Uadi Rum

Uadi Rum
	Deserto de Uadi Rum
	; Uadi Rum
Patrimonio da Humanidade - UNESCO
País	Xordania
Localización	Gobernación de Aqaba
Tipo	Mixto
Criterios	III, V, VII
Inscrición	1985 (9ª Sesión)
Rexión da UNESCO	Estados árabes
Identificador	1377
	v; c; e;

Este artigo amosa letras árabes. Sen o soporte axeitado, o texto pode mostrar símbolos sen sentido, coma caixas, marcas e outros.

Uadi Rum (árabe: وادي رم Wādī Ramm, tamén Wādī al-Ramm), coñecido tamén como Val da Lúa (árabe: وادي القمر Wādī al-Qamar), é un val cortado na pedra arenisca e granito no sur de Xordania, preto da fronteira con Arabia Saudita e uns 60 km. ao leste da cidade de Aqaba. Cunha área de 720 km² (280 sq mi) é o uadi máis grande de Xordania.^[1]

Varias civilizacións prehistóricas deixaron petróglifos, inscricións rupestres e ruínas en Uadi Rum. Hoxe é un atractivo turístico, ofrecendo visitas guiadas, sendeirismo e escalada. A Área Protexida de Uadi Rum é Patrimonio da Humanidade da UNESCO desde 2011.^[2]^[3]

Nome[editar | editar a fonte]

Crese que Uadi Rum ou Uadi Ramm recibe o seu nome do nome antigo de Cidade dos Piares^[4] (tamén chamado Irum (árabe: إرم )), unha cidade perdida mencionada no Corán.

Historia[editar | editar a fonte]

Campamento illado protexido polas montañas

Uadi Rum estivo habitado por moitas culturas humanas desde tempos prehistóricos, con moitas culturas, incluídos os nabateos, que deixaron a súa pegada en forma de petróglifos, inscricións e ruínas de templos.

En Occidente, Uadi Rum pode ser máis coñecido pola súa conexión co oficial británico Lawrence de Arabia, que pasou varias veces durante a Revolta árabe de 1917–18.^[5] Na década de 1980 unha das formacións rochosas de Uadi Rum, coñecida orixinalmente como "Jabal al-Mazmar" (A montaña da peste), foi chamado "Os sete alicerces da sabedoría", despois do libro de Lawrence escrito despois da guerra, aínda que os "sete alicerces" aos que se fai referencia no libro non teñen relación con Rum.^[6]

Lawrence describiu a súa entrada no Val de Rumm: "Os outeiros da dereita fixérnse máis altos e nítidos, unha fermosa contraparte do outro lado que se endereitaba nun enorme muro de cor vermella. Uníronse ata que só separáronos 3 km., e despois, elevándose gradualmente ata que os seus parapetos paralelos debían estar a 305 m. por riba de nós, avanzaba cara a adiante nunha avenida durante quilómetros. Os penedos estaban cubertos por niños de cúpulas, menos vermellas que o corpo do outeiro, máis ben grises e pouco profundos. Deron a aparencia final da arquitectura bizantina a este lugar irresistible: este camiño procesional máis grande que a imaxinación.^[7]

Lawrence tamén describiu o seu encontro co manancial, Ain Shalaaleh, "Na protuberancia da rocha de arriba había claras inscricións nabateas, e un panel afundido con inciso dun monograma ou símbolo. Ao redor había trazos árabes, incluíndo marcas de tribos, algúns dos cales eran testemuñas de migracións esquecidas: pero a miña atención só estaba no chapoteo da auga nunha fenda baixo a sombra da rocha que sobresaia. Mirei para dentro para ver o pico, un pouco máis fino que o meu pulso, que saía firmemente dunha fenda no teito, e caía con ese son limpo nun charco pouco profundo e espumosa, detrás do chanzo que servía de entrada. Espesos fentos e herbas do máis fino verde convertérono nun paraíso de só metro e medio cadrado."^[7]^:355

O descubrimento do templo nabateo (situado a pouca distancia da Casa de descanso) en 1933 devolveu brevemente a atención ao deserto. Un equipo francés de arqueólogos concluíu as escavacións en 1997.

Xeografía[editar | editar a fonte]

A zona céntrase no val principal de Uadi Rum. A altitude máis alta de Xordania é Jabal Umm ad Dami a 1840 m. (os datos SRTM indican 1854 m), situada a 30 quilómetros ao sur da aldea de Uadi Rum. Foi localizado por primeira vez Modelo:When por Difallah Ateeg, un beduíno de Zalabia de Rum. Nun día despexado, é posible ver o Mar Vermello e a fronteira saudita desde a cima.

Jabal Ram ou Jebel Rum (1734 m. sobre o nivel do mar) é o segundo pico máis alto de Xordania e o pico máis alto do Rum central,^[8] levantándose directamente sobre o val de Rum, fronte a Jebel um Ishrin, que posiblemente sexa un metro máis baixo.

O canón de Khaz'ali en Uadi Rum é o sitio de petróglifos gravados nas paredes da cova que representan humanos e antílopes que se remontan á época Zamudíe. A propia aldea de Uadi Rum está formada por varios centos de habitantes beduínos coas súas tendas de campaña de pelo de cabra e casas de formigón e tamén os seus vehículos de catro rodas, unha escola para nenos e outra para nenas, algunhas tendas e a sede da Patrulla do Deserto.^[9]

Recentemente, Geoff Lawton logrou o éxito no establecemento dun ecosistema de permacultura en Uadi Rum.^[10]

Xeoloxía[editar | editar a fonte]

Situado na rexión das montañas e vals de gres do sur de Xordania, Uadi Rum caracterízase por montañas altas e case verticais de Umm Ishrin arenito, ricas en ferro e resistentes á erosión, separadas por vales de fondo plano de sedimentos aluviais, procesos eólicos e desertos de sal. O Umm Ishrin é a formación máis grosa do Paleozoico Inferior-Cretáceo Superior Arenisca de Nubia, subxacente ás formacións de areniscas de Disi e Umm Sahn, e superando as formación arcosica Salib. O Salib, á súa vez, recubre o erosionado Complexo de Aqaba de granitoides plutónicos. Ao longo deste contacto litolóxico fórmase un acuífero, formando mananciais nas ladeiras orientais das montañas. Os abanos aluviais compoñen a maioría dos sedimentos aluviais. Os sistemas eólicos inclúen tafonis, ponte naturais e dunas de area. As dunas de area inclúen barhanas, dunas de escalada que consisten en ramplas de area que chegan aos cumios dos outeiros e dunas de eco que consisten en areais que se arrastraron sobre un outeiro para depositarse no lado de sotavento.^[11]

Turismo[editar | editar a fonte]

As escenas do deserto de Uadi Rum en Lawrence de Arabia de 1962 impulsaron a industria turística de Xordania.^[12]

Uadi Rum é un dos sitios turísticos máis populares de Xordania, atraendo a 162.000 turistas en 2017.^[13] Uadi Rum é o fogar da tribo Zalabieh, que desenvolveu servizos e turismo de ecoaventura en toda a área protexida. O uso de guías e servizos locais aporta moitos beneficios á área protexida. En particular, permite que as persoas sigan gañando a vida da terra e contribúe a garantir que o espazo protexido siga protexido.

Os beduínos de Uadi Rum permiten aos turistas pasar a noite nos seus campamentos tradicionais e ofrecen actividades, comidas e transporte por todo o deserto. Tamén teñen restaurantes e pequenas tendas nas aldeas que proporcionan comidas e subministracións básicas para os visitantes. As actividades populares en Uadi Rum inclúen paseos en 4x4, paseos en camelo, sendeirismo e acampada.^[14]

Dima e Lama Hattab coordinan unha maratón anual na rexión chamada Jabal Ishrin.

Habitantes[editar | editar a fonte]

No pasado, Uadi Rum estivo habitado por moitas civilizacións. Actualmente, a maioría está formada polos beduínos Zalabíes que chegaron á rexión ao redor de 1980. A palabra "beduíno" provén da palabra árabe que significa deserto, pronunciada badiya na lingua árabe. A raíz desta palabra é bad'a, que se traduce como "claro" e "obvio" en árabe. Unha característica central das tribos beduínas é o sentido de pertenza que senten os membros da tribo.^[15]

Cando chegaron, os beduínos Zalabíes vivían en tendas de campaña. A súa vila albergaba unhas 700-800 persoas. O 80% desas persoas estaban xubiladas do exército ou da policía.^[16]

O camelo é o animal favorito dos beduínos de Zalabíes. É un símbolo do orgullo masculino. As carreiras de camelos son un deporte importante para os beduínos. Estas carreiras permiten aos beduínos participar na competición masculina e establecer a virilidade e o poder dentro da comunidade.^[17]

Lugar da rodaxe[editar | editar a fonte]

A zona utilizouse como escenario de fondo en varias películas. Os cineastas están especialmente atraídos polas películas de ciencia ficción ambientadas en Marte.^[18]

O gremio de xestores de localizacións recoñeceu á Jordanian Royal Film Commission co seu Premio LMGI pola súa destacada comisión cinematográfica en 2017 polo seu traballo en Rogue One, que foi filmada en Uadi Rum. O RFC foi nomeado anteriormente polo seu traballo con The Martian.^[19]

Lawrence de Arabia – David Lean filmou gran parte desta película de 1962 nunha localización deUWadi Rum.^[20]
Prometheus – escenas para o planeta alieníxena.^[21]
The Last Days on Mars: filmado para planos exteriores que representan a superficie do planeta titular para esta película de 2013.^[22]^[23]
The Martian: a rodaxe da película Ridley Scott comezou en marzo de 2015, para as tomas que representaban a superficie de Marte.^[24] Matt Damon en Uadi Rum:^[25]

“

Quedei abraiado daquel lugar. Foi moi, moi especial. Un dos lugares máis espectaculares e fermosos que vin, e como nada que vin en ningún outro lugar da Terra.

”

Theeb – Filmado principalmente en Uadi Rum, así como en Uadi Araba.^[26]
Rogue One: A Star Wars Story, usado para escenas ambientadas en Jedha.^[27]
Aladdin, remake de acción en directo de 2019 da película de animación de Disney de 1992 do mesmo nome.^[28]
Star Wars: The Rise of Skywalker, usado para o planeta deserto Pasaana.^[29]
Dune (2021), usado como localización para o planeta deserto Arrakis.^[30] Timothée Chalamet en Uadi Rum:^[31]
Dune: Parte 2, usado como lugar para filmar a próxima película.^[32]
Aadujeevitham – as escenas do deserto do filme malaisio de 2020 rodáronse principalmente en localizacións de Uadi Rum.^[33]
Moon Knight (2022), usado para as escenas fóra da tumba de Ammit.^[34]
The Amazing Race 34^[35]
John Wick 4 (2023), usado para escena do deserto neste filme de John Wick.^[36]