z) + t(y + z) = xy + xz + ty + tz
9×(3+5)=(9×3)+(9×5)=27+45=72
Elemento neutro
[editar | editar a fonte]Calquera número multiplicado pola unidade (1) é igual a si mesmo.
Exemplo:
1·x = x
1 x 4 =4
é dicir, a multiplicación ten un elemento neutro que é o 1.
Cero
[editar | editar a fonte]Todo número multiplicado por cero dá cero.
Conexión coa xeometría
[editar | editar a fonte]Desde un punto de vista puramente xeométrico, a multiplicación entre dous valores determina unha área que é representable. Do mesmo xeito, o produto de tres valores determina un volume igualmente representable.
En xeral, o produto de calquera cantidade maior que cero de números produce un resultado xeométrico representable, sexa este máis ou menos intuitivo e máis ou menos fácil de representar.
Produto de números negativos
[editar | editar a fonte]Para definir o produto de números negativos considérase o número -1. Para calquera enteiro positivo m:
- (-1)m = (-1) + (-1) +...+ (-1) = -m
Este é un resultado interesante que mostra que calquera número negativo non é máis que un número positivo multiplicado por -1. Polo que a multiplicación de enteiros se pode representar pola multiplicación de enteiros positivos e factores -1. O único que queda por definir é o produto de (-1)(-1):
(-1)(-1) = -(-1) = 1
Desde números enteiros a números complexos
[editar | editar a fonte]Desta forma, defínese a multiplicación de dous enteiros. As definicións poden ampliarse a conxuntos cada vez maiores de números: primeiro ao conxunto das fraccións ou números racionais, despois a todos os números reais e finalmente aos números complexos e outras extensións dos números reais.
Definición recursiva
[editar | editar a fonte]Unha definición recursiva da multiplicación pode darse segundo estas regras:
- x·0 = 0
- x·y = x + x·(y-1)
onde x é unha cantidade arbitraria, e y é un número natural. Unha vez que o produto está definido para os números naturais, pódese ampliar a conxuntos máis grandes, como xa se indicou anteriormente.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Outros artigos
[editar | editar a fonte]Ligazóns externas
[editar | editar a fonte]Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Multiplicación |
Vexa a entrada do Galizionario acerca de Multiplicación |