Batalla de Vigo (1936)
| Batalla de Vigo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Combatentes | |||||||||
.svg){kind=small} UGT, CNT, FAI, FIJL
|
 Falanxe Española
| ||||||||
| Comandantes | |||||||||
| Emilio Martínez Garrido, Guillermo Barros, Dalmacio Bragado, Fernando Román | Felipe Sánchez, Antonio Carreró Vergés, Manuel Hedilla | ||||||||
| Forzas en combate | |||||||||
| 1 000 afiliados da CNT, 100 afiliados das Juventudes Libertarias, 30 afiliados da FAI, número indeterminado de voluntarios. | 350 militares do exército, 350 efectivos da Garda Civil e da Garda de Asalto. | ||||||||
| Efectos | |||||||||
| Mortes: Uns 50 mortos, incluídos os mortos en combate e os prisioneiros executados. Tamén houbo vítimas civís, aínda que se descoñece o número exacto. | Mortes: Escasas (sobre 15 baixas). | ||||||||
A Batalla de Vigo foi un enfrontamento que tivo lugar entre o exército rebelde e as milicias republicanas viguesas, ao comezo da guerra civil española. Tivo lugar entre o 18 e o 28 de xullo de 1936, aínda que os feitos máis relevantes ocorreron os días 20 e 21.[1]
Foi o combate máis relevante que se produciu en Galicia, sen contar os posteriores movementos guerrilleiros. Esta breve batalla resultou nunhas 50 baixas entre ambos os bandos, ademais de centos de feridos e prisioneiros. O resultado da batalla foi a vitoria dos rebeldes contra a resistencia republicana.
Contexto
[editar | editar a fonte]Escenario e comandantes
[editar | editar a fonte]Ademais de Vigo, o certame desenvolveuse en diferentes localidades próximas á cidade de Vigo, como Moaña, Cangas ou Tui. Máis concretamente, aconteceu nos barrios máis humildes de Vigo, onde había unha maior concentración de poboación activa (Lavadores,[2] O Calvario,[3] O Seixo, etc.). En xeral, o escenario típico era a defensa milicia dunha barricada contra o avance dos sublevados.[4]
O bando republicano estaba politicamente comandado por Emilio Martínez Garrido, aínda que na práctica non achegou nada ao conflito. Guillermo Barros foi representante da FIJL e da FAI; Dalmacio Bragado coordinou a CNT; e Fernando Román Rodríguez foi un destacado membro da CNT, que basicamente coordinaba as barricadas.
O bando rebelde estaba dirixido por Felipe Sánchez Rodríguez, Comandante da Praza de Vigo, aínda que realmente foi o capitán Antonio Carreró Vergés quen dirixiu o ataque e planeou o asalto á resistencia obreira.[5]
Belixerantes
[editar | editar a fonte]O bando republicano estaba composto basicamente por membros dos sindicatos. A CNT foi a organización con máis peso, con milleiros de afiliados divididos en diferentes sindicatos menores. A UGT foi o sindicato con máis tradición en Vigo, e aínda que non era o máis importante, tivo certa relevancia no panorama urbano. A Xuventude Libertaria (FIJL) instalouse en Vigo en 1931, e durante a guerra contaba con 100 socios. A FAI fixera presenza na cidade en 1934, polo que só contaba con 30 socios. Había outros sindicatos independentes menores; Como excepción, o Sindicato Único da Metalurxia participou activamente na batalla, pola súa ampla experiencia en folgas e conflitos armados. En total, sumaban uns 1.000 combatentes.
O bando rebelde tiña 350 soldados apostados en Vigo. A eles tamén se sumaron outros 350 militares, entre membros da Garda Civil e da Garda de Asalto. En total sumaban uns 750 efectivos.[6]
Antecedentes
[editar | editar a fonte]O 6 de febreiro de 1936 tivo lugar un pequeno conflito de características semellantes á Batalla de Vigo. Os libertarios asaltaron a sede da Falanxe en Vigo. O enfrontamento saldouse cun morto por ambos os bandos e algúns feridos.
A batalla
[editar | editar a fonte]Preparativos
[editar | editar a fonte]O 18 de xullo de 1936 levantáronse as tropas militares apostadas en Melilla. O falanxista Manuel Hedilla desprazouse a Vigo para preparar o levantamento en toda Galicia.[7] Mentres, as organizacins obreiras (CNT, FAI, UGT, Juventudes Libertarias, etc.) recibiron informes confusos sobre un enfrontamento en Melilla. Pola noite, o xornal El Pueblo Gallego informa da sublevación militar no enclave africano. Radio Vigo tamén informa sobre a sublevación de Marrocos.
O 19 de xullo xa se rumorea a noticia por toda a cidade, aínda que non hai datos concisos. Os soldados rebeldes imprimen o edicto de guerra, que servirá o día 20 para apoderarse de toda Galicia. Mentres, o alcalde de Vigo, Emilio Martínez Garrido (PSOE - Fronte Popular), organiza unha comisión de crise. A Garda de Asalto ofreceuse a protexer a cidade, así como a CNT pedía armas a cambio de formar unha guerrilla. O alcalde rexeitou ambas as ofertas, confiando erroneamente en que os militares seguirían sendo fieis. Os sindicatos coordináronse para formar unha milicia común. O seu único armamento é unha metralladora Parabellum, varias pistolas pequenas e 200 bombas de tubo. Durante toda a noite, dous milicianos preparan outras 300 bombas caseiras con pólvora común.
O combate
[editar | editar a fonte]O 20 de xullo, os milicianos espertaron cunha gran incerteza sobre o que acontecería ese día. Mentres, o capitán Antonio Carreró sae do cuartel da rúa Galán (hoxe rúa Príncipe) cuns 50 soldados, e declara o Estado de Guerra. Os soldados desfilan por algunhas rúas ata chegar á Porta do Sol ás 13.00 horas.[8] Carreró entrega o bando de guerra a un axudante, que comeza a lerllo aos cidadáns. Nese momento, un home chamado Lence intenta arrincarlle o bando ao asistente e os militares execútano. O resto dos milicianos abalanzáronse sobre os rebeldes para quitarlles as armas. Carreró ordena abrir fogo, mentres un afiliado da CNT responde coa metralleta Parabellum. Os soldados retíranse ao cuartel. En total, hai 15 mortos e moitos feridos.
Carreró toma a Casa do Pobo, mentres que os milicianos asaltan a armería de La Cosmopolita e a Xefatura da Garda Civil de Teis. Levan 16 rifles e 12 pistolas, aínda que pouca munición. Radio Vigo proclama varias mensaxes republicanas ata que Carreró se fixo cargo do edificio. Ademais, os rebeldes instalaron postos de metralladoras nalgunhas rúas importantes. Os milicianos levantaron barricadas no Calvario, O Seixo e Os Choróns. A xornada remata cando os militares asaltan o consistorio ao redor das 19:00 ás 21:00 horas e deteñen ao alcalde e ao seu grupo de concelleiros.
O 21 de xullo Carreró protagonizou un ataque contra a barricada dos Choróns pola mañá. Os libertarios resisten lanzando bombas caseiras, pero a superioridade en armas dos militares fai caer esa liña de defensa. No Calvario, os milicianos reforzan as súas posicións con algúns republicanos de Ponteareas e varios voluntarios con fusís de caza. Para romper as barricadas, Carreró ordenou o uso de morteiros. A medida que avanza o día, a munición vaise escasa entre os milicianos e, a pesar da súa firme resistencia, O Calvario acaba caendo.
No Seixo esgótanse as bombas caseiras, e os milicianos superviventes foxen cara ao monte. En Lavadores tamén hai unha forte resistencia, pero ao mediodía os sublevados toman o concello. Os milicianos retíranse ao Cuartel da Garda Civil de Pardavila. Os soldados de dito cuartel, ata entón neutrales, únense aos rebeldes. Sen posibilidade de loitar en dúas frontes, os republicanos retíranse ás montañas.
O 22 de xullo os falanxistas tomaron case toda a cidade. Desde unha avioneta, un militante da CNT sobrevoa a cidade deixando caer panfletos nos que pide a rendición do bando rebelde.[9]
Última resistencia
[editar | editar a fonte]O 23 de xullo un hidroavión bombardeou o monte da Madroa, onde resistían algúns superviventes das barricadas de Lavadores e O Seixo. Morre unha persoa. Os rebeldes poñen fin á resistencia en Tui (último lugar onde houbo conflito organizado) e destrúen o avión que empregaron os milicianos o día anterior.
O pasado 24 de xullo a Garda Civil detivo en Teis a Heraclio Botana. Botana foi un dos poucos dirixentes republicanos que seguía en liberdade, despois de que Carreró detivese a case todo o comité o pasado 20 de xullo, na Casa do Concello de Vigo.
O 26 de xullo os milicianos agrediron unha patrulla da Garda Civil que regresaba de Cabral. Un cabo está ferido.
O 28 de xullo o bando republicano fixo estoupar unha bomba na estación de Figueirido (Vilaboa), na liña de tren Vigo - Pontevedra. Foi o último acto de resistencia que forma parte da batalla de Vigo. Todas as actuacións posteriores considéranse típicas dos maquis.
Consecuencias
[editar | editar a fonte]A resistencia ao levantamento militar custoulle caro á cidade de Vigo. Os membros do Comité da Fronte Popular (o alcalde Emilio Martínez Garrido, Heraclio Botana, Antonio Bilbatúa e Ignacio Seoane) foron xulgados nun xulgado de guerra por traizón. O 27 de agosto son fusilados no cemiterio de Pereiró, xunto co alcalde de Lavadores, José Antela.[10]
A gran maioría dos milicianos non podían quedar na cidade. Os máis combativos trasladáronse á Fronte Norte ou a Madrid para seguir loitando pola República. Outros quedaron no monte como guerrilleiros, os chamados “maquis”. Moitos exiliáronse a América do Sur para buscar asilo político. En todo caso, a represión dos rebeldes foi dura, e a maioría foron feitos prisioneiros, e nalgúns casos, executados.[11]
Hai constancia de que 2.500 persoas foron executadas en Vigo durante e despois da Guerra Civil,[12] segundo os expertos que traballan na Lei de Memoria Histórica do xurista Baltasar Garzón.[13]
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ "La contribución libertaria a la resistencia contra el alzamiento militar de 1936 en Vigo" (PDF). cntgaliza.org. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 2012. Consultado o 2023.
- ↑ "¡Nasdrovya!". vigoe.es. Consultado o 2023.
- ↑ "El barrio histórico del Calvario en Vigo". elespanol.com. Consultado o 2023.
- ↑ "Los inicios de la Guerra Civil en Vigo y el sangriento ataque a la sede de Falange". vigoe.es. Consultado o 2023.
- ↑ "Carreró dio nombre a Porta do Sol durante más de 40 años". lavozdegalicia.es. Consultado o 2023.
- ↑ "El inicio de la Guerra Civil en Vigo y la defensa del Calvario con barricadas". vigoe.es. Consultado o 2023.
- ↑ "La Falange lucense colabora de forma activa con los militares". lavozdegalicia.es. Consultado o 2023.
- ↑ "La de la Puerta del Sol fue la primera matanza de la guerra civil en Galicia". farodevigo.es. Consultado o 2023.
- ↑ "La sublevación militar de julio de 1936 dejó huella en la política municipal viguesa". lavozdegalicia.es. Consultado o 2023.
- ↑ "Ochenta años del amanecer que fusiló la democracia". farodevigo.es. Consultado o 2023.
- ↑ "La lucha contra el olvido de los mártires de Alcabre". farodevigo.es. Consultado o 2023.
- ↑ "Vigo aportó 4.500 informes de “rojos e indeseables” durante la Guerra Civil". elpais.com. Consultado o 2023.
- ↑ "En Galicia no hubo guerra civil en el 36, sino represión y genocidio". lavozdegalicia.es. Consultado o 2023.