Vitelo (ovo): Diferenzas entre revisións

Explorar o historial de forma interactiva

← Edición máis vella Edición máis nova →

Contido eliminado Contido engadido

En liña

Revisión como estaba o 13 de setembro de 2020 ás 13:16

♦

O vitelo,^[1] deuteroplasma ou plasma xerminativo é a parte do citoplasma do cigoto que contén substancias nutritivas,^[2] tales como lípidos, glícidos, proteínas, vitaminas, e minerais.

O vitelo provén na súa maioría do óvulo, e serve para a nutrición do embrión, polo menos nas súas fases iniciais.

As proteínas funcionan en parte como alimento por si mesmas e, en parte, para a regulación do almacenamento e subministración dos outros nutrientes. Por exemplo, nalgunhas especies a cantidade de xema nun ovo afecta aos procesos de desenvolvemento que seguen á fecundación.

O vitelo non é un material de células vivas, como o protoplasma, senón un material en gran parte pasivo, é dicir, un deuteroplasma (elementos inactivos do protoplasma, principalmente o material nutritivo que contén o saco vitelino),^[3] de aí o sinónimo deuteroplasma. O material alimentario e as estruturas de control asociadas fornécense durante a ooxénese. Parte do material almacénase máis ou menos na forma en que o corpo materno o subministrou, en parte como procesado por tecidos non xerminais no ovo, mentres que parte do procesamento biosintético na súa forma final acontece no propio ovocito.^[4]

Diferenzas entre as especies

Algúns tipos de ovos non conteñen vitelo, por exemplo, porque se producen en situacións nas que o subministro de alimentos é suficiente (como no corpo do hospedador dun parasito) ou porque o embrión se desenvolve no corpo da nai, que subministra o alimento, normalmente a través da placenta. Dise que os sistemas reprodutivos nos que o corpo da nai subministra directamente o alimento ao embrión son matrotróficos, e que aqueles nos que o embrión é subministrado polo vitelo son lecitotróficos. En moitas especies, como todas as aves, e na maioría dos réptiles e insectos, o vitelo adopta a forma dun órgano especial de almacenamento construído no tracto reprodutivo da nai. En moitos outros animais, especialmente especies moi pequenas, como algúns peixes e invertebrados, o material do vitelo non se encontraa nun órgano especial, senón no interior do ovo.

A cantidade de vitelo está relacionada coa historia evolutiva das especies. Así, os pequenos animais que producen grandes cantidades de ovos para aseguraren a súa supervivencia presentan ovos oligolecitos ou mesolecitos, polo que o embrión debe desenvolverse rapidamente antes de esgotar as súas reservas nutritivas. As aves e os réptiles necesitan ovos polilecitos para aseguraren a nutrición de embrións complexos que se desenvolven fóra da nai. Os mamíferos producen ovos pequenos desprovistos case de vitelo, debido ao desenvolvemento da placentación, a pesar da súa orixe evolutiva a partir de especies de ovos polilecitos. Porén, durante a gastrulación dos mamíferos séguese un esquema moi similar ao dos ovos polilecitos a pesar de ser máis complexo.

Clasificación dos ovos segundo o vitelo

Pola cantidade de vitelo

Oligolecitos ou microlecitos: pouca cantidade.
Mesolecitos ou heterolecitos: cantidade media.
Polilecitos ou megalecitos: gran cantidade.

Pola distribución do vitelo

Isolecito: uniformemente distribuído.
Telolecito: concentrado nun polo (polo vexetal), mentres que no outro extremo se encontra o polo animal, que constitúe o disco embrionario.
Centrolecito: concentrado no centro.

Vitelo nas aves

Nas aves o vitelo está formado por dous compoñentes:

O vitelo amarelo, que é o maior dos dous compoñentes.
O vitelo branco, que forma unha parte central bulbosa (látebra) prolongándose nun colo que se expande baixo o disco embrionario, formando o chamado núcleo de Pander.

Notas

↑ vitelo, 2ª acep. no Dicionario da RAG.
↑ Garrido, Carlos (1977): Dicionário terminológico quadrilíngue de zoologia dos invertebrados. A Corunha: Associaçom Galega da Língua. ISBN 84-87305-12-1, p. 336.
↑ MOSBY (2010): Diccionario Mosby Pocket de Medicina, Enfermería y Ciencias de la Salud. 6ª ed. Ámsterdam, Países Baixos: Elsevier Mosby. ISBN 978-84-8086-682-8.
↑ Barnes, R. S. K., et al. 2001, p. 347..

Véxase tamén

Bibliografía

Barnes, R. S. K., et al. (2001): The Invertebrates: A Synthesis. Hoboken, Nova Jersey, USA: Wiley-Blackwell. ISBN 978-0-632-04761-1.
García Monterde, José e Francisco Gil Cano (2006): Embriología Veterinaria. Un enfoque dinámico del desarrollo animal. Córdoba: Universidad de Córdoba. ISBN 978-950-555-409-6.

Outros artigos

Xema (ovo)

[1] vitelo, 2ª acep. no Dicionario da RAG.

[C-2] Garrido, Carlos (1977): Dicionário terminológico quadrilíngue de zoologia dos invertebrados. A Corunha: Associaçom Galega da Língua. ISBN 84-87305-12-1, p. 336.

[3] MOSBY (2010): Diccionario Mosby Pocket de Medicina, Enfermería y Ciencias de la Salud. 6ª ed. Ámsterdam, Países Baixos: Elsevier Mosby. ISBN 978-84-8086-682-8.

[FOOTNOTEBarnes,_R._S._K.,_''et_al''.2001347.-4] Barnes, R. S. K., et al. 2001, p. 347..

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Liña 1: / Liña 1: @@
-{{en uso}}
+♦{{en uso}}
 [[Ficheiro:Raw egg.jpg|miniatura|300px|A [[Xema (ovo)|xema]] (vitelo) dun [[Ovo (bioloxía)|ovo]] de [[galiña]]]]
-O '''vitelo''',<ref>[https://academia.gal/dicionario/-/termo/vitelo vitelo, 2ª acep.] no ''[[Dicionario da RAG]]''.</ref> '''deuteroplasma''' ou '''plasma xerminativo''' é a parte do [[citoplasma]] do [[cigoto]] que contén substancias nutritivas,<ref name=C>[[Carlos Garrido|Garrido, Carlos]] (1977): ''Dicionário terminológico quadrilíngue de zoologia dos invertebrados''. A Corunha: Associaçom Galega da Língua. ISBN 84-87305-12-1, p. 336.</ref>. tales como [[lípidos]], [[glícido]]s, [[proteína]]s, [[vitamina]]s, e [[mineral|minerais]].
+O '''vitelo''',<ref>[https://academia.gal/dicionario/-/termo/vitelo vitelo, 2ª acep.] no ''[[Dicionario da RAG]]''.</ref> '''deuteroplasma''' ou '''plasma xerminativo''' é a parte do [[citoplasma]] do [[cigoto]] que contén substancias nutritivas,<ref name=C>[[Carlos Garrido|Garrido, Carlos]] (1977): ''Dicionário terminológico quadrilíngue de zoologia dos invertebrados''. A Corunha: Associaçom Galega da Língua. ISBN 84-87305-12-1, p. 336.</ref> tales como [[lípidos]], [[glícido]]s, [[proteína]]s, [[vitamina]]s, e [[Mineral (nutriente)|minerais]].
 O vitelo provén na súa maioría do [[óvulo]], e serve para a [[nutrición]] do [[embrión]], polo menos nas súas fases iniciais.
@@ Liña 7: / Liña 7: @@
 As proteínas funcionan en parte como alimento por si mesmas e, en parte, para a regulación do almacenamento e subministración dos outros [[nutriente]]s. Por exemplo, nalgunhas especies a cantidade de xema nun ovo afecta aos procesos de desenvolvemento que seguen á [[fecundación]].
-O vitelo non é un material de [[célula]]s vivas, como o [[protoplasma]], senón un material en gran parte pasivo, é dicir, un [[deuteroplasma]] (elementos inactivos do protoplasma, principalmente o material nutritivo que contén o [[saco vitelino]]),<ref>MOSBY (2010): ''Diccionario Mosby Pocket de Medicina, Enfermería y Ciencias de la Salud''. 6ª ed. [[Ámsterdam]], [[Países Baixos]]: Elsevier Mosby. ISBN 978-84-8086-682-8.</ref> de aí o sinónimo deuteroplasma. O material alimentario e as estruturas de control asociadas fornécense durante a [[ooxénese]]. Parte do material almacénase máis ou menos na forma en que o corpo materno o subministrou, en parte como procesado por [[Tecido (bioloxía)|tecidos]] non xerminais no ovo, mentres que parte do procesamento biosintético na súa forma final acontece no propio [[ovocito]].<ref>Barnes, Richard Stephen Kent (2001): ''[https://books.google.com/books?id=YLxJETTBCSsC&lpg=PP1&hl=en&pg=PA347#v=onepage&q&f=false The Invertebrates: A Synthesis]''. Wiley-Blackwell. ISBN|978-0-632-04761-1, p. 347.</ref>
+O vitelo non é un material de [[célula]]s vivas, como o [[protoplasma]], senón un material en gran parte pasivo, é dicir, un [[deuteroplasma]] (elementos inactivos do protoplasma, principalmente o material nutritivo que contén o [[saco vitelino]]),<ref>MOSBY (2010): ''Diccionario Mosby Pocket de Medicina, Enfermería y Ciencias de la Salud''. 6ª ed. [[Ámsterdam]], [[Países Baixos]]: Elsevier Mosby. ISBN 978-84-8086-682-8.</ref> de aí o sinónimo deuteroplasma. O material alimentario e as estruturas de control asociadas fornécense durante a [[ooxénese]]. Parte do material almacénase máis ou menos na forma en que o corpo materno o subministrou, en parte como procesado por [[Tecido (bioloxía)|tecidos]] non xerminais no ovo, mentres que parte do procesamento biosintético na súa forma final acontece no propio [[ovocito]].{{sfn|Barnes, R. S. K., ''et al''.|2001|p= 347.}}
 == Diferenzas entre as especies ==
 Algúns tipos de ovos non conteñen vitelo, por exemplo, porque se producen en situacións nas que o subministro de alimentos é suficiente (como no corpo do [[hospedador]] dun [[parasito]]) ou porque o embrión se desenvolve no corpo da nai, que subministra o alimento, normalmente a través da [[placenta]]. Dise que os sistemas reprodutivos nos que o corpo da nai subministra directamente o alimento ao embrión son '''matrotróficos''', e que aqueles nos que o embrión é subministrado polo vitelo son '''lecitotróficos'''. En moitas especies, como todas as [[aves]], e na maioría dos [[réptiles]] e [[insectos]], o vitelo adopta a forma dun órgano especial de almacenamento construído no tracto reprodutivo da nai. En moitos outros animais, especialmente especies moi pequenas, como algúns [[peixe]]s e [[invertebrados]], o material do vitelo non se encontraa nun órgano especial, senón no interior do ovo.
-La cantidad de vitelo está relacionada con la historia evolutiva de una especie. Así, los pequeños animales que producen grandes cantidades de huevos para asegurar su supervivencia presentan huevos [[Oligolecito|oligolecitos]] o mesolecitos, por lo que el [[embrión]] debe desarrollarse rápidamente antes de agotar sus reservas nutritivas. [[Ave]]s y [[reptile]]s necesitan huevos polilecitos para asegurar la nutrición de embriones complejos que se desarrollan fuera de la madre. Los [[mamífero]]s producen huevos pequeños desprovistos casi de vitelo, debido al desarrollo de la [[placentación]], a pesar de su origen evolutivo a partir de especies de huevos polilecitos. Sin embargo, durante la [[gastrulación]] de los mamíferos se sigue un esquema muy similar al de los huevos polilecitos a pesar de ser más complejo.
+A cantidade de vitelo está relacionada coa historia evolutiva das [[especies]]. Así, os pequenos animais que producen grandes cantidades de ovos para aseguraren a súa supervivencia presentan ovos oligolecitos ou mesolecitos, polo que o embrión debe desenvolverse rapidamente antes de esgotar as súas reservas nutritivas. As aves e os réptiles necesitan ovos polilecitos para aseguraren a nutrición de embrións complexos que se desenvolven fóra da nai. Os [[mamífero]]s producen ovos pequenos desprovistos case de vitelo, debido ao desenvolvemento da [[placenta|placentación]], a pesar da súa orixe evolutiva a partir de especies de ovos polilecitos. Porén, durante a [[gastrulación]] dos mamíferos séguese un esquema moi similar ao dos ovos polilecitos a pesar de ser máis complexo.
 == Clasificación dos ovos segundo o vitelo ==
-=== Por la cantidad de vitelo ===
+=== Pola cantidade de vitelo ===
-* ''Oligolecitos'' o ''microlecitos'': poca cantidad.
+* ''Oligolecitos'' ou ''microlecitos'': pouca cantidade.
-* ''Mesolecitos'' o ''heterolecitos'': cantidad media.
+* ''Mesolecitos'' ou ''heterolecitos'': cantidade media.
-* ''Polilecitos'' o ''megalecitos'': gran cantidad.
+* ''Polilecitos'' ou ''megalecitos'': gran cantidade.
-=== Por la distribución del vitelo ===
+=== Pola distribución do vitelo ===
-* ''Isolecito'': uniformemente distribuido.
+* ''Isolecito'': uniformemente distribuído.
-* ''Telolecito'': concentrado en un polo (polo vegetal), mientras que en el otro extremo se encuentra el polo animal que constituye el [[disco embrionario]].
+* ''Telolecito'': concentrado nun polo (polo vexetal), mentres que no outro extremo se encontra o polo animal, que constitúe o [[disco embrionario]].
-* ''Centrolecito'': concentrado en el centro
+* ''Centrolecito'': concentrado no centro.
-=== Vitelo en las aves ===
+== Vitelo nas aves ==
-En estas especies, el vitelo está formado por dos tipos:
+Nas aves o vitelo está formado por dous compoñentes:
+* O ''vitelo amarelo'', que é o maior dos dous compoñentes.
+* O ''vitelo branco'', que forma unha parte central bulbosa (''látebra'') prolongándose nun colo que se expande baixo o disco embrionario, formando o chamado ''núcleo de Pander''.
-* El ''vitelo amarillo'', que es el mayor de los dos componentes.
-* El ''vitelo blanco'', que forma una parte central bulbosa (''látebra'') prolongándose en un cuello que se expande bajo el [[disco embrionario]], formando el ''núcleo de Pander''.
-Además, el blanco se alterna en finas capas concéntricas con otras más gruesas del amarillo. Esto se debe a que por la noche, el vitelo posee una menor cantidad de grasa y más de [[proteína]]s, formando la capa de vitelo blanco.
 == Notas ==
@@ Liña 39: / Liña 36: @@
 == Véxase tamén ==
 === Bibliografía ===
+* Barnes, R. S. K., ''et al''. (2001): ''[https://books.google.com/books?id=YLxJETTBCSsC&lpg=PP1&hl=en&pg=PA347#v=onepage&q&f=false The Invertebrates: A Synthesis]''. Hoboken, [[Nova Jersey]], [[USA]]: Wiley-Blackwell. ISBN 978-0-632-04761-1.
-* García Monterde, José. Embriología Veterinaria, 2006. Universidad de Córdoba.
+* García Monterde, José e Francisco Gil Cano (2006): [http://www.intermedica.com.ar/media/mconnect_uploadfiles/g/i/gil_cano.pdf ''Embriología Veterinaria. Un enfoque dinámico del desarrollo animal'']. [[Córdoba, España|Córdoba]]: Universidad de Córdoba. ISBN 978-950-555-409-6.
 === Outros artigos ===