Paleoproterozoico

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Estromatólitos do Paleoproterozoico.

O Paleoproterozoico é unha era xeolóxica que abrangue o perído de tempo entre hai 2.500 e 1.600 millóns de anos e é a primeira das tres subdivisións (eras) do eón do Proterozoico. O Paleoproterozoico é tamén a era máis longa da historia xeolóxica da Terra. Durante esta producíronse varias colisións continentais e creación de supercontinentes.

As evidencias paleontolóxicas suxiren que a velocidade de rotación da Terra hai ~1.800 millóns de anos era máis rápida que a actual e o día duraba 20 horas e o ano ~450 días.[1]

Atmosfera[editar | editar a fonte]

Antes do enorme incremento de oxíxeno na atmosfera que se produciu no chamado Evento da Grande Oxixenación, case todas as formas de vida eran organismos anaerobios cuxo metabolismo estaba baseado nunha forma de respiración celular que non necesitaba oxíxeno. O oxíxeno libre en grandes cantidades é tóxico para a maioría dos organismos anaerobios. En consecuencia, a maioría extinguíronse cando os niveis de oxíxeno libe atmosférico se dispararon durante o episodio de extinción do Evento da Grande Oxidación, que fixo que os niveis de oxíxeno atmosféricos chegasen ao 10% dos que hai agora.[2] As únicas criaturas que sobreviviron eran resistentes aos efectos oxidantes e velenosos do oxíxeno ou estaban confinadas en ambientes libres de oxíxeno. O súbito incremento de oxíxeno libre atmosférico e a conseguinte extinción de formas de vida vulnerables é amplamente considerado unha das primeiras e máis significativas extincións en masa da Terra.[3][4]

Aparición dos eucariotas[editar | editar a fonte]

Moitos nodos coroa eucariotas (dos cales se orixinaron as liñaxes eucariotas modernas) datan aproximadamente da era paleoproterozoica.[5][6][7] Aínda que hai certa discusión sobre o momento exacto no cal evolucionaron os eucariotas,[8][9] o que se considera actualmente sitúao nesta era.[10][11][12] Os fósiles statherianos do grupo Changcheng do norte da China proporcionan probas de que a vida eucariota estaba xa diversificada ao final do Palaeoproterozoico.[13]

Eventos xeolóxcos[editar | editar a fonte]

Durante esta era producíronse os primeiros cintos de colisión entre continentes a escala global. Os eventos asociados de construción de continentes e erguemento de cadeas montañosas están representados polos oróxenos trans-amazónico e ebúrnea en Suramérica e África occidental de hai 2.100–2.000 millóns de anos; o cinto do Limpopo do sur de África de hai ~2.000 millóns de anos; os oróxenos trans-Hudson, penokeano, Taltson-Thelon, Wopmay, Ungava e Torngat de América do Norte de hai 1.900–1.800 millóns de anos; a oroxenia nagssugtoqidiana de Groenlandia de hai 1.900–1.800 millóns de anos; os oróxenos de Kola–Karelia, svecofenniano, Volhyn-Rusia central e Pachelma de Báltica (leste de Europa) de hai 1.900–1.800 millóns de anos; o oróxeno akitkano de Siberia de hai 1.900–1.800 millóns de anos; o cinto de khondalita de hai ~1.950 millóns de anos; o oróxeno trans-norte da China do norte da China de hai ~1.850 millóns de anos; e as oroxenias Yavapai e Mazatzal do sur de América do Norte de hai 1.800-1.600 millóns de anos.

O padrón dos cintos de colisión apoia a formación dun supercontinente proterozoico chamado Columbia ou Nuna.[14][15] Considérase que esas colisións continentais causaron a rápida formación de cadeas montañosas a grande escala que tiveron como resultado un incremento da biomasa e de enterramento do carbono durante e despois do Grande Evento de Oxixenación: hipotetízase que os sedimentos carbonáceos subducidos lubricaron a deformación compresiva que orixinou un engrosamento da codia.[16]

O volcanismo félsico no que hoxe é o norte de Suecia causou a formación dos pórfiros de Kiruna e Arvidsjaur.[17]

Formouse o manto litosférico dos bloques máis antigos da Patagonia.[18]

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ Pannella, Giorgio (1972). "Paleontological evidence on the Earth's rotational history since early precambrian". Astrophysics and Space Science 16 (2): 212. Bibcode:1972Ap&SS..16..212P. doi:10.1007/BF00642735. 
  2. ↑ Ossa Ossa, Frantz; Spangenberg, Jorge E.; Bekker, Andrey; König, Stephan; Stüeken, Eva E.; Hofmann, Axel; Poulton, Simon W.; Yierpan, Aierken; Varas-Reus, Maria I.; Eickmann, Benjamin; Andersen, Morten B.; Schoenberg, Ronny (15 de setembro de 2022). "Moderate levels of oxygenation during the late stage of Earth's Great Oxidation Event". Earth and Planetary Science Letters 594: 117716. doi:10.1016/j.epsl.2022.117716. 
  3. ↑ Hodgskiss, Malcolm S. W.; Crockford, Peter W.; Peng, Yongbo; Wing, Boswell A.; Horner, Tristan J. (27 de agosto de 2019). "A productivity collapse to end Earth's Great Oxidation". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 116 (35): 17207–17212. Bibcode:2019PNAS..11617207H. PMC 6717284. PMID 31405980. doi:10.1073/pnas.1900325116. 
  4. ↑ Margulis, Lynn; Sagan, Dorion (1997-05-29). Microcosmos: Four Billion Years of Microbial Evolution (en inglés). University of California Press. ISBN 9780520210646. 
  5. ↑ Mänd, Kaarel; Planavsky, Noah J.; Porter, Susannah M.; Robbins, Leslie J.; Wang, Changle; Kraitsmann, Timmu; Paiste, Kärt; Paiste, Päärn; Romashkin, Alexander E.; Deines, Yulia E.; Kirsimäe, Kalle; Lepland, Aivo; Konhauser, Kurt O. (15 de abril de 2022). "Chromium evidence for protracted oxygenation during the Paleoproterozoic". Earth and Planetary Science Letters 584: 117501. doi:10.1016/j.epsl.2022.117501. hdl:10037/24808. Consultado o 15 de decembro de 2022. 
  6. ↑ Hedges, S Blair; Chen, Hsiong; Kumar, Sudhir; Wang, Daniel YC; Thompson, Amanda S; Watanabe, Hidemi (2001-09-12). "A genomic timescale for the origin of eukaryotes". BMC Evolutionary Biology 1: 4. ISSN 1471-2148. PMC 56995. PMID 11580860. doi:10.1186/1471-2148-1-4. 
  7. ↑ Hedges, S Blair; Blair, Jaime E; Venturi, Maria L; Shoe, Jason L (2004-01-28). "A molecular timescale of eukaryote evolution and the rise of complex multicellular life". BMC Evolutionary Biology 4: 2. ISSN 1471-2148. PMC 341452. PMID 15005799. doi:10.1186/1471-2148-4-2. 
  8. ↑ Rodríguez-Trelles, Francisco; Tarrío, Rosa; Ayala, Francisco J. (2002-06-11). "A methodological bias toward overestimation of molecular evolutionary time scales". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 99 (12): 8112–8115. Bibcode:2002PNAS...99.8112R. ISSN 0027-8424. PMC 123029. PMID 12060757. doi:10.1073/pnas.122231299. 
  9. ↑ Stechmann, Alexandra; Cavalier-Smith, Thomas (2002-07-05). "Rooting the eukaryote tree by using a derived gene fusion". Science 297 (5578): 89–91. Bibcode:2002Sci...297...89S. ISSN 1095-9203. PMID 12098695. doi:10.1126/science.1071196. 
  10. ↑ Ayala, Francisco José; Rzhetsky, Andrey; Ayala, Francisco J. (1998-01-20). "Origin of the metazoan phyla: Molecular clocks confirm paleontological estimates". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 95 (2): 606–611. Bibcode:1998PNAS...95..606J. ISSN 0027-8424. PMC 18467. PMID 9435239. doi:10.1073/pnas.95.2.606. 
  11. ↑ Wang, D Y; Kumar, S; Hedges, S B (1999-01-22). "Divergence time estimates for the early history of animal phyla and the origin of plants, animals and fungi.". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 266 (1415): 163–171. PMC 1689654. PMID 10097391. doi:10.1098/rspb.1999.0617. 
  12. ↑ Javaux, Emmanuelle J.; Lepot, Kevin (xaneiro de 2018). "The Paleoproterozoic fossil record: Implications for the evolution of the biosphere during Earth's middle-age". Earth-Science Reviews 176: 68–86. doi:10.1016/j.earscirev.2017.10.001. 
  13. ↑ Miao, Lanyun; Moczydłowska, Małgorzata; Zhu, Shixing; Zhu, Maoyan (febreiro de 2019). "New record of organic-walled, morphologically distinct microfossils from the late Paleoproterozoic Changcheng Group in the Yanshan Range, North China". Precambrian Research 321: 172–198. doi:10.1016/j.precamres.2018.11.019. Consultado o 29 de decembro de 2022. 
  14. ↑ Zhao, Guochun; Cawood, Peter A; Wilde, Simon A; Sun, Min (2002). "Review of global 2.1–1.8 Ga orogens: implications for a pre-Rodinia supercontinent". Earth-Science Reviews 59 (1–4): 125–162. Bibcode:2002ESRv...59..125Z. doi:10.1016/S0012-8252(02)00073-9. 
  15. ↑ Zhao, Guochun; Sun, M.; Wilde, Simon A.; Li, S.Z. (2004). "A Paleo-Mesoproterozoic supercontinent: assembly, growth and breakup". Earth-Science Reviews 67 (1–2): 91–123. Bibcode:2004ESRv...67...91Z. doi:10.1016/j.earscirev.2004.02.003. 
  16. ↑ John Parnell, Connor Brolly: Increased biomass and carbon burial 2 billion years ago triggered mountain building. Nature Communications Earth & Environment, 2021, doi:10.1038/s43247-021-00313-5 (Open Access).
  17. ↑ Lundqvist, Thomas (2009). Porfyr i Sverige: En geologisk översikt (en sueco). pp. 24–27. ISBN 978-91-7158-960-6. 
  18. ↑ Schilling, Manuel Enrique; Carlson, Richard Walter; Tassara, Andrés; Conceição, Rommulo Viveira; Berotto, Gustavo Walter; Vásquez, Manuel; Muñoz, Daniel; Jalowitzki, Tiago; Gervasoni, Fernanda; Morata, Diego (2017). "The origin of Patagonia revealed by Re-Os systematics of mantle xenoliths". Precambrian Research 294: 15–32. Bibcode:2017PreR..294...15S. doi:10.1016/j.precamres.2017.03.008. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Paleoproterozoico&oldid=6547110»