Paralelismo
Na lírica, o paralelismo é unha figura estilística consistente en estruturar unha composición en varios conxuntos seguindo o mesmo esquema. Lógrase coa repetición de estruturas formais e/ou semánticas. É o esquema típico da cantiga peninsular. Baséase nunha máxima repetición cunha mínima información que se amplía e matiza coa variación.
Na lírica galego-portuguesa medieval o paralelismo desenvolvíase facendo que os versos da primeira cobra (aquilo que non é refrán dentro da estrofa) fosen semellantes ós da segunda cobra; e así sucesivamente, agrupando as estrofas de dúas en dúas.
Sistemas de repetición
[editar | editar a fonte]O principal é o refrán.
- Repetición literal ou verbal, repetición de palabras
- Repetición estrutural, repetición sintáctica e rítmica
- Repetición semántica, repetición de ideas ou conceptos.
Tipos de paralelismo
[editar | editar a fonte]- Paralelismo imperfecto
- en cada par de estrofas, a segunda repete o contido da primeira con leves variacións, se ben estes pares non están relacionados entre si. O esquema seguido é abR-a'b'R/cdR-c'd'R.
- Paralelismo perfecto
- en cada par de estrofas, a segunda repete o contido da primeira con leves variacións e, ademais, estes pares están encadeados normalmente polo procedemento do "leixaprén" (o segundo verso da primeira estrofa é o primeiro da terceira, o segundo da segunda é o primeiro da cuarta etc.). Só aparece en cantigas con estrutura de dístico. O esquema seguido é abR-a'b'R/bcR-b'c'R/cdR-c'd'R...
Sistemas de variacións
[editar | editar a fonte]Unida á repetición atópanse variacións que permiten a progresión do pensamento e evitan a monotonía externa que se puder derivar do paralelismo. Aparecen dentro do paralelismo literal e respostan a tres tipos básicos:
- Por sinonimia ou semi-sinonima (dormir / folgar, ferir / tirar)
- Por alteración sintáctica (andar vi / vi andar)
- Por equivalencia semántica, mediante a negación do concepto oposto (leixa-las guarir / non as quer matar)
O paralelismo pode ser por repetición ou por substitución
Exemplos de paralelismo por inversión e por substitución
[editar | editar a fonte]Paralelismo por substitución
[editar | editar a fonte]Nunha cantiga de amor (o normal é que se dea na cantiga de amigo)
- Em Lixboa, sobre lo mar
- barcas novas mandei lavrar,
- ai mia senhor querida.
- Em Lixboa, sobre lo ler
- barcas novas mandei fazer,
- ai mia senhor querida.
- ... (Joan Zorro)
Paralelismo por inversión
[editar | editar a fonte]- Mandad'ei comigo,
- ca ven meu amigo;
- e irei, madr', a Vigo
- Comigu'ei mandado,
- ca ven meu amado;
- e irei, madr', a Vigo
- ... (Martín Codax)
Outros exemplos
[editar | editar a fonte]- No poema de Rosalía de Castro coñecido como Negra sombra (incluído no poemario Follas novas):
- ...i eres a estrela que brila / i eres o vento que zoa. (versos 7 e 8)
- Si cantan, es ti que cantas; / si choran, es ti que choras; (versos 9 e 10)
- En Otero Pedrayo (Os señores da terra). Construcións paralelísticas:
- En Santos a trasfega e a cobranza das rendas do viño, acabazado ou non. No inverno a decota dos valentes carballos, a matanza dos porcos. (páxina 82)
- ...criados e criadas, rapaces e rapazas [...] xente de axuda e de xornal (páxina 82).
- No soneto, de Miro Villar, Miro os meus dedos orfos:
- Miro os meus dedos (verso 1) / Miro nos meus dedos (verso 5)
- Todo agora é silencio (versos 9 e 12)
- En "Inverno" (Longa noite de pedra, de Celso Emilio Ferreiro). Con inversión dos elementos
- Chove, chove na casa do probe
- e no meu corazón tamén chove
