Thema

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Os themata circa 950

Os themas ou themata (en grego θέματα; singular θέμα thema) do Imperio bizantino eran unidades administrativas establecidas a partir dunha reforma promulgada polo emperador Heraclio no século VII.

Descrición de themata[editar | editar a fonte]

Un thema era cada unha das divisións administrativas do territorio do Imperio Romano (Bizantino). Foron establecidos no século VII, a raíz das numerosas perdas territoriais sufridas polo Imperio fronte aos musulmáns. Así, a súa orixe debeuse ante todo á necesidade de asentar nelas aos soldados procedentes dos territorios perdidos. Ademais, a súa creación supuxo a progresiva desaparición das divisións anteriores - as provincias -.

En cada thema, os soldados eran aínda tecnicamente unha unidade militar, baixo o mando dun estratego, unha autoridade civil e militar. Eles non eran propietarios da terra, traballábana e esta era controlada polo Estado. Por iso, o seu uso polos soldados tiña un pago que era reducido. Ao aceptar estas proposicións, os participantes accedían a que os seus descendentes tamén traballarían no exército e nunha thema. Deste xeito o Estado Romano reducía a necesidade de levas impopulares á vez que agrandaba e fortalecía o exército a un baixo custo. Este sistema foi de grande axuda ao poboar territorios recentemente conquistados, ademais os themas podían axiña ser erixidos como unidades militares e sempre se expandían as terras públicas durante unha conquista.

Razóns para as reformas de Heraclio[editar | editar a fonte]

A finais do século VI e comezos do século VII, o Imperio Romano de Oriente estaba ameazado por todas partes. O Imperio sasánida presionaba polo sur e o leste, asaltando Siria, Exipto, e Anatolia. Os ávaros e os eslavos asaltaban Grecia e disputábanse os territorios Balcánicos do Imperio; mentres os longobardos saqueaban libremente o norte de Italia sen ningunha oposición.

Con tantas campañas e frontes por asumir, os gastos medraron e o tesouro imperial esgotouse, por outra banda da cuestionable xestión de Focas facía prever unha rebelión dos seus xenerais, o cal finalmente ocorreu. Baixo estas circunstancias, Heraclio ascendeu ao trono e instituíu as reformas que servirían de columna vertebral do Imperio e das xeracións vindeiras.

As reorganizacións de Heraclio eran moi necesarias. Facendo a guerra simultaneamente no leste e o oeste, o tesouro público estaba baleiro. O problema medrou co incremento das expedicións militares, o que significaba o abandono das terras polo campesiñado debido ás invasións ou a incrementos nos impostos. A poboación agrícola diminuíra moito na Asia Menor, a base do poder imperial. A maioría das grandes cidades foron diminuíndo progresivamente a súa vida urbana, cuxa poboación volvía á agricultura no medio dun panorama de extrema necesidade. Ademais, as ringleiras do exército imperial estaban conformado sobre todo por mercenarios, un claro signo de debilidade. O obxectivo básico das alteracións era o regreso ao sistema militar republicano, cuxa base era o cidadán campesiño armado, que tan ben serviu durante a formación do antigo Imperio Romano universal. Para iso Heraclio comezou distribuíndo a terra aos exércitos e soldados a cambio dun deber militar herditario, diminuíndo dese xeito o gasto do estado en materia militar.

Resultado das reformas[editar | editar a fonte]

Este sistema de transplante das unidades militares ás terras sen colonizar e a creación dunha legalidade inherente do Estado con cada goberno ao que os soldados servían, resultou no fortalecemento do imperio. Nas décadas vindeiras, os sasánidas retiráronse, os eslavos e avaros foron reducidos e as rebelións dentro do imperio deixaron de ser comúns. A estrutura dos themata militares salvou ao Imperio Romano de Oriente da súa destrución, e proporcionoulle estabilidade durante varios séculos. O prezo que se pagou pola supervivencia foi a militarización xeral da sociedade e o declive das institucións e cultura civil. Por esta razón, a introdución dos themata considerouse como o fin da antigüidade e o comezo da Idade Media no Imperio. Con todo, na Romania, nunca se reduciu aos campesiños, granxeiros e produtores agrícolas ao status de servos, como si aconteceu no Oeste Europeo.

Co tempo, o sistema de themas xerou familias aristocráticas como os Focas, profundamente afianzados dentro do imperio, cos seus exércitos privados. Estas familias eran practicamente autónomas, e legalmente tiñan tropas de seu en lugar de para o emperador, polo cal a miúdo desafiaban ou mesmo usurpaban a autoridade imperial.

Organización dos themata[editar | editar a fonte]

Os themata bizantinos circa 650

Heraclio orixinariamente dividiu os territorios existentes do imperio en cinco themata. Estaba o Armenio (en 667), o Anatólico (en 669), o Opsicio, o Carabisiano e o Tracio (este tres en 680). O thema armenio estivo orixinalmente composto do Ponto e Capadocia, espallándose dende Sínope até Trebisonda no mar Negro e estendéndose até terra firme en Cesárea (en termos actuais comprendería a maioría do cuarto nordés da Turquía.

O thema Tracio orixinalmente constaba dunha franxa de territorio que abrazaba a costa desde Dirraquio en Tracia, comprendendo a maioría de Grecia, Albania e da Turquía europea, incluíndo Constantinopla. O thema Opsicio estaba composto de toda Bitinia e Paflagonia, estendéndose dende Abidos nos Dardanelos até Sínope no mar Negro e terra firme en Ancara (a maior parte do cuadrante noroeste da actual Turquía asiática). O cuadrante suroeste da actual Turquía estaba dividida entre os themata Anatólico e Carabisiano. O thema Carabisiano era unha estreita franxa territorial que comprendía a provincia costeira de Panfilia e a illa de Rodas. O thema Anatólico rodeaba o thema Carabisiano e orixinalmente formábano as provincias de Licia, Frixia, Pisidia e partes de Galacia e Isauria (abranguía dende o territorio de Esmirna até Iconio, e do Mediterráneo até Marsin, cara ao leste). Este cinco thematas orixinais foron subdivididos máis tarde e engadíronse ao imperio novos themas durante a expansión territorial levada a cabo durante os séculos IX e X.

Orixes dos themata[editar | editar a fonte]

Cada un dos cinco themata orixinais foron formados polos primeiros exércitos móbiles do Imperio. Como o imperio reduciuse, a maioría dos exércitos retiráronse a novos territorios no interior. Heraclio asignou a cada exército móbil unha parte de Anatolia. Xa que o idioma do imperio estaba a mudar do latín ao grego os themas adquiriron nomes helenizados.

O thema de Opsikión estivo formado polos exércitos do emperador, o cal coñeceuse posteriormente coma o Obsequium. O exército do emperador asentouse no sur de Tracia e noroeste de Anatolia, preto da capital, Constantinopla e isto deu lugar á formación do thema de Opsikión.

O exército armenio converteuse no thema dos Armenios, establecéndose na maior parte do seu territorio orixinal no leste de Anatolia, ao oeste do protectorado armenio. O exército do leste o cal formalmente defendía as provincias romanas de Siria e Palestina, retiráronse daquelas áreas cando foron perdidas primeiro ante os persas (614) e despois ante os árabes (638). Establecéronse no centro de Anatolia e se transformaron no Thema de Anatolia. O exército tracio, deu orixe ao thema dos Tracesios, e ocuparon o oeste de Anatolia cando Heraclio abdicou (641). O emperador Constante II tamén creou un corpo de mariños, o que deu orixe ao thema de Kibirras (de karabis, barco en grego), e tivo como base naval as illas do Exeo e na costa sur de Anatolia. Esta parece que se formou cos restos do exército de Ilírico, cuxo territorio incluía Grecia.

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]