Feliciana Enríquez de Guzmán: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
Sen resumo de edición
Arranxos varios
Liña 7: Liña 7:


{{biografía}}
{{biografía}}
'''Feliciana Enríquez de Guzmán,''' nada en [[Sevilla]] no [[1569]] e finada no [[1644]], foi unha dramaturga e poeta española dos [[Século de Ouro|Séculos]] XVI e XVII
'''Feliciana Enríquez de Guzmán,''' nada en [[Sevilla]] no [[1569]] e finada no [[1644]], foi unha dramaturga e poeta española do [[Século de Ouro]]


== Vida ==
== Vida ==
Temos poucos datos sobre a súa vida, salvo que tivo dúas irmás, ámbalas dúas monxas no convento de Santa Inés de Sevilla, a quen dedica a primeira parte da súa obra principal, Tragicomedia de los jardines y campos Sabeos. A segunda parte a dedica a seu segundo marido, D. Francisco de León Garavito. O seu primeiro marido foi D Cristóbal Ponce de Solís y Farfán, que fundou unha capelanía da que ela foi patrona.<ref>{{Cita web|título=Feliciana Enríquez de Guzmán en escritoras.com|url=https://escritoras.com/escritoras/Feliciana-Enriquez-de-Guzman|páxina-web=escritoras.com|data-acceso=2019-10-21|lingua=es-ES}}</ref> As cláusulas do seu testamento mostran unha personalidade forte, piadosa e atenta cos máis necesitados. Non se ten a certeza de que sea certa a historia, que recolleu [[Lope de Vega]] na [[silva]] 3.ª do seu ''Laurel de Apolo''.<ref>{{Cita web|título=Feliciana Enríquez de Guzmán. Real Academia de la Historia|url=http://dbe.rah.es/biografias/6675/feliciana-enriquez-de-guzman|páxina-web=dbe.rah.es|data-acceso=21-10-2019}}</ref> Nela fai alusión ás aventuras dunha tal dona Feliciana que estudou na [[Universidade de Salamanca]] disfrazada de home<ref>{{Cita web|título=PERSONAJES HISTÓRICOS DE LA UNIVERSIDAD DE SALAMANCA. FELICIANA ENRÍQUEZ DE GUZMÁN. Sala de Prensa|url=https://saladeprensa.usal.es/node/114634|páxina-web=saladeprensa.usal.es|data-acceso=2019-10-21}}</ref> e no seu terceiro ano namorouse dun estudiante (probablemente o seu segundo marido), graduándose en teoloxía e astroloxía. Descuberta, tivo que declarar o seu sexo e volver a Sevilla, o que parece case un dos argumentos do propio Lope, quen non simpatizaba coas ideas dramáticas da autora, pero si coa dama en persoa, como adoitaba:
Temos poucos datos sobre a súa vida, salvo que tivo dúas irmás, ámbalas dúas monxas no convento de Santa Ynés de Sevilla, a quen dedica a primeira parte da súa obra principal, ''[[Tragicomedia de los jardines y campos Sabeos]]''. A segunda parte a dedica a seu segundo marido, D. Francisco de León Garavito. O seu primeiro marido foi D Cristóbal Ponce de Solís y Farfán, que fundou unha capelanía da que ela foi patrona.<ref>{{Cita web|título=Feliciana Enríquez de Guzmán en escritoras.com|url=https://escritoras.com/escritoras/Feliciana-Enriquez-de-Guzman|páxina-web=escritoras.com|data-acceso=2019-10-21|lingua=es-ES}}</ref> As cláusulas do seu testamento mostran unha personalidade forte, piadosa e atenta cos máis necesitados. Non se ten a certeza de que sea certa a historia, que recolleu [[Lope de Vega]] na [[silva]] 3.ª do seu ''[[Laurel de Apolo]]''.<ref>{{Cita web|título=Feliciana Enríquez de Guzmán. Real Academia de la Historia|url=http://dbe.rah.es/biografias/6675/feliciana-enriquez-de-guzman|páxina-web=dbe.rah.es|data-acceso=21-10-2019}}</ref> Nela fai alusión ás aventuras dunha tal dona Feliciana que estudou na [[Universidade de Salamanca]] disfrazada de home<ref name=":0">{{Cita web|título=PERSONAJES HISTÓRICOS DE LA UNIVERSIDAD DE SALAMANCA. FELICIANA ENRÍQUEZ DE GUZMÁN. Sala de Prensa|url=https://saladeprensa.usal.es/node/114634|páxina-web=saladeprensa.usal.es|data-acceso=2019-10-21}}</ref> e no seu terceiro ano namorouse dun estudiante (probablemente o seu segundo marido), graduándose en teoloxía e astroloxía. Descuberta, tivo que declarar o seu sexo e volver a Sevilla, o que parece case un dos argumentos do propio Lope, quen non simpatizaba coas ideas dramáticas da autora, pero si coa dama en persoa, como adoitaba:


: Mentindo o s''e''u nome/ e transformada en home,/ oíu Filosofía / e, por curiosidade, Astroloxía [...] / E, daquela científica academia / mereceu os loureiros con que premia, / non doutra sorte que a Platón divino/ aquela celebrada Mantinea / que en forma de home a Grecia veu [...] / tan bizarro galán e xentil home, / que, con notable graza entretiña / damas que, con amores e desvelos / a unhas daba favores e a outros celos / facendo que morresen na fonte / que de Narciso, polo seu erro, noméase / namoradas da súa propia sombra.<ref>''Cf''. Cayetano Alberto de la Barrera, "Feliciana Enríquez de Guzmán", en su ''Catálogo bibliográfico y biográfico del teatro antiguo español: desde sus orígenes hasta mediados del Siglo XVIII'': http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/catalogo-bibliografico-y-biografico-del-teatro-antiguo-espanol-desde-sus-origenes-hasta-mediados-del-siglo-xviii--0/html/fef7c9f2-82b1-11df-acc7-002185ce6064_44.html</ref>
: Mentindo o s''e''u nome/ e transformada en home,/ oíu Filosofía / e, por curiosidade, Astroloxía [...] / E, daquela científica academia / mereceu os loureiros con que premia, / non doutra sorte que a Platón divino/ aquela celebrada Mantinea / que en forma de home a Grecia veu [...] / tan bizarro galán e xentil home, / que, con notable graza entretiña / damas que, con amores e desvelos / a unhas daba favores e a outros celos / facendo que morresen na fonte / que de Narciso, polo seu erro, noméase / namoradas da súa propia sombra.<ref>''Cf''. Cayetano Alberto de la Barrera, "Feliciana Enríquez de Guzmán", en su ''Catálogo bibliográfico y biográfico del teatro antiguo español: desde sus orígenes hasta mediados del Siglo XVIII'': http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/catalogo-bibliografico-y-biografico-del-teatro-antiguo-espanol-desde-sus-origenes-hasta-mediados-del-siglo-xviii--0/html/fef7c9f2-82b1-11df-acc7-002185ce6064_44.html</ref>


Con todo, o feit''o'' está autentificado por un discípulo de Lope, [[Tirso de Molina]] –Gabriel Téllez-, quen aludiu a el no ''amor médico'':<ref>{{Cita web|título=El amor médico / Tirso de Molina; edición de B. Oteiza. Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes|url=http://www.cervantesvirtual.com/obra/el-amor-medico--1/|páxina-web=www.cervantesvirtual.com|data-acceso=2019-10-21}}</ref> "Sempre han de estar as mulleres / sen pasar a raia estreita / da agulla e a almohadilla? / Celebre algunha Sevilla / que nas ciencias aproveita"; o argumento desta obra é similar, se ben fai estudar á protagonista en Coimbra, en lugar de en Salamanca. Tamén parece que estaría inspirado en dona Feliciana o argumento da peza de Antonio Mira de Amescua ''La Fénix de Salamanca''<ref>{{Cita web|título=La Fénix de Salamanca / Antonio Mira de Amezcua. Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes|url=http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/la-fenix-de-salamanca--0/html/fee8ef04-82b1-11df-acc7-002185ce6064_1.htm#I_1_|páxina-web=www.cervantesvirtual.com|data-acceso=2019-10-21}}</ref>, cuxa protagonista, vestida de home, burla as prohibicións da época que impedían facer estudos universitarios ás mulleres. O caso é que, tras varios fracasos sentimentais, Feliciana Enríquez de Guzmán casou dúas veces, a primeira con Cristóbal Ponce de Solís e Farfán -fundador dunha capellanía da que a súa muller foi patroa- e a segunda en 1619 cun famoso avogado, Francisco de León Garavito, que segundo parece a fixo moi feliz e de quen en 1630 xa era viúva.
Con todo, o feit''o'' está autentificado por un discípulo de Lope, [[Tirso de Molina]] –Gabriel Téllez-, quen aludiu a el na súa obra ''El'' ''amor médico'':<ref>{{Cita web|título=El amor médico / Tirso de Molina; edición de B. Oteiza. Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes|url=http://www.cervantesvirtual.com/obra/el-amor-medico--1/|páxina-web=www.cervantesvirtual.com|data-acceso=2019-10-21}}</ref> "Sempre han de estar as mulleres / sen pasar a raia estreita / da agulla e a almohadilla? / Celebre algunha Sevilla / que nas ciencias aproveita"; o argumento desta obra é similar, se ben fai estudar á protagonista en Coimbra, en lugar de en Salamanca.
Tamén parece que estaría inspirado en dona Feliciana o argumento da peza de [[Antonio Mira de Amescua]] ''La Fénix de Salamanca''<ref>{{Cita web|título=La Fénix de Salamanca / Antonio Mira de Amezcua. Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes|url=http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/la-fenix-de-salamanca--0/html/fee8ef04-82b1-11df-acc7-002185ce6064_1.htm#I_1_|páxina-web=www.cervantesvirtual.com|data-acceso=2019-10-21}}</ref>, cuxa protagonista, vestida de home, burla as prohibicións da época que impedían facer estudos universitarios ás mulleres.


== Obra ==
== Obra ==
Imprimiu a súa ''Traxicomedia dos xardíns e campos sabédevos'' -primeira e segunda parte- con dez coros e catro entreactos (Coimbra: Jácome Carvalho, 1624, a primeira parte; Lisboa: Pedro Crasbeeck, 1624, a segunda; ainda que hai reimpresións posteriores). Esta peza estaba dedicada a dúas irmás monxas que estaban no convento de Santa Inés de Sevilla. O seu prólogo, en verso solto, teoriza sobre o teatro e é importante porque nel se opón radicalmente á ''Arte nova de facer comedias'' (1609) de [[Lope de Vega]] e, segundo observa don [[Marcelino Menéndez Pelayo|Marcelino Menéndez e Pelayo]] na súa ''Historia das ideas estéticas en España'', cap. X, ao contrario que os outros neoclásicos españois do século XVI "deu tanta importancia á unidade de lugar como á de tempo"; tamén fai unha critica ás comedias da súa época nunha ''Carta executoria'' con que conclúe a traxicomedia, que ten un argumento propio dun libro de cabalarías. Os entreactos en prosa, titulados ''As grazas mohosas'', en que prefigura o feísmo [[Expresionismo|expresionista]] de [[Ramón María del Valle-Inclán|Val-Inclán]] facendo desfilar ridículos pretendentes a unhas damas non menos ridículas son o máis orixinal. Outras comedias súas non se atoparon, aínda que consta que escribiu ademais unha peza titulada ''As doncelas de Símancas''. Como poeta é moi destra e ben inspirada, de feito mereceu -por iso- os eloxios do propio [[Lope de Vega|Lope de Veiga]]. Na súa comedia inclúe un complexísimo ''[[Labirinto]]'' que contén unha homenaxe cifrada ao seu segundo marido. Recolléronse, entre outros poemas, unhas décimas que incluíu nunha obra do seu segundo marido, ''Información en Dereito pola puríssima e limpíssima Concepción da Virxe María'' (1625), o soneto ''As Vodas de Maya e Clarisel'', a xa mencionada ''Censura das antigas comedias españolas'' en verso solto e o precioso [[madrigal]] ''O soño de Gelita''.
A sea obra principal foi ''Tragicomedia de los jardines y campos sabeos, primera y segunda parte, con diez coros y cuatro entreactos'' (Coimbra: Jácome Carvalho, 1624, a primeira parte; Lisboa: Pedro Crasbeeck, 1624, a segunda; ainda que hai reimpresións posteriores). Está dividida en dúas partes, compostas cada unha de cinco actos en versos polimétricos. Engade dous divertidos entremeses para cada parte en prosa e verso, dez coros un para cada acto, dous prólogos en verso, poemas dedicatorios, un caligrama co nome do seu amado e unha premática burlesca contra os malos poetas.<ref>{{Cita web|título=Los entreactos de Feliciana Enríquez de Guzmán: el teatro profano, ed. de Julio Vélez Sainz y Gemma Rodríguez Ibarra CORTBE|url=http://betawebs.net/corpus-dramaturgas/?q=node/65|páxina-web=betawebs.net|data-acceso=2019-10-21}}</ref> O seu prólogo, en verso solto, teoriza sobre o teatro e é importante porque nel se opón radicalmente á ''Arte nuevo de hacer comedias'' (1609) de Lope de Vega e, segundo observa don [[Marcelino Menéndez Pelayo|Marcelino Menéndez e Pelayo]] na súa ''Historia das ideas estéticas en España'', cap. X, ao contrario que os outros neoclásicos españois do século XVI "deu tanta importancia á unidade de lugar como á de tempo"; tamén fai unha critica ás comedias da súa época nunha ''Carta executoria'' con que conclúe a traxicomedia, que ten un argumento propio dun libro de cabalarías. Os entreactos en prosa, titulados ''As grazas mohosas'', en que prefigura o feísmo [[Expresionismo|expresionista]] de [[Ramón María del Valle-Inclán|Valle-Inclán]] facendo desfilar ridículos pretendentes a unhas damas non menos ridículas son o máis orixinal.


Outras comedias súas non se atoparon, aínda que consta que escribiu ademais unha peza titulada ''Las doncellas de Simancas''. Como poeta é moi destra e ben inspirada, de feito mereceu -por iso- os eloxios do propio Lope de Vega. Na súa comedia inclúe un complexísimo ''[[Labirinto]]'' que contén unha homenaxe cifrada ao seu segundo marido. Recolléronse, entre outros poemas, unhas décimas que incluíu nunha obra do seu segundo marido, ''Información en Derecho por la puríssima y limpíssima Concepción de la Virgen María'' (1625), o soneto ''as Bodas de Maya y Clarisel'', a xa mencionada ''Censura de las antiguas comedias españolas'' en verso solto e o [[madrigal]] ''El sueño de Gelita''.<ref name=":0" />
⚫
== Notas ==
⚫
{{Listaref}}


En 2012 a profesora Piedad Bolaños Donoso publicou o libro ''Doña Feliciana Enríquez de Guzmán.'' ''Crónica de un fracaso vital (1569-1644), un estudio, básicamente biográfico, que se completa co perfil cultural da autora da Tragicomedia de los jardines y campos sabeos, no que se ofrece un complexo entramado da vida e a obra de dona Feliciana.''<ref>{{Cita publicación periódica|título=Piedad Bolaños, Doña Feliciana Enríquez de Guzmán. Crónica de un fracaso vital (1569-1644), Sevilla, Universidad de Sevilla, 2012, 376 pp.|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=5804225|revista=Pygmalion: Revista de teatro general y comparado|data=2014|ISSN=2171-3820|páxina=203–207|número=6|nome=Julio|apelidos=Vélez-Sainz}}</ref>
== Bibliografía ==


⚫
== Notas ==
*Piedad Bolaños, ''Doña Feliciana Enríquez de Guzmán. Crónica de un fracaso vital (1569-1644)'', 2012.
⚫
{{Listaref}}
*Enríquez de Guzmán, Feliciana (1627). ''Tragicomedia los jardines y campos sabeos. Primera y segunda parte, con diez coros y cuatro entreactos''.


== Enlaces externos ==
== Enlaces externos ==

Revisión como estaba o 21 de outubro de 2019 ás 10:49


Infotaula de personaFeliciana Enríquez de Guzmán
Biografía
Nacemento1569 (Gregoriano) Editar o valor em Wikidata
Sevilla Editar o valor em Wikidata
Morte1644 Editar o valor em Wikidata (74/75 anos)
Datos persoais
País de nacionalidadeEspaña Editar o valor em Wikidata
EducaciónUniversidade de Salamanca Editar o valor em Wikidata
Actividade
Ocupaciónescritora , dramaturga , poetisa Editar o valor em Wikidata
LinguaLingua castelá Editar o valor em Wikidata

Feliciana Enríquez de Guzmán, nada en Sevilla no 1569 e finada no 1644, foi unha dramaturga e poeta española do Século de Ouro

Vida

Temos poucos datos sobre a súa vida, salvo que tivo dúas irmás, ámbalas dúas monxas no convento de Santa Ynés de Sevilla, a quen dedica a primeira parte da súa obra principal, Tragicomedia de los jardines y campos Sabeos. A segunda parte a dedica a seu segundo marido, D. Francisco de León Garavito. O seu primeiro marido foi D Cristóbal Ponce de Solís y Farfán, que fundou unha capelanía da que ela foi patrona.[1] As cláusulas do seu testamento mostran unha personalidade forte, piadosa e atenta cos máis necesitados. Non se ten a certeza de que sea certa a historia, que recolleu Lope de Vega na silva 3.ª do seu Laurel de Apolo.[2] Nela fai alusión ás aventuras dunha tal dona Feliciana que estudou na Universidade de Salamanca disfrazada de home[3] e no seu terceiro ano namorouse dun estudiante (probablemente o seu segundo marido), graduándose en teoloxía e astroloxía. Descuberta, tivo que declarar o seu sexo e volver a Sevilla, o que parece case un dos argumentos do propio Lope, quen non simpatizaba coas ideas dramáticas da autora, pero si coa dama en persoa, como adoitaba:

Mentindo o seu nome/ e transformada en home,/ oíu Filosofía / e, por curiosidade, Astroloxía [...] / E, daquela científica academia / mereceu os loureiros con que premia, / non doutra sorte que a Platón divino/ aquela celebrada Mantinea / que en forma de home a Grecia veu [...] / tan bizarro galán e xentil home, / que, con notable graza entretiña / damas que, con amores e desvelos / a unhas daba favores e a outros celos / facendo que morresen na fonte / que de Narciso, polo seu erro, noméase / namoradas da súa propia sombra.[4]

Con todo, o feito está autentificado por un discípulo de Lope, Tirso de Molina –Gabriel Téllez-, quen aludiu a el na súa obra El amor médico:[5] "Sempre han de estar as mulleres / sen pasar a raia estreita / da agulla e a almohadilla? / Celebre algunha Sevilla / que nas ciencias aproveita"; o argumento desta obra é similar, se ben fai estudar á protagonista en Coimbra, en lugar de en Salamanca.

Tamén parece que estaría inspirado en dona Feliciana o argumento da peza de Antonio Mira de Amescua La Fénix de Salamanca[6], cuxa protagonista, vestida de home, burla as prohibicións da época que impedían facer estudos universitarios ás mulleres.

Obra

A sea obra principal foi Tragicomedia de los jardines y campos sabeos, primera y segunda parte, con diez coros y cuatro entreactos (Coimbra: Jácome Carvalho, 1624, a primeira parte; Lisboa: Pedro Crasbeeck, 1624, a segunda; ainda que hai reimpresións posteriores). Está dividida en dúas partes, compostas cada unha de cinco actos en versos polimétricos. Engade dous divertidos entremeses para cada parte en prosa e verso, dez coros un para cada acto, dous prólogos en verso, poemas dedicatorios, un caligrama co nome do seu amado e unha premática burlesca contra os malos poetas.[7] O seu prólogo, en verso solto, teoriza sobre o teatro e é importante porque nel se opón radicalmente á Arte nuevo de hacer comedias (1609) de Lope de Vega e, segundo observa don Marcelino Menéndez e Pelayo na súa Historia das ideas estéticas en España, cap. X, ao contrario que os outros neoclásicos españois do século XVI "deu tanta importancia á unidade de lugar como á de tempo"; tamén fai unha critica ás comedias da súa época nunha Carta executoria con que conclúe a traxicomedia, que ten un argumento propio dun libro de cabalarías. Os entreactos en prosa, titulados As grazas mohosas, en que prefigura o feísmo expresionista de Valle-Inclán facendo desfilar ridículos pretendentes a unhas damas non menos ridículas son o máis orixinal.

Outras comedias súas non se atoparon, aínda que consta que escribiu ademais unha peza titulada Las doncellas de Simancas. Como poeta é moi destra e ben inspirada, de feito mereceu -por iso- os eloxios do propio Lope de Vega. Na súa comedia inclúe un complexísimo Labirinto que contén unha homenaxe cifrada ao seu segundo marido. Recolléronse, entre outros poemas, unhas décimas que incluíu nunha obra do seu segundo marido, Información en Derecho por la puríssima y limpíssima Concepción de la Virgen María (1625), o soneto as Bodas de Maya y Clarisel, a xa mencionada Censura de las antiguas comedias españolas en verso solto e o madrigal El sueño de Gelita.[3]

En 2012 a profesora Piedad Bolaños Donoso publicou o libro Doña Feliciana Enríquez de Guzmán. Crónica de un fracaso vital (1569-1644), un estudio, básicamente biográfico, que se completa co perfil cultural da autora da Tragicomedia de los jardines y campos sabeos, no que se ofrece un complexo entramado da vida e a obra de dona Feliciana.[8]

Notas

  1. ↑ "Feliciana Enríquez de Guzmán en escritoras.com". escritoras.com (en castelán). Consultado o 2019-10-21. 
  2. ↑ "Feliciana Enríquez de Guzmán. Real Academia de la Historia". dbe.rah.es. Consultado o 21-10-2019. 
  3. ↑ 3,0 3,1 "PERSONAJES HISTÓRICOS DE LA UNIVERSIDAD DE SALAMANCA. FELICIANA ENRÍQUEZ DE GUZMÁN. Sala de Prensa". saladeprensa.usal.es. Consultado o 2019-10-21. 
  4. ↑ Cf. Cayetano Alberto de la Barrera, "Feliciana Enríquez de Guzmán", en su Catálogo bibliográfico y biográfico del teatro antiguo español: desde sus orígenes hasta mediados del Siglo XVIII: http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/catalogo-bibliografico-y-biografico-del-teatro-antiguo-espanol-desde-sus-origenes-hasta-mediados-del-siglo-xviii--0/html/fef7c9f2-82b1-11df-acc7-002185ce6064_44.html
  5. ↑ "El amor médico / Tirso de Molina; edición de B. Oteiza. Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes". www.cervantesvirtual.com. Consultado o 2019-10-21. 
  6. ↑ "La Fénix de Salamanca / Antonio Mira de Amezcua. Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes". www.cervantesvirtual.com. Consultado o 2019-10-21. 
  7. ↑ "Los entreactos de Feliciana Enríquez de Guzmán: el teatro profano, ed. de Julio Vélez Sainz y Gemma Rodríguez Ibarra CORTBE". betawebs.net. Consultado o 2019-10-21. 
  8. ↑ Vélez-Sainz, Julio (2014). "Piedad Bolaños, Doña Feliciana Enríquez de Guzmán. Crónica de un fracaso vital (1569-1644), Sevilla, Universidad de Sevilla, 2012, 376 pp.". Pygmalion: Revista de teatro general y comparado (6): 203–207. ISSN 2171-3820. 

Enlaces externos

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Feliciana_Enríquez_de_Guzmán&oldid=5280702»