Fiscalía Europea

A Fiscalía Europea é unha Institución prevista no Tratado de Lisboa para a protección dos intereses financeiros da Unión Europea e instaurada polo  Regulamento (UE) 2017/1939 do Consello, que se ocupará de investigar, procesar e levar ante a xustiza aos autores de delitos contra os intereses financeiros da Unión.

Sede de Eurojust na Haia

Regulación

O 12 de outubro de 2017 o Consello Europeo adoptou, despois de que o aprobase a semana anterior o Parlamento Europeo, o Regulamento (UE) 2017/1939 do Consello polo que se establece unha cooperación reforzada para a creación da Fiscalía Europea.

Este regulamento adoptárono vinte Estados membros que son os que forman parte do sistema de cooperación reforzada dirixido á creación da Fiscalía Europea:  Alemaña, Austria, Bélxica, Bulgaria, Chipre, Croacia, Eslovaquia, Eslovenia, España, Estonia, Finlandia, Francia, Grecia, Italia, Letonia, Lituania, Luxemburgo, Polonia, Portugal, República Checa e Romanía.

A oficina central da Fiscalía Europea terá a súa sede en Luxemburgo. A Comisión fixará a data en que a Fiscalía Europea asumirá as súas funcións, que non poderá ser anterior a tres anos desde a entrada en vigor do Regulamento.

Natureza, Funcións e Principios que rexen a Fiscalía Europea.

 En vermello: Estados da Unión non participantes na Fiscalía Europea

A Fiscalía Europea é un órgano independente da Unión, que non acepta instrucións de ningún outro organismo, e que dispón de personalidade xurídica propia. Renderá contas das súas actividades ante o Parlamento Europeo, o Consello e a Comisión, presentando informes anuais.

As súas funcións consisten en investigar os delitos que prexudiquen aos intereses financeiros da Unión previstos na Directiva (UE) 2017/1371 e determinados polo Regulamento, así como en exercer a acción penal e solicitar a apertura de xuízo oral contra os seus autores e os cómplices destes.

A Fiscalía Europea respectará os principios de legalidade, proporcionalidade e imparcialidade. A lexislación aplicable no procedemento será a do Estado membro cuxo Fiscal Europeo Delegado estea encargado do expediente. As investigacións e acusacións da Fiscalía rexeranse polo Regulamento da UE, pero a lexislación nacional aplicarase ás cuestións que non estean reguladas polo Regulamento.

Estrutura e organización da Fiscalía Europea

A Fiscalía Europea é un órgano indivisible da Unión, que funciona como unha fiscalía única con estrutura descentralizada. Conta, en primeiro lugar, cun nivel central, que consiste nunha oficina situada en Luxemburgo, integrada polo Colexio, as Salas Permanentes, o Fiscal Xeral Europeo, os fiscais adxuntos ao Fiscal Xeral Europeo, os Fiscais Europeos e o Director Administrativo.

E, en segundo lugar, cun nivel descentralizado, que esta integrado polos Fiscais Europeos Delegados, establecidos nos Estados membros.

O Colexio da Fiscalía Europea estará composto polo Fiscal Xeral Europeo e un Fiscal Europeo por Estado membro. As Salas Permanentes estarán presididas polo Fiscal Xeral Europeo ou por un dos seus fiscais adxuntos e terán outros dous membros permanentes, estando encargadas de supervisar e dirixir as investigacións e acusacións realizadas polos Fiscais Europeos Delegados.

Fiscais integrantes da Fiscalía Europea

1. O Fiscal Xeral Europeo, que está á fronte da Fiscalía. Organiza os traballos, dirixe as actividades e adopta as decisións mais relevantes. O seu nomeamento corresponde ao Parlamento Europeo e ao Consello, de acordo, por un mandato non renovable de sete anos. Un comité de selección elaborará unha lista restrinxida de candidatos cualificados que se presentará ao Parlamento Europeo e ao Consello.

1. Os Fiscais adxuntos ao Fiscal Xeral Europeo, nomeados polo Colexio entre os Fiscais Europeos, que serán dous e asistirán ao Fiscal Xeral Europeo no exercicio das súas funcións e substituirano cando non estea presente ou non poida atender aos seus deberes.

1. Os Fiscais Europeos, nomeados a proposta de cada Estado membro, que servirán de enlace e de canle de información entre as Salas Permanentes e os Fiscais europeos Delegados nos seus respectivos Estados de orixe.

1. Os Fiscais europeos delegados que actuarán en nome da Fiscalía Europea nos seus respectivos Estados membros e terán as mesmas potestades que os fiscais nacionais en materia de investigación, exercicio da acción penal e apertura de xuízos. Os Fiscais europeos Delegados tamén serán responsables da apertura de xuízo, en particular corresponderalles presentar alegacións, participar na práctica de probas e exercer as vías de recurso dispoñibles con arranxo ao dereito nacional. Cada Estado membro contará polo menos con dous Fiscais europeos Delegados.

Historia

A idea da creación dunha Fiscalía da Unión Europea xorde no Corpus Iuris, de 1997, e reitérase na súa revisión, coñecida como Corpus Iuris 2000. O Corpus Iuris foi un estudo académico encargado pola Comisión Europea que tiña como finalidade elaborar un conxunto uniforme de normas de Dereito Penal e Procesual Penal para garantir a protección dos intereses financeiros da Comunidade Europea, a través dun sistema que superase as diferenzas de sistemas xurídicos dos Estados membros.

A Comisión propuxo a creación da figura do Fiscal Europeo para a defensa dos intereses financeiros da Comunidade no Consello de Niza, de decembro de 2000, pero non conseguiu a súa aprobación por parte dos Estados membros. A idea non é rexeitada de plano, pero suxírese a necesidade de profundar nas súas dimensións prácticas.

Como consecuencia deste rexeitamento, a Comisión Europea iniciou un estudo máis amplo e como resultado publicou en decembro de 2001 un Libro Verde sobre a protección penal dos intereses financeiros comunitarios e sobre a creación dun Fiscal Europeo para dita protección. A experiencia nos primeiros anos de protección penal dos intereses financeiros da Comisión puxo de relevo que esta protección se vía prexudicada pola lenta e fragmentada aplicación dos distintos sistemas penais de cada Estado membro. Por iso facíase necesaria a creación dunha figura encargada da investigación destas condutas de forma centralizada.

Tratado de Lisboa

Artigo 86 do TFUE

1. Para combater as infraccións que prexudiquen aos intereses financeiros da Unión, o Consello poderá crear, mediante regulamentos adoptados con arranxo a un procedemento lexislativo especial, unha Fiscalía Europea a partir de Eurojust. O Consello pronunciarase por unanimidade, previa aprobación do Parlamento Europeo.

En caso de falta de unanimidade, un grupo de polo menos nove Estados membros poderá solicitar que o proxecto de regulamento remítase ao Consello Europeo, nese caso quedará suspendido o procedemento no Consello. Previa deliberación, e en caso de alcanzarse un consenso, o Consello Europeo, no prazo de catro meses a partir de dita suspensión, devolverá o proxecto ao Consello para a súa adopción.

Se non hai acordo dentro dese mesmo prazo, e polo menos nove Estados membros queren establecer unha cooperación reforzada con arranxo ao proxecto de regulamento de que se trate, comunicarano ao Parlamento Europeo, ao Consello e á Comisión. En tal caso, a autorización para iniciar a cooperación reforzada a que se refiren o apartado 2 do artigo 20 do Tratado da Unión Europea e o apartado 1 do artigo 329 do presente Tratado considerarase concedida, e aplicaranse as disposicións relativas á cooperación reforzada.

2. A Fiscalía Europea, no seu caso en colaboración con Europol, será competente para descubrir aos autores e cómplices de infraccións que prexudiquen aos intereses financeiros da Unión definidos no regulamento contemplado no apartado 1, e para incoar un procedemento penal e solicitar a apertura de xuízo contra eles. Exercerá ante os órganos xurisdicionais competentes dos Estados membros a acción penal relativa a devanditas infraccións.

3. Os regulamentos contemplados no apartado 1 fixarán o Estatuto da Fiscalía Europea, as condicións para o desempeño das súas funcións, as normas de procedemento aplicables ás súas actividades e aquelas que rexan a admisibilidad das probas, así como as normas aplicables ao control xurisdicional dos actos procesuais realizados no desempeño das súas funcións.

4. Simultaneamente ou con posterioridade, o Consello Europeo poderá adoptar unha decisión que modifique o apartado 1 co fin de ampliar as competencias da Fiscalía Europea á loita contra a delincuencia grave que teña unha dimensión transfronteiriza, e que modifique en consecuencia o apartado 2 no referente aos autores e cómplices de delitos graves que afectan a varios Estados membros. O Consello Europeo pronunciarase por unanimidade, previa aprobación do Parlamento Europeo e previa consulta á Comisión.

Traballos Preparatorios da Constitución da Fiscalía Europea, a partir do Tratado de Lisboa

Seminario de Madrid sobre o Futuro da Fiscalía Europea

A aprobación en 2007, por todos os Estados membros da Unión Europea, do Tratado de Lisboa, que recolle expresamente a idea de crear unha Fiscalía Europea para combater as infraccións que prexudiquen os intereses financeiros da Unión e, no seu caso, para loitar contra a delincuencia grave con dimensión transfronteiriza, deu lugar á celebración en Madrid dun Seminario Internacional para estudar a nova Institución e as posibilidades da súa posta en marcha, convocado polo Fiscal Xeral do Estado español, Cándido Conde-Pumpido .

Grupo de Traballo para a elaboración dun Proxecto Técnico

Tribunal Supremo

Con posterioridade, a Fiscalía española constituíu un Grupo de Traballo para a elaboración dun texto que servise de base para configurar o proxecto do Ministerio Público Europeo. O texto redactouse nunhas Xornadas celebradas na sede da Fiscalía, en Madrid, en xuño de 2009, e recolleu as achegas dos diferentes países, xa que se trataba de harmonizar os diferentes modelos de Fiscalías vixentes en Europa. Durante tres días traballaron fiscais vindos de diversos países europeos como Portugal, Francia, Eslovenia ou Bélxica, así como os máximos representantes da Oficina de Loita contra a Fraude (OLAF) e Eurojust.  O Fiscal Xeral do Estado, Cándido Conde-Pumpido, promoveu e clausurou as xornadas.

Seminario de París

O un de decembro de 2009 entrou en vigor o Tratado de Lisboa. Dous meses despois, o Fiscal Xeral do Tribunal de Casación de París, Jean-Louis Nadal, convocou unha Conferencia Internacional en París, para analizar as perspectivas sobre a posta en marcha do Ministerio Público europeo. A Conferencia, inaugurada pola Ministra de Xustiza, Michéle Alliot-Marie, e clausurada polo exministro Robert Badinter, apostou firmemente pola posta en marcha da nova institución.

A Conferencia Internacional foi organizada pola Cour de Cassation de París xunto coa Oficina de Loita contra a Fraude (OLAF), e celebrouse os días 11 e 12 de febreiro de 2010.

Proposta da Presidencia española

Sede da Fiscalía Xeral do Estado

Unha das prioridades no ámbito da Xustiza da Presidencia Española da Unión Europea, exercida durante o primeiro semestre de 2010, era avanzar cara ao establecemento dunha Fiscalía Europea, prevista tanto no Tratado de Lisboa como no Programa de Estocolmo.

O 3 de marzo de 2010 o Fiscal Xeral do Estado español, Cándido Conde-Pumpido, presentou oficialmente en Bruxelas o proxecto da Presidencia española para a posta en marcha da Fiscalía Europea, conforme ao prevido no art 86 do Tratado de Lisboa. Conde-Pumpido, que interveu xunto co Presidente da Comisión de Xustiza e Interior do Parlamento Europeo, Juan Fernando López Aguilar, e o Secretario de Estado español para a Unión Europea (UE), Diego López Garrido, presentou un proxecto técnico, elaborado a partir das conclusións derivadas das Xornadas Internacionais convocadas pola Fiscalía española en 2008 e 2009, que posteriormente terían que debater os Vinte e sete no Consello de Luxemburgo. 

Trátase dun primeiro paso dun longo camiño que a Presidencia española ha querido dar canto antes, afirmou Conde Pumpido ao presentar os traballos técnicos relativos ao establecemento da Fiscalía Europea. O Fiscal Xeral español explicou que un Ministerio Público europeo dotaría de maior eficacia ás investigacións económicas para salvagardar os intereses da unión monetaria e permitiría coordinar o traballo que fan os órganos xurisdicionais nacionais, así como da axencia europea de cooperación xudicial (Eurojust) e a Oficina Europea de Loita contra a Fraude (OLAF), engadindo que a moeda única necesita unha institución específica que a protexa de fraudes e especulacións.

A creación desta institución discutiuse posteriormente, conforme á proposta española, na reunión de Ministros de Xustiza e Interior dos Vinte e sete que tivo lugar en Luxemburgo o 27 de abril de 2010, pero a súa posta en marcha quedou suspendida até unha nova discusión en 2013. A súa aprobación esixe a unanimidade dos Vinte e sete Estados membros da UE ou ben acudir á cooperación reforzada.

Constitución en 2017 dun grupo de Estados para a creación da Fiscalía Europea por Cooperación Reforzada

O 3 de abril de 2017, Alemaña, Bélxica, Bulgaria, Chipre, Croacia, Eslovaquia, Eslovenia, España, Finlandia, Francia, Grecia, Lituania, Luxemburgo, Portugal, República Checa e Romanía, comunicaron ao Parlamento Europeo, ao Consello e á Comisión que desexaban establecer unha cooperación reforzada para a creación da Fiscalía Europea.

Por conseguinte, en virtude do artigo 86, apartado 1, parágrafo terceiro, do TFUE, considerouse concedida a autorización para iniciar a cooperación reforzada a que se refiren o artigo 20, apartado 2, do Tratado da Unión Europea (TUE) e o artigo 329, apartado 1, do TFUE, e as disposicións relativas á cooperación reforzada aplícanse a partir do 3 de abril de 2017. Ademais, mediante senllas cartas de 19 de abril de 2017, 1 de xuño de 2017, 9 de xuño de 2017 e 22 de xuño de 2017, Letonia, Estonia, Austria e Italia, respectivamente, indicaron o seu desexo de participar no establecemento da cooperación reforzada.