Milfollas

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Este artigo trata sobre a planta, para o doce de masa de follado, véxase o artigo Milfollas (doce).

Milfollas
Achillea millefolium

Achillea millefolium
Clasificación científica
Reino: Plantae
División: Magnoliophyta
Clase: Magnoliopsida
Subclase: Asteridae
Orde: Asterales
Familia: Asteraceae
Subfamilia: Asteroideae
Tribo: Anthemideae
Xénero: Achillea
Especie: Achilea millefolium
Nome binomial
Achilea millefolium
L., 1753
Subespecies
  • Achillea millefolium var. fulva B.Boivin
  • A. millefolium var. litoralis Ehrend. ex Nobs
  • A. millefolium var. manshurica Kitam.
  • A. millefolium var. maritima Jeps.
  • A. millefolium var. megacephala B.Boivin
  • A. millefolium var. occidentalis DC.
  • A. millefolium var. pallidotegula B.Boivin
  • A. millefolium var. parviligula B.Boivin
  • A. millefolium var. parvula B.Boivin
  • A. millefolium var. russeolata B.Boivin
Detalle das flores.
Follas d A. millefolium.

O milfollas[1] ou herba dos carpinteiros[2] (Achilleae millefollium), é unha planta herbácea perenne nativa do hemisferio norte e que tradicionalmente se empregaba para curar feridas. Consómese como parte de caldos.

Distribución e hábitat[editar | editar a fonte]

Probabelmente procede de Eurasia. Medra principalmente en Asia e a zona mediterránea de Europa, aínda que é menos abundante e incluso inexistente en rexións coma Andalucía e o sur de Portugal. Mora tamén noutros sitios en América a causa da dispersión accidental que fixeron os humanos.

Medra en prados incultos, no beiril dos camiños e regueiros, en xeral en lugares húmidos.

Ecoloxía[editar | editar a fonte]

De xeito natural, o milfollas medra en zonas non demasiado secas e ben drenadas. Pódese atopar en pastos, en leiras cultivadas ou non e a miúdo par das estradas, en abas de montaña e en zonas boscosas. Pódese atopar entre os 0 e 2.400 m de altitude, aínda que prefire altitudes inferiores aos 1.500 m. A partir dos 1.000 m cara a arriba ten un porte máis pequeno e máis recendo.

Aínda que é unha planta moi tolerante a calquera tipo de clima, require unhas condicións temperadas ou temperadas-frías. Resiste ben as xeadas (até -15 °C) e á seca. Normalmente quere condicións de pleno sol.

En canto ao tipo de solo, en xeral se pode dicir que se axeita ben a todo tipo de solos (acedos ou básicos, calcarios, secos), sempre que estean ben drenados xa que non resiste o asolagamento. Polo tanto, prefire solos areentos e frescos antes que solos arxilosos e compactos. Medra ben en solos pobres.

Historia[editar | editar a fonte]

Identificada nun xacemento de restos de Neanderthal, podería ter formado parte dunha primitiva farmacoloxía desta cultura. Os gregos déronlle o nome de aquilea por Aquiles, sonado pola súa invulnerabilidade ás feridas, que segundo unha lenda sandou con ela a seu amigo Télefo. Os guerreiros levábana coma un remedio case milagreiro nas súas mochilas, polo que foi tamén coñecida coma herba dos soldados.[3]

Usos en xardinaría[editar | editar a fonte]

As plantas do xénero Achillea é moi utilizado en xardinaxe tanto polas súas flores como polo seu recendo. Especialmente utilizado en arriates con boa resistencia aos solos pobres. Soportan ben a seca.

Propiedades[editar | editar a fonte]

Usos en farmacia[editar | editar a fonte]

Dioscórides comenta: «É moi útil esta herba contra as efusións de sangue, contra as chagas recentes, antigas e efistoladas». En bótica popular úsanse as cabezas florais ou corimbos en infusión para lavar as feridas externamente. Crese que o milfollas é unha planta poderosa para a maxia alquímica. De aí na antigüidade fora das herbas máis apreciadas polas bruxas, meigas e feiticeiras.

Como non produce sono nin diminúe as facultades, resulta moi aconsellábel para todas as situacións que impliquen tensión, mais que requiren unha mente despexada e en plena forma, como ante un exame, unha proba ou unha entrevista de traballo ou en calquera ocasión na que nos atopemos perante alguén que nos poña nerviosos. [3]

Modo de emprego[editar | editar a fonte]

Tisana: preparar unha infusión de dúas culleres de flores por cunca de auga. Tomar dúas ou tres infusións ao día.

Principios activos[editar | editar a fonte]

Contén aceite esencial (0,3-1%): azulenos (20-50%), alfa e beta-pineno, cariofileno; polifenois: flavonoides (luteolina, apixenina), ácido cafeico, lactonas sesquiterpénicas (leucodina, deacetilmatricina, milefina, dihidropartenólido), aquileína (betonicina), vestixios de heterósidos cianoxénicos (prunasósido). Outras fontes analizan: Aquileína (glicósidos), colina, ácido valeriánico, ácido fórmico, alcohol metílico, esencia composta por limoneno, pireno, tuión, borneol, cineol, azuleno, tanino, fitosferina, resinas.[3]

Indicacións[editar | editar a fonte]

O azuleno dálle propiedades coma antiinflamatorio. As lactonas sesquiterpénicas reforzan esta acción e son responsábeis do efecto aperitivo, eupéptico, colerético, hipoglucemiante suave e antimicrobiano. Os taninos, aínda que presentes en baixa proporción, teñen un efecto hemostático, cicatrizante. Os flavonoides, e os seus heterósidos fornecen propiedades de antiespasmódico. Atrubúeselle, ademais, unha actividade coma diurético e antipirético. As follas son máis adstrinxentes que as flores. Indicado para anorexia non nerviosa, inapetencia, gastrite, dispepsias hiposecretoras e os seus síntomas asociados (sensación de plenitude gástrica, aerofaxia, flatulencia); espasmos dixestivos, náuseas, vómitos; dispepsias, discinesias e litiase biliar; colelitiase, disquinesias hepatobiliares, colecistite, flebite, varices, hemorroides. Coadxuvante no tratamento da diabetes. Dismenorrea, síndrome premenstrual e espasmo uterino. En uso tópico: feridas, úlceras dérmicas, queimaduras, hemorroides.[3][4]

Taxonomía[editar | editar a fonte]

Achillea millefolium foi descrita por Carl von Linné e publicado en Species Plantarum 2: 899. 1753.[5]

Sinonimia
  • Achillea albida Willd.
  • Achillea alpicola (Rydb.) Rydb.
  • Achillea ambigua Boiss.
  • Achillea ambigua Pollini
  • Achillea anethifolia Fisch. ex Herder
  • Achillea angustissima Rydb.
  • Achillea arenicola A.Heller
  • Achillea bicolor Wender.
  • Achillea californica Pollard
  • Achillea ceretanica Sennen
  • Achillea compacta Lam.
  • Achillea coronopifolia Willd.
  • Achillea crassifolia Colla
  • Achillea cristata Hort. ex DC.
  • Achillea cuspidata Wall.
  • Achillea dentifera Rchb.
  • Achillea eradiata Piper
  • Achillea fusca Rydb.
  • Achillea gigantea Pollard
  • Achillea gracilis Raf.
  • Achillea haenkeana Tausch
  • Achillea intermedia Schleich.
  • Achillea lanata Lam.
  • Achillea lanulosa Nutt.
  • Achillea laxiflora A.Nelson
  • Achillea laxiflora Pollard & Cockerell
  • Achillea magna All.
  • Achillea magna L.
  • Achillea magna Haenke
  • Achillea marginata Turcz. ex Ledeb.
  • Achillea megacephala Raup
  • Achillea millefolilium E.Mey.
  • Achillea nabelekii Heimerl
  • Achillea nigrescens (E.Mey.) Rydb.
  • Achillea occidentalis (DC.) Raf. ex Rydb.
  • Achillea ochroleuca Eichw.
  • Achillea ossica K.Koch
  • Achillea pacifica Rydb.
  • Achillea palmeri Rydb.
  • Achillea pannonica Scheele
  • Achillea pannonica f. laxa Dabrowska
  • Achillea pecten-veneris Pollard
  • Achillea pratensis Saukel & R.Länger
  • Achillea pseudotanitifolia Wierzb. ex Rchb.
  • Achillea puberula Rydb.
  • Achillea pumila Schur
  • Achillea rosea Desf.
  • Achillea seidlii J.Presl & C.Presl
  • Achillea setacea Schwein.
  • Achillea sordida (W.D.J.Koch) Dalla Torre & Sarnth.
  • Achillea subalpina Greene
  • Achillea subhirsuta Gilib.
  • Achillea submillefolium Klokov & Krytzka
  • Achillea sylvatica Becker
  • Achillea tanacetifolia Mill.
  • Achillea tenuifolia Salisb.
  • Achillea tenuifolia var. albicaulis (C.A.Mey.) Trautv.
  • Achillea tenuis Schur
  • Achillea tomentosa Pursh
  • Achillea virgata Hort. ex DC.
  • Achillios millefoliatus St.-Lag.
  • Alitubus millefolium (L.) Dulac
  • Alitubus tomentosus Dulac
  • Chamaemelum millefolium (L.) E.H.L.Krause
  • Chamaemelum tanacetifolium (All.) E.H.L.Krause
  • Chamaemelum tomentosum (L.) E.H.L.Krause[6]

Nome vulgar[editar | editar a fonte]

En galego recibe varios nomes comúns coma: herba dos carpinteiros, milfollas, herba da rula, herba do soldado ou aquilea (máis formal)[2].

En portugués recibe os nomes de mil-em-rama, mil-folhas e milefólio.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para milfollas.
  2. 2,0 2,1 Nomes vulgares galegos preferidos en Termos esenciais de botánica. Santiago de Compostela, 2004 e Gran dicionario Xerais da lingua galega. Vigo, Xerais, 2009
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 "Achillea millefolium". Plantas útiles: Linneo. Arquivado dende o orixinal o 01 de decembro de 2009. Consultado o 10 de outubro de 2009. 
  4. Milenrama (achillea millefolium)
  5. "Milfollas". Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultado o 10 de xuño de 2012. 
  6. Milfollas en PlantList

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

  • Diccionario ilustrado de los nombres vernáculos de las plantas en España, Andrés Ceballos Jiménez. I.C.O.N.A. 1986
  • Davidse, G., M. Sousa-Peña, S. Knapp & F. Chiang Cabrera. (editores generales) 2012. Asteraceae. Fl. Mesoamer. 5(2): ined.
  • Dillon, M. O. 1981. Family Compositae: Part II. Tribe Anthemideae. Flora of Peru. Fieldiana, Bot., n.s. 7: 1–21.
  • Fernald, M. 1950. Manual (ed. 8) i–lxiv, 1–1632. American Book Co., Nova York.
  • Flora of China Editorial Committee. 1988-2013. Fl. China Unpaginated. Science Press & Missouri Botanical Garden Press, Beijing & St. Louis.
  • Flora of North America Editorial Committee, e. 2006. Magnoliophyta: Asteridae, part 6: Asteraceae, part 1. 19: i–xxiv. In Fl. N. Amer.. Oxford University Press, Nova York.
  • Gibbs Russell, G. E., W. G. Welman, E. Reitief, K. L. Immelman, G. Germishuizen, B. J. Pienaar, M. v. Wyk & A. Nicholas. 1987. List of species of southern African plants. Mem. Bot. Surv. S. Africa 2(1–2): 1–152(pt. 1), 1–270(pt. 2).
  • Gleason, H. A. 1968. The Sympetalous Dicotyledoneae. vol. 3. 596 pp. In H. A. Gleason Ill. Fl. N. U.S. (ed. 3). New York Botanical Garden, Nova York.
  • Gleason, H. A. & A. J. Cronquist. 1991. Man. Vasc. Pl. N.E. U.S. (ed. 2) i–910. New York Botanical Garden, Bronx.
  • Great Plains Flora Association. 1986. Fl. Great Plains i–vii, 1–1392. University Press of Kansas, Lawrence.

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]