Bufonias
As Bufonias (en grego antigo Βουφόνια "matanza dun boi") eran unha cerimonia da Antiga Grecia. Eran coñecidas na época de Aristófanes (século -V) e celebrábanse aínda na época de Pausanias (século II). Formaban parte das festividades das Dipolias atenienses e tiñan lugar o día 14 do mes de Sciroforion (verán).
A principal fonte de información sobre as Bufonias é unha obra do filósofo grego Teofrasto (século -IV). O devandito tratado perdeuse, pero consérvanse fragmentos de numerosos extractos grazas a Porfirio.
Na versión de Teofrasto/Porfirio, ás veces é difícil diferenciar entre o que podería ser a forma primitiva do rito e dos usos en vigor na época de Teofrasto. As informacións achegadas por Pausanias diverxen nalgúns puntos das dos mencionados filósofos, o que podería indicar unha evolución do rito ao fío dos séculos.
Diipolia[editar | editar a fonte]
Chamábase tamén Diipolia, porque se celebraba no santuario de Zeus Polieo ou "protector da cidade". Conta Pausanias que se puña sobre o altar deste deus cebada mesturada con trigo e os sacerdotes non permitían que ninguén se achegase a el. O boi que debía servir de vítima comía un pouco deste gran ao aproximarse ao altar e o sacerdote destinado a inmolalo matábao dun golpe de segur e escapábase ao momento. Os asistentes, ao que desaparecía o sacerdote, clamaban xustiza contra a segur e procesábase: obrábase así porque antigamente era delito capital o matar un boi, animal que era considerado necesario aos homes para o cultivo da terra.
O mito[editar | editar a fonte]
Pausanias di que na época de Erecteo foi sacrificado un boi no altar de Zeus Polieo; o asasino partiu ao exilio abandonando a súa machada no altar[1]. Dita machada foi acusada e absolta nun xuízo. Tempo despois as Bufonias reproduciron este proceso xudicial.
En canto a Porfirio, o seu texto consta de dúas versións sobre a orixe do rito. Segundo unha, durante unha festa dipolia un boi comía unha especie de torta sacra[2]. Diomos, un sacerdote, coa axuda doutras persoas presentes, mata e degolla ao boi.
Segundo a outra versión, o primeiro boi era matado, non por un sacerdote senón por un individuo de rango inferior de nome Sopatros[3]. Este preparara ofrendas para ofrecer aos deuses e un boi de laboreo devorou e pisou os campos. Encolerizado, Sopatros apoderouse dunha machada que estaba a ser afiada e golpeou o animal. Unha vez morto e enterrado o boi, Sopatros tomou conciencia do seu acto e ao considerar que incorrera en impiedade, exiliouse. A continuación unha seca sacudiu a Ática e un oráculo declarou que Sopatros tería que pór termo a esta situación, que tería que pór en pé ao morto despois de telo matado e comido e que o que o asasinou debía ser castigado. Entón, Sopatros solicitou ser admitido como cidadán e propúxose a si mesmo para matar o boi durante o sacrificio que organizaba a cidade, a condición de que os outros cidadáns participasen.
O sacrificio desenvolveuse da seguinte maneira: dúas mulleres foron designadas e achegaron a auga para afiar a machada e un coitelo, despois unha delas deu a machada ao que golpearía ao boi e a outra o degolou para baleiralo do seu sangue. O boi morto era a continuación preparado e consumido por todo o mundo durante un banquete. «Reconstruíase» logo o animal coa súa pel e con palla, a res «resucitada» era posta baixo o xugo para pola a laborear. A continuación organizouse un xuízo no que todos os protagonistas foron acusados por quenda e se redimiron designando ao máis culpábel diso; as hidróforas (portadoras de auga acusaron o afiador, quen acusou o afiador, que acusou a un que lle agarrou a machada e así sucesivamente ata que o degolador denunciou ao coitelo que lle deron. O coitelo, sen resposta, aceptou a responsabilidade polo crime e foi botado ao mar.
O ritual[editar | editar a fonte]
Segundo Teofrasto/Porfirio, desde aquela época o sacrificio do boi das festas Dipolias desenvolvíase lembrando este suceso[4]. As galletas depositábanse no altar de Zeus, ao redor do cal daban voltas bois. Cando unha das reses se aproximaba ao altar e devoraba as ofrendas, era abatido inmediatamente e degolado, e esnaquizado para ser comido durante un banquete. Tres familias sacerdotais estaban encargadas das diferentes etapas do ritual:
- Os butypoi (βουτύποι / os golpeadores de bois), que descendían de Sopatros.
- Os centriadas (κεντριάδαι / os condutores de bois), que descendían do que conduciu os bois ao redor do altar.
- Os daitrus (δαίτρους / os convivios), que descendían do que degolou ao boi.
Segundo Pausanias, o rito (na súa época) parecía máis modesto e parecía pór o acento sobre a «culpa», aspecto que non aparece en Teofrasto/Porfirio. O boi sacrificado era previamente escollido e facíaselle comer a cebada e o trigo colocados no altar. O boi era executado por un sacerdote (o bufonos/βουφόνος), que debía exiliarse e a súa machada era xulgada no Pritaneo.
Quíxose ver no rito das Bufonias a expresión dun sentimento de culpabilidade dos gregos cara ao sacrificio de animais durante os seus ritos; a tradución da gran repulsión fronte a un acto bárbaro considerado arcaico, e/ou o desperdicio das forzas vivas necesarias nos traballos agrícolas[5].
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ Pausanias I.28,10
- ↑ Porfirio, De abstinentia, II.10.2
- ↑ Porfirio, De abstinentia, II.29-30; a fonte aquí de Porfirio é Teofrasto, pero este último utilizou probabelmente unha fonte máis antiga
- ↑ que sería o primeiro sacrifico dun bovino
- ↑ Cf. Unha lei ática transmitida por Claudio Eliano, Varia Historia V.14
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Aristófanes, As nubes 985.
- Claudio Eliano, Varia Historia V.14, VIII.3.
- Pausanias, Descrición de Grecia I.24.4, I.28.10.
- Porfirio, Da abstinencia II.10.2, II.29-30.
- Suda (beta, 474, 475).
- Dicionario histórico enciclopédico, Vicenç Joaquín Bastús i Carreira, 1828.