Usuaria:Moniquiña/Concha Murguia Egaña

Moniquiña/Concha Murguia Egaña

 

Concha Murguía Egaña , bautizada como María Concepción Juliana Sebastiana Murguía Egaña, nada en Oiarzun, Guipúscoa o 29 de xaneiro de 1806 e finada en Santiago de Compostela, A Coruña o 13 de xullo de 1854, foi unha namorada do País Vasco e unha apaixonada defensora da cultura e tradición galega.Nai do primeiro historiador do nacionalismo galego Manuel M. Murguía e sogra da poeta e novelista Rosalía de Castro.Como cidadá distinguida no ano 2000, recibe cada ano a homenaxe da vila de Oiarzun, do concello e da asociación O Fato Cultural Galego Daniel Castelao.

Biografía

Concha Murguía Egaña naceu en Oiarzun, nunha casa que tempo despois pasou a ser a sede do centro cultural Xosé Estévez, chamado así en homenaxe a este catedrático de Historia, quen estudou a fondo a vida de Concha Murguía, e grazas ao seu treballo temos a maior parte da información que coñecemos dela.

A súa nai era María Felipa Egaña Lizaso cuxa ascendencia, Domingo de Egaña ou Bernardo Antonio de Egaña, ocupaba cargos importantes en Guipúscoa. O seu pai era o irundense, Domingo Murguía Azconabieta, que obtivo o cargo de organista da igrexa de San Esteban de Oiarzun en 1797.Así consta no documento conservado no arquivo municipal e asinado polos fidalgos. A carón da praza, cedéronlle vivenda e xardín, en cuxo primeiro andar estaba o entón Hospital de Peregrinos. Os Murguía e Egaña eran familias importantes no territorio, os primeiros eran os señores de Astigarraga e Ergobia e tiñan moitas propiedades nesa zona, estes últimos, os de Cestona e Aizarnazábal, ocupaban cargos importantes, como a secretaría de Guipúscoa.

Homenaxe 2020 en Oiarzun

Cando Concha Murguia tiña nove anos trasladouse a Tolosa, onde o 1 de xaneiro de 1815 o seu pai obtivo o cargo de organista da igrexa de Santa María, posto de maior prestixio e maior salario económico. As súas vidas transcorreron tranquilas ata que, en 1823 e tras a restauración do absolutismo, fuxiron a Galicia, xunto con moitos liberais guipuscoanos.Así chegou a Galicia con 17 anos, onde permaneceu, mesmo despois de que o seu pai volvese a Tolosa. Casou co farmacéutico galego José Martínez e instaláronse no Froxel en San Tirso de Oseiro, Arteixo. Nese lugar naceu o primoxénito Manuel, en palabras de Xosé Estévez, escritor prolífico, e que foi unha figura clave do Rexurdimento. Tamén tiveron outro fillo, un médico, que morreu novo dunha enfermidade tropical. Foi a súa lingua e o seu amor pola terra que transmitiu ao seu fillo maior. Porén, non se sabe se lle ensinou a súa lingua nativa, xa que o seu fillo Manuel non escribiu nin unha soa palabra en éuscaro en toda a súa obra, aínda que o que está claro é que a transmisión do seu amor polas súas raíces e pola transmisión de valores foi obra súa. Concha Murguía foi unha apaixonada defensora da cultura e tradición galegas.

"Soubo amar unha nova cultura, sen esquecer a propia, e ensinoulle ao seu fillo esa mesma xenerosidade e, por suposto, o respecto e a responsabilidade necesarios para formar parte desta nova cultura"

Non puido presenciar o florecemiento e éxito literario do seu fillo, posto que morreu en 1854, á idade de 48 anos, dunha lesión cardíaca. Faleceu en soidade e sen posibilidade de recibir ningún sacramento, o 13 de xullo de 1854, no número 13 da Rúa dás Hortas, preto da Catedral de Santiago de Compostela. Estévez cre que Concha Murguía puido non coñecer á que foi a súa esposa, xa que o seu fillo e Rosalía de Castro casaron en Madrid en 1858.

Manuel Murguía e Rosalía de Castro

En palabras de Xosé Estévez o seu fillo maior Manuel Martínez Murguía, foi un dos máis grandes do renacemento galego. Excelente polígrafo, historiador, novelista, etnógrafo, primeiro teórico do nacionalismo galego e primeiro presidente da Academia Galega desde a súa fundación até a súa morte en 1923. Un proxecto importante na vida de Manuel Murguía foi a creación da Historia de Galicia, que está contida en cinco libros. Asinou co apelido da súa nai e como dixo nun dos seus escritos titulado Os precursores, empezou a amar a patria galega, ao ver que a súa nai amaba a súa querida e afastada patria vasca ("Terra onde non hai medo e non dinse mentiras").

En 1858 casou coa famosa poeta Rosalía de Castro, unha das máis grandes do Rexurdimento, xunto con Manuel Curros Enríquez e Eduardo Pondal.Manuel Murguía apreciou moito o traballo de Rosalia de Castro e apoioulle na súa carreira literaria. Manuel Murguía, o 17 de maio de 1863, foi o impulsor da publicación dos chamados "Cantares Gallegos", libro clave do renacemento cultural de Galicia.Tiveron sete fillos; o último naceu morto, e o anterior morreu ao ano de idade, a consecuencia dunha caída.

Manuel Murgia morreu o 2 de febreiro de 1923 aos 90 anos na Coruña. Está enterrado co seu fillo Ovidio e a súa filla Amara. E Rosalía, o 15 de xullo de 1885, de 48 anos, enferma de cancro de útero, na localidade coruñesa de Padrón.

Premios e honras

En Oiarzun, desde o 11 de novembro de 2000, Concha Murgia é homenaxeada cada ano ao redor da data do seu nacemento. O principal impulsor da homenaxe foi o historiador Xosé Estévez , natural da localidade lucense de Quiroga e profesor da Universidade do País Vasco en Deusto, fincado en Oiarzun.Por iniciativa súa, colocouse unha placa conmemorativa na casa natal de Concha, onde hoxe se atopa o Centro Cultural. O texto en eúscaro e galego di o seguinte: "Nesta casa naceu Contxa Murgia Egaña (1806-1854), nai de Manuel Martínez Murgia, pioneiro do patriotismo galego" /Etxe honetan jaio zen Kontxa Murgia Egaña (1806-1854) Galiziako abertzaletasunaren aitzindaria izango zen Manuel Martinez Murgiaren ama"/ "Nesta casa naceu Concha Murgia Egaña, nai de Manuel Martínez Murgia, berce do nazonalismo galego"

Na cita de 2023, o centenario da morte de Manuel Murgia tivo unha presenza especial. Xosé Estévez pronunciou un discurso titulado “Ao marido de Rosalía de Castro” como inicio do acto do 27 de xaneiro de 2023.

• O concello de Oiarzun e Daniel Castelao Fato Kulturala de Pasaxes organizan conxuntamente as mencionadas homenaxes.

• Un grupo de menores dos campamentos de verán de 2018 tomou o seu nome.

Corrección de varios erros publicados.

• Moitos historiadores galegos e o propio certificado de defunción sitúan erroneamente o lugar de nacemento de Concha Murgia en Tolosa en lugar de Oiarzun.
• Concha tivo dous fillos e non tres, como se describe nalgúns lugares.
• Nas datas de nacemento, 3 de febreiro de 1806 está mal.