Thema de Anatolia

Themata da Península de Anatolia.

O Thema Anatólico (en grego Άνατολικόν [θέμα] Anatolikón [théma]), tamén coñecido como Thema dos Anatólicos (θέμα Άνατολικῶν; thema Anatolikōn), foi un thema (provincia militar-civil) do Imperio Bizantino, na rexión central da Asia Menor (actual Turquía). Abrigou o exército bizantino do Oriente que quedaba tras os reveses provocados pola expansión islámica, vindo a tornarse, a partir da separación do thema Opsiciano c. 750, no máis importante thema imperial. Foi sede de importantes xenerais como o futuro emperador León III, o Isauro (r. 717–741) e Bardanes, o Turco, así como serviu de abrigo para Constantino V Coprónimo (r. 741–775). Existiu até o século XI, cando é conquistado polos invasores turcos selxúcidas.

Historia

A data exacta da creación do thema é descoñecida. Xuntamente con outros themas máis antigos, foi creado nalgún momento tras a década de 640 como unha área de campamento militar para o que restaba do exército bizantino, decimado polas conquistas árabes. O Thema Anatólico recibiu o seu nome do exército da Diocese do Oriente (en grego Άνατολῆ Anatolē) debido á súa localización ao leste. A mención máis antiga do thema é de 669, mais o nome de Exército Oriental (Exercitus Orientalis) só xorde nas fontes históricas en 687.

Directamente dirixido cara ás forzas do Califato durante o primeiro século da súa existencia, e beneficiando do seu apoio aos emperadores isauros, o Thema Anatólico era o máis poderoso e máis prestixioso dos themas (ver abaixo). O seu poder era enorme, porén tamén significaba que era unha eventual ameaza para o emperador: a primeira revolta rexístrase en 681 e en 714 o seu comandante, León, o Isauro, conseguiu establecerse como emperador (León III). Outro estratego, Bardanes, o Turco, rebelouse en 803. Por outro lado, en 742, o emperador Constantino V Coprónimo (r. 741–775) encontrou refuxio e apoio no Thema Anatólico contra o usurpador Artabasdo (r. 741–742). A última aparición do Thema Anatólico nas fontes históricas é en 1077, cando o estratego Nicéforo Botaniates se proclamou emperador (como Nicéforo III). Pronto despois, a rexión foi invadida polos turcos selxúcidas.

Xeografía e administración

Os themas bizantinos da Asia Menor cerca de 842, mostrando a fragmentación dos grandes themas en circunscricións menores

Na súa extensión "clásica", durante os séculos VIII e IX, o thema abranguía as antigas rexións da Licaonia, Pisidia, Isauria, así como a maior parte de Frixia e partes da Galacia Salutar. Inicialmente, o thema Anatólico estendíase até aos límites oeste e sur da Asia Menor, pero aproximadamente en 720 foi dividido para formar os themas Tracesiano e Cibirreota. Segundo o emperador Teófilo (r. 829–842), as partes leste e sueste, fronte á zona de fronteira árabe e incluíndo as fortalezas que gardaban a entrada norte das chamadas Portas Cilicias, foron retirados ao thema para formar dous novos distritos fronteirizos (clisura): o de Capadocia (orixinalmente unha turma dos Anatólicos) e o de Seleucia. O emperador León VI, o Sabio (r. 886–912) entregou a rexión oeste do lago Tuz (os bandos de Eudocia, Santo Agapeto e Afrazeia) á Capadocia.

A capital do thema foi Amorio, na Frixia, polo menos até ser saqueada polos árabes en 838. Despois diso, probabelmente a capital foi trasladada para a fortaleza veciña de Políboto, na actual provincia turca de Afyonkarahisar. As estruturas urbanas da Antigüidade tardía sufriron considerabelmente cos ataques árabes e co declive da urbanización, mais moitas das cidades do interior do thema, na Frixia e na Pisidia, sobreviviron nunha forma reducida. As cidades orientais da rexión da Capadocia (antiga provincia da Capadocia Secunda), que facían fronteira co califato, foron practicamente destruídas, acontecendo o mesmo con Antioquía de Pisidia

Segundo os xeógrafos árabes Qudama ibn Ja'far e Ibn al-Faqīh, o Thema Anatólico, "a maior das provincias dos romanos", tiña 15000 soldados e 34 fortalezas no século IX. O thema e o seu gobernador e estratego, mencionados por primeira vez en 690, ocupaban o lugar máis alto da xerarquía entre os themas e os seus gobernadores. O estratego dos Anatólicos era un dos poucos cargos que estaban especialmente prohibidos aos eunucos da corte imperial. Os detentores do cargo recibían un salario anual de 40 libras de ouro e eran detentores dos títulos de antípato e protoespatario, os máis elevados entre os patricios. Alén diso, foron os únicos que foron nomeados monoestratego (literalmente: "único xeneral"), ou sexa, comandante supremo de todos os themas asiáticos.

Véxase tamén

Bibliografía

• Bury, John Bagnell (1911). The Imperial Administrative System of the Ninth Century - With a Revised Text of the Kletorologion of Philotheos. Londres: Oxford University Press. 
• Gyftopoulou, Sofia (2003). "Encyclopedia of the Hellenic World, Asia Minor - Ανατολικών Θέμα" (en grego). Foundation of the Hellenic World. Consultado o 21 de marzo de 2012. 
• Haldon, John F. (1997). Byzantium in the Seventh Century: The Transformation of a Culture. Cambrigde: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-31917-1. 
• Haldon, John F. (1999). "Fighting for Peace: Attitudes to Warfare in Byzantium". Warfare, State and Society in the Byzantine World, 565–1204. Londres e Nova York: Routledge. ISBN 1-85728-495-X. 
• Kazhdan, Alexander Petrovich (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Nova York e Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8. 
• Nesbitt, John W.; Oikonomides, Nicolas (1996). Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 3: West, Northwest, and Central Asia Minor and the Orient. Washington, Distrito de Colúmbia: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 0-88402-250-1. 
• Pertusi, A. (1952). Constantino Porfirogenito: De Thematibus (en italiano). Roma: Biblioteca Apostolica Vaticana. 
• Treadgold, Warren T. (1995). Byzantium and Its Army, 284–1081. Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 0-8047-3163-2.