Kolkhoz

Traballo colectivo no kolkhoz.

Un kolkhoz (en ruso колхоз,   pronunciación ) era unha granxa colectiva na Unión Soviética, que substituíu ao artel. A palabra kolkhoz é unha contracción da expresión rusa коллективное хозяйство (kollektívnoye jozyaistvo), que significa "economía colectiva".

Historia

Inicios

Os kolkhozs foron estabelecidos por Vladimir Lenin apenas despois do triunfo da Revolución Rusa de 1917 como unha forma de cooperativa campesiña destinada a eliminar os latifundios dos grandes terratenentes rusos. Para isto, o goberno bolxevique realizou expropiacións masivas aos terratenentes e entregou as terras así obtidas ás cooperativas formadas por campesiños afíns ao réxime, aínda que sempre outorgando sobre devanditas terras só un "dereito de uso" mais non de propiedade pois unha das primeiras medidas do goberno bolxevique foi nacionalizar todas as propiedades inmobles. Os campesiños afiliados ao kolkhoz podían ser propietarios dalgúns pequenos bens de produción (como ferramentas agrícolas) e achábanse obrigados a entregar cotas de produción ao estado.

No entanto, en moitos casos grupos bolxeviques locais xa executaran directamente reparticións de terras a campesiños pobres pero sen obrigalos a formar unha cooperativa, quen maiormente se negaron a abandonar estas para unirse a un kolkhoz. Aínda que a pequena propiedade privada sobre bens de produción (aínda que non sobre a terra) foi permitida por Lenin dentro do esquema da súa Nova Política Económica (NEP) de 1921, sempre as autoridades da Unión Soviética promoveron a afiliación dos campesiños ao kolkhoz aínda que iso non sempre era o máis atractivo para os pequenos propietarios.

"Colectivización forzosa"

Tras abolirse a NEP en 1925, o goberno de Iosif Stalin estimulou a creación de máis kolkhozs para así aumentar a cantidade de produción agrícola en poder do estado soviético, co fin de dedicar esta á exportación e así reinserir a Unión Soviética no comercio internacional. Este esforzo culminou en 1928 coa prohibición oficial das explotacións agrarias privadas e a súa posta en colectividade forzosa, utilizando a violencia contra os campesiños que rexeitasen integrarse a un kolkhoz. A integración obrigatoria dos pequenos propietarios nos kolkhozs (ou "colectivización forzosa") foi acompañada dunha brutal represión política contra os campesiños recalcitrantes, caracterizada por arrestos masivos, deportacións a campos de traballo forzado e execucións sumarias entre a poboación rural, sendo esta unha das primeiras políticas represivas do réxime de Stalin.

O goberno stalinista dispuxo exportar gran parte da produción agrícola da Unión Soviética cara a países capitalistas e financiar con iso a compra de maquinaria industrial. A produtividade agraria soviética aumentara desde 1917 como resultado dos estímulos dados pola NEP, pero ante a urxencia de contar con produtos agrícolas en gran cantidade para a exportación, Stalin aumentou desmesuradamente as cotas de produción nos kolkhozs e estabeleceu severas penas en caso de "especulación" ou "ocultamento de colleitas", ignorando deliberadamente que desde 1928 a colectivización forzosa "dislocara" todo o sistema produtivo rural da URSS, polo cal os kolkhozs terían gran dificultade en cumprir as novas cotas.

Traballo nun kolkhoz de Ucraína.

Ao mostrarse imposible volver aos niveis de produción de mediados da década de 1920, o goberno soviético recorreu desde 1930 a violentas requisacións de colleitas nos kolkhozs, cumprindo así as "cotas produtivas" pero ao apropiarse de case toda a produción de alimentos xerou unha gravísima fame negra nas rexións rurais, especialmente en Ucraína.

Cara a 1938 o goberno de Stalin lograra financiar a industrialización a costa do campo soviético, pero os kolkhozs víronse sometidos a outra difícil proba coa entrada da URSS na Segunda guerra mundial desde xuño de 1941. Ás destrucións causadas polo ataque alemán uniuse unha enorme presión sobre os kolkhozs situados aínda en territorios baixo control gobernamental para que aumentasen a súa produción, presión agravada pola mobilización da man de obra masculina para o Exército Vermello. En tanto a política de industrialización de Stalin non prestara maior atención á modernización da produción agrícola, o período de 1941-1945 implicou un maior esforzo para que os kolkhozs satisfixesen as demandas estatais.

Modernización

Tras 1945 empezou a atenderse un pouco máis á urxencia de modernización no campo para incrementar a produtividade, máis aínda considerando que ao empezar a Guerra fría contra os Estados Unidos a Unión Soviética debía asegurar unha "seguridade alimentaria". Durante o desxeo de Nikita Khrushchev (1953-1964) tras a morte de Stalin, incrementáronse os salarios dos campesiños dos kolkhozs e impulsouse a tecnificación da produción agraria nos mesmos para obter un efectivo e pleno abastecemento de alimentos na URSS, a cal agora "exportaba" o modelo dos kolkhozs aos seus satélites do Pacto de Varsovia.

Tras a caída de Khrushchev e o ascenso de Leonid Brezhnev ao poder en 1964, a URSS entrou nun período de estancamento económico. Os kolkhozs non puideron manter os seus niveis de produtividade e paulatinamente a tecnificación agrícola empezou a dar signos de obsolescencia. Un relaxamento do "pasaporte interior" soviético en 1969 permitiu que os nenos nados nun kolkhozs non estivesen obrigados (como no pasado) a traballar de adultos nese mesmo kolkhoz. En 1974 permitiuse en forma limitada que un grupo seleccionado de campesiños novos deixase os kolkhozs para traballar nas cidades.

Estancamento e decadencia

A mediados da década de 1970, a Unión Soviética sufría de problemas para abastecer á súa poboación e por vez primeira desde os tempos tsaristas volveu importar alimentos dos países capitalistas. Aproveitando baleiros legais, os kolkhozs sufrían a migración ás cidades dos seus membros máis novos, en tanto a economía rural ofrecía moi poucas opcións de crecemento económico. A pauperización do campo soviético fíxose máis aguda en tanto a produtividade diminuía e reducíase máis o financiamiento estatal aos kolkhozs, os cales agora afrontaban por si sós o custo da produción alimenticia, a cal o estado vendía nas cidades a prezos subsidiados.

Extinción

Coa chegada da perestroika no goberno de Mikhail Gorbachev desde 1985, impúxose aos kolkhozs mecanismos que recompensasen a produtividade, suprimindo algunhas "cotas de produción" fixas e incentivando a competencia entre kolkhozs, a fin de reducir no posible a importación de alimentos. No entanto, a agricultura na URSS sufría xa décadas de abandono estatal e dificilmente estas políticas forneceron efecto. Peor aínda, a burocracia encargada da administración dos kolkhozs descoñecía como aplicar novos sistemas de manexo financeiro e requiría máis subsidio estatal, precisamente o que o goberno soviético xa non podía seguir achegando ante a acelerada deterioración da economía nacional. A glasnost promoveu mesmo no mundo rural certa discusión sobre custións antes censuradas como a ineficiencia ou corrupción da burocracia. As reformas de Gorbachev non puideron poñerse en práctica e lentamente os kolkhozs empezaron a decaer.

Cando en agosto de 1991 un fracasado golpe de estado deu inicio á acelerada disolución da Unión Soviética, os campesiños dos kolkhozs aproveitaron a nova situación para repartírense algunhas terras a título persoal, xunto con maquinaria e ferramentas. A partir de 1992 o novo goberno de Rusia autorizou que os kolkhozs se privatizasen, sendo comprados por grupos económicos locais ao mando de oligarcas. No entanto, a disolución do "pasaporte interior" soviético causou que para entón a gran maioría de campesiños dos kolkhozs abandonase o campo para migrar a asentamentos urbanos.

Funcionamento

Situación do campesiño

Ao membro dun kolkhoz denominábaselle kolkhoznik (masculino) ou kolkhoznitsa (feminino). O plural é kolkhozniki. Aos kolkhozniks pagábaselles con parte da produción do kolkhoz e co beneficio feito pola explotación agrícola, proporcionalmente ás horas traballadas. Aos kolkhozniki autorizábaselles ademais a posuír terras (aproximadamente de 0.40 hectáreas por cada adulto, como máximo) e un pouco de gando menor, aínda que a cantidade permitida de ambos os elementos era bastante menor á que posuía un campesiño ruso pobre na época tsarista. A pesar diso, estas vantaxes en especie facían o kolkhoz moito máis atractivo aos campesiños soviéticos en comparación co sovkhoz, no cal os traballadores ou sovkhozniki recibían soamente un salario fixo do estado soviético sen importar o seu nivel de produción, sendo que no sovkhozs os campesiños non tiñan dereito a posuír terras para explotación propia.

Aínda que o kolkhozniki era recoñecido legalmente como cidadán da Unión Soviética, enfrontaba unha serie de trabas legais. Primeiramente, todo campesiño que vivise nun kolkhoz estaba prohibido de saír de alí sen permiso da administración central do mesmo. Iso foi duramente criticado pola disidencia soviética que acusaba os kolkhozs de repetir a servidume do tempo dos tsares onde os campesiños estaban tamén "atados á terra" e prohibidos de saír das súas granxas sen permiso do seu señor feudal. Con este sistema o goberno soviético castigaba como delito toda migración do campo á cidade, practicamente confinando os campesiños nas granxas colectivas.

En segundo lugar, o campesiño dos kolkhozs só tiña dereito ao uso libre dunha pequena parcela de produción individual e á propiedade dos seus artigos persoais de labranza, estando prohibida toda outra froma de propiedade persoal. No entanto, estes limitados medios servían para a súa subsistencia e adquiriron grande importancia en tanto os salarios estatais non aumentaron significativamente ao longo dos anos, pese ao continuo empobrecemento do kolkhoz.

Traballo e produción

A produtividade nun kolkhoz adoitaba ser moi variada, especializando algúns deles en certa clase de produtos (gran, legumes, cereais, carne) pero o escaso financiamento outorgado polo goberno soviético para melloras na agricultura impediu que os kolkhozs puidesen abastecer toda a demanda alimentaria da URSS. O sistema de pago igualitario a todos os traballadores sen importar o nivel produtivo xerou un estímulo negativo entre os kolkhozniki, carentes de todo incentivo para mellorar a produtividade.

Véxase tamén

Bibliografía

• Standard Kolkhoz Charter, Agropromizdat, Moscow (1989), pp. 4,37 (ruso).
• V.I. Semchik, Cooperation and the Law, Naukova Dumka, Kiev (1991) (ruso).
• E.V. Serova, Agricultural Cooperation in the USSR, Agropromizdat, Moscova (1991) (ruso).
• R W Davies, The Soviet Collective Farm 1929-1930 (Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, 1980), p. 59. (inglés)
• Exile and Discipline: The June 1948 campaign against Collective Farm shirkers por Jean Levesque, p. 13 (inglés)
• Caroline Humphrey, Karl Marx Collective: Economy, society and religion in a Siberian collective farm, Cambridge University Press, Cambridge (1983), p. 96. (inglés)
• Leonard E. Hubbard, The Economics of Soviet Agriculture, Macmillan, Londres (1939), p. 233. (inglés)
• Roy D. Laird, Collective Farming in Russia: A Political Study of the Soviet Kolkhozy, University of Kansas Publications, Lawrence, Kansas (1958), p. 120. (inglés)
• Fedor Belov, The History of a Soviet Collective Farm, Praeger, Nova York (1955), p. 87. (inglés)
• Fedor Belov, op. cit., pp. 110–11.
• Caroline Humphrey, op. cit., p. 14.
• Leonard E. Hubbard, op. cit., p. 275.
• Merle Fainsod, How Russia is Ruled, Harvard University Press, Cambridge, Mass., edición revisada (1970), p. 570. (inglés)
• Z. Lerman, C. Csaki, and G. Feder, Agriculture in Transition: Land Policies and Evolving Farm Structures in Post-Soviet Countries, Lexington Books, Lanham, MD (2004), Capítulo 4. (inglés)
• Murat Aminjanov, How many farms are there in Tajikistan?, Policy Brief 3, European Commission "Support for the Development, Implementation and Evaluation of Agricultural Policy in Tajikistan" Project, Dushanbe (outubro 2007). (inglés)

Outros artigos

• Unión Soviética
• Stalin
• Lenin
• Agricultura da Unión Soviética