Campos de internamento en Francia

Campos de concentración no sur de Francia ao remate da Guerra civil española en 1939

Os campos de internamento en Francia foron campos de concentración estabelecidos polas autoridades francesas para encerrar a preto de 550.000 españois que fuxiron da represión franquista cara a Francia tras a Guerra Civil Española. A maioría construíronse a fume de carozo preto da fronteira en forma de barracóns ou zonas vixiadas baixo a intemperie, e non dispuñan dunhas mínimas condicións hixiénicas. Aos prisioneiros apenas se lles daba comida e nunca se lles ofreceu auga potábel nin roupa de abrigo. Moitos morreron de desnutrición, doenzas diversas, torturados ou asasinados.

Estabelecemento

Memorial polos internados no Campo de Gurs

A situación de desvantaxe do bando republicano supuxo un grave problema para as autoridades francesas durante a Guerra civil española. A esquerda francesa vía o asunto dos refuxiados españois con simpatía. Porén, o conservadorismo mostrábase medroso e contrario á entrada no país destes refuxiados.

O Decreto Lei do 12 de novembro de 1938 do goberno francés presidido por Édouard Daladier prevía o internamento de «estranxeiros indesexables». Foi ampliado pola lei do 18 de novembro de 1939 que permitía o internamento «de calquera individuo, francés ou estranxeiro, considerado perigoso para a defensa nacional ou a seguridade pública» e propuña a expulsión de todos eles. Coa caída de Cataluña en mans franquistas, arredor de medio millón de persoas diríxense á fronteira en busca de refuxio. O primeiro «centro especial» para acoller refuxiados foi instalado por decreto o 21 de xaneiro de 1939 en Rieucros, no departamento de Lozère.

O 5 de febreiro de 1939 Daladier permitiu o paso da masa de refuxiados pola fronteira, que até entón permanecera oficialmente pechada, e separáronse os homes (identificados como combatentes) das mulleres. Estas, xunto cos anciáns e os nenos, foron redistribuídas polo país. Pronto entrou en funcionamento unha serie de campos de concentración, situados aos pés dos Pireneos e especialmente nas praias mediterráneas máis próximas á fronteira. Neles foron recluídos uns 270.000 homes, a maior parte deles excombatentes do Exército Popular da República. Estes «estacionamentos temporais» convertéronse axiña en «reclusión administrativa» e en poucos meses creábanse diversos campos de internamento.

O goberno francés tiña a preocupación de que, se se desencadeaba unha guerra con Alemaña, España se mantivese neutral e non ameazase as posesións francesas no norte de África. O 25 de febreiro, co fin de obter a neutralidade española, asinouse o Acordo Bérard-Jordana, polo que Francia recoñecía o goberno franquista e intercambiaban embaixadores. Nese momento, o número de refuxiados españois en Francia estimábanse en 440.000, o que supuña un gasto para as arcas francesas de 750.000 francos diarios. Os campos de internamento consistían nun terreo de area cercado por aramados de pugas nos que nin sequera existía un teito baixo o que acubillarse. Os refuxiados durmían no chan, rodeados de soldados senegaleses armados de metralladoras e fusís.

Principais campos de internamento

Placa homenaxe aos republicanos españois internados no Campo de Rivesaltes

Gurs

O campo de internamento máis importante foi o de Gurs, construído xunto á cidade homónima, na rexión de Aquitania do departamento dos Pireneos Atlánticos. Situábase a 84 km ao leste da costa atlántica e a 34 km ao norte da fronteira española.

Argelès-sur-Mer

O Campo de Argelès-sur-Mer albergou uns 100.000 refuxiados. Estaba situado nunha praia da localidade de Argelès-sur-Mer, no departamento de Pireneos Orientais, a 35 km da fronteira de Portbou.

Saint-Cyprien e Barcarès

Ante a avalancha de refuxiados no Campo de Argelès, construíronse dous moi próximos: Saint-Cyprien e Le Barcarès, tamén no departamento de Pireneos Orientais.

Septfonds

Estaba situado na localidade homónima, no departamento de Tarn-et-Garonne (rexión de Mediodía-Pireneos). No seu cemiterio repousan os restos de 81 españois finados alí.

Rivesaltes

O Campo de Rivesaltes, instalado como centro de instrución militar, ocupaba unhas 600 hectáreas de terreo despoboado das comunas francesas de Rivesaltes e Salses-le-Château. Albergou desde 1939 uns 15.000 españois.

Vernet d'Ariège

Entre as comunas de Le Vernet e Saverdun situouse o campo de internamento de Vernet d'Ariège, onde estiveron recluídos 15.000 refuxiados e combatentes españois. Tamén foi utilizado polo nazismo como campo de tránsito para os xudeus destinados a campos de exterminio.

Véxase tamén

Outros artigos

• Exilio republicano español
• A retirada

Bibliografía

• Bermejo, Benito; Checa, Sandra (2006). Libro Memorial: Españoles deportados en los campos nazis (1940-1945) (en castelán). Ministerio de Cultura y Deporte del Gobierno de España. ISBN 9788481812909. 
• Laharie, Claude (1993). Le camp de Gurs, 1939–1945, un aspect méconnu de l'histoire de Vichy (en francés). J&D. ISBN 9782841270002. 
• Lingner, Max (1982). Gurs. Bericht und Aufruf. Zeichnungen aus einem französischen Internierungslager 1941 (en alemán). Berlín: Dietz. ISBN 9783876827575. 
• Mittag, Gabrielle (1996). Es gibt Verdammte nur in Gurs: Literatur, Kultur und Alltag in einem südfranzösischen Internierungslager, 1940-1942 (en alemán). Tübingen: Attempto. ISBN 9783893082339. 
• Sánchez Sánchez N.º 6, págs. 129-145, Juan (2005). "Un relato de la guerra civil española y del éxodo a Francia" (PDF). Migraciones & Exilios: Cuadernos de la Asociación para el estudio de los exilios y migraciones ibéricos contemporáneos (en castelán) (6): 129–145. ISSN 1577-3256. 

Ligazóns externas

• Sitio sobre o Campo de Gurs (en francés)
• Filme que mostra a saída dos Republicanos españois cara Francia
• Memorial do Holocausto dos Estados Unidos (en inglés)
• Asociación de Familiares e Amigos de Represaliados da II República polo franquismo
• Lista dos presos enviados de St Cyprien a Gurs (en francés)
• Memoria do Holocausto (en español)
• Arte sobre o Holocausto — Cadros con escenas de Gurs
• Guía para a busca de desaparecidos na Guerra Civil e a posguerra (documento en formato pdf)