Estado de alarma

O estado de alarma é un dos tres réximes de emerxencia contemplados no artigo 116 da Constitución Española de 1978. En concreto, o estado de alarma detállase no punto 2 do devandito artigo. Así mesmo, os seus efectos foron desenvolvidos no artigo 11 da Lei Orgánica 4/1981, dos estados de alarma, excepción e sitio.

O estado de alarma declárase co obxectivo de asegurar o restabelecemento da normalidade da vida cotiá ante perturbacións como catástrofes, crises sanitarias ou episodios de desabastecemento de produtos básicos.

En España

No estado español a declaración do estado de alarma é competencia do Goberno de España, segundo o artigo 116.2 da Constitución. A declaración pode atinxir á totalidade do territorio do Estado ou nada máis a algunha das súas partes.

A declaración do estado de alarma ten que estar motivada por algunha das seguintes perturbacións da normalidade:

• Catástrofes como terremotos, inundacións, incendios ou accidentes de gran magnitude.
• Crises sanitarias, como epidemias ou contaminación do medio ambiente.
• Situacións de desabastecemento de produtos de primeira necesidade, como alimentos ou fontes de enerxía.
• Que se paralicen os servizos públicos esenciais (sanidade, educación, etc) xunto con algunha das situacións anteriores.

O estado de alarma é declarado polo Goberno mediante decreto acordado en Consello de Ministros. A súa duración máxima é de 15 días. Cando se sobrepase este límite, poderá ser prorrogado, sempre coa autorización do Congreso dos Deputados. En caso de prórroga, será o Congreso quen estabeleza as condicións do estado de alarma.

Segundo o regulado no art. 11 da Lei Orgánica 4/1981, de 1 de xuño, dos estados de alarma, excepción e sitio, baixo o estado de alarma, o Estado poderá:

• Limitar a circulación ou permanencia de persoas ou vehículos.
• Practicar requisas temporais de todo tipo de bens e impor prestacións persoais (tributos, traballos...) obrigatorias.
• Intervir e ocupar de maneira temporal industrias ou locais de calquera natureza.
• Limitar ou racionar o uso de servizos ou o consumo de artigos de primeira necesidade.
• Asegurar o abastecemento dos mercados e o funcionamento de servizos e industrias mediante as ordes oportunas.

Estados de alarma en España desde a proclamación da Constitución de 1978

En España, o estado de alarma declarouse unicamente en dúas ocasións desde a proclamación da Constitución de 1978. A primeira delas en decembro de 2010, a causa dunha crise provocada por unha folga de controladores aéreos. A segunda delas en marzo de 2020, como resultado da epidemia do coronavirus COVID-19.

Crise dos controladores de 2010

O sábado 4 de decembro de 2010, ás 12:30 horas, o goberno presidido por José Luis Rodríguez Zapatero, do PSOE, decretou o estado de alarma en todo o territorio español. O motivo foi o peche do espazo aéreo español debido á folga de controladores aeroportuarios. O goberno amparouse en que este era un servizo público básico, e que se estaban producindo graves prexuízos á cidadanía e a economía do país.

O persoal de control aéreo pasou a ser considerado persoal militar mentres durase a declaración e forzado a reincorporarse ao seu traballo baixo a ameaza de penas de cárcere. O Consello de Ministros solicitou, o 14 de decembro, unha prórroga do estado de alarma até o 15 de xaneiro ás 24 horas. O Congreso dos Deputados aprobouna. O estado de alarma non se levantou até o 16 de xaneiro de 2011, ás 0:00 horas.

Crise sanitaria pola pandemia de coronavirus (COVID-19) de 2020

O venres 13 de marzo de 2020, o presidente do Goberno, Pedro Sánchez, anunciou a declaración do estado de alarma para a contención da pandemia pola enfermidade de coronavirus (COVID-19) que afectaba a España desde mediados de febreiro.

Decreto inicial do estado de alarma (15-29 de marzo)

As medidas foron concretadas ao día seguinte, sábado 14 de marzo, tras un Consello de Ministros que durou máis de sete horas. O goberno ordenou a súa publicación no BOE esa mesma noite, para a súa entrada en vigor de forma inmediata. O estado de alarma promulgouse por quince días naturais, o tempo máximo autorizado pola Constitución, e os seus efectos estendéronse a todo o territorio español. Entre as principais medidas que contemplaba o decreto destacan:

• Limitacións á libre circulación de persoas, restrinxida a actividades esenciais como a compra de alimentos ou medicamentos ou os desprazamentos por motivos laborais e médicos.
• Autorización ao Goberno e as autoridades delegadas por este a dispoñer medidas excepcionais para asegurar o abastecemento de produtos de primeira necesidade ou combater a pandemia, incluídas requisas temporais ou prestacións persoais.
• Suspensión de toda actividade educativa presencial.
• Peche de todos os comercios, agás daqueles relacionados con servizos esenciais, como a alimentación ou os servizos sanitarios.
• Restricións no acceso a cerimoniosas relixiosas ou civís.
• Restricións na oferta de servizos públicos de transportes.

Primeira prórroga do estado de alarma (29 de marzo-12 de abril)

Desde o inicio da crise, o Goberno manifestou que sería seguramente necesario prorrogar o estado de alarma alén do prazo inicial. O Goberno anunciou publicamente que solicitaría a prórroga por outros quince días naturais o 22 de marzo. A solicitude levouse á sesión plenaria do Congreso dos Deputados na tarde do 25 de marzo. Para evitar riscos de contaxio, a maioría da cámara votou de maneira telemática. A proposta de prórroga obtivo 321 votos afirmativos, 28 abstencións e ningún voto en contra. Os votos afirmativos chegaron da coalición que formaba o Goberno (PSOE e Unidas Podemos), PP, Vox, Ciudadanos (C's), PNV, Más País, Compromís, Navarra Suma, Teruel Existe, Foro Asturias, Coalición Canaria, Nueva Canarias e o Partido Regionalista de Cantabria ou Bloque Nacionalista Galego. As abstencións procederon sobre todo dos partidos nacionalistas periféricos: Esquerra Republicana de Catalunya, Junts per Catalunya, EH-Bildu ou CUP. Estes partidos escudáronse na necesidade de decretar medidas de confinamento máis duras, como tamén fixeron outros partidos que votaron a prol da prórroga.

Desta sorte, o estado de alarma ficou estendido para todo o territorio español até as 00:00 horas do 12 de abril de 2020.

Segunda prórroga do estado de alarma (12 de marzo-26 de abril)

Nos derradeiros días de marzo agravouse a situación nos hospitais, desbordados pola cantidade de casos graves, e o número de contaxios atinxiu os máximos. O Goberno viuse na obriga de decretar a paralización da actividade económica non esencial entre o 31 de marzo e o 9 de abril. Nese mesmo día votouse no Congreso dos Deputados unha nova prórroga do estado de alarma, que foi aprobada por 270 votos a favor, 54 en contra e 25 abstencións.

Os votos afirmativos chegaron da coalición de goberno, o PP, C’s e maioría dos partidos minoritarios que xa votaran a prol da primeira prórroga. Con todo o PP e C’s manifestaron duras críticas cara a xestión da crise e pediron transparencia ao goberno. O BNG, pola súa banda, manifestouse en contra de levantar a paralización da actividade económica non esencial. Outros partidos variaron o seu voto con respecto á sesión do 25 de marzo. O PNV, preocupado pola paralización económica, sumouse á abstención. Vox acusou ao Goberno de ser incapaz de xestionar a crise e votou en contra. O mesmo fixeron as CUP, que acusaron ao Goberno de autoritarismo e de recuperar a actividade laboral antes de que a crise estivese controlada.

O estado de alarma prorrogouse, por tanto, até as 00:00 horas do 26 de abril. Durante o debate, o propio Presidente do Goberno recoñeceu que xa estaba a pensar nunha nova ampliación do estado de alarma. Nese momento totalizábanse, desde o inicio da crise, quince mil defuncións e cento cincuenta mil persoas infectadas. Aínda que ambas cifras crecían a menor ritmo do que nas semanas previas, temíase unha segunda vaga de contaxios de se levantaren as medidas do estado de alarma.