Nomo

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Nomo.

Este artigo trata das divisións administrativas do Antigo Exipto. Para os seres fantásticos véxase gnomo.

---

Un nomo (νομοι, "distrito" en grego) era unha división administrativa no Antigo Exipto. Estas comunidades organizadas e independentes apareceron no período Predinástico (arredor do século XXXII a.C.), agrupados en dous reinos (o do Norte e o do Sur), e por volta de 3200 a.C. foron unificados nun só reino polo faraón Menes. Os nomos tiñan unha capital, un emblema propio, un número, e estaban gobernadas por un nomarca, que actuaba en nome do faraón. No período greco-latino (a partir do século IV) convertéronse en rexións administrativas. O termo demótico era sepat pero, como en case todo o referente ao Antigo Exipto, é a expresión grega a que se transmitiu a Occidente.

O número de nomos e a súa numeración variou moi pouco, entre 38 e 42, durante os tres milenios que durou esta civilización. Algúns, como Xois, no delta do Nilo, ou Khent, no Alto Exipto, xa aparecen na Pedra de Palermo, que data da V dinastía. Outros menciónanse máis tarde, como Bubastis, no Imperio Novo. A numeración iníciase de sur a norte, xa que para os antigos exipcios todo comezaba no sur. Os 22 nomos do Alto Exipto fixáronxe na V dinastía (están gravados no quiosque de Senwosret I en Karnak). O número definitivo de vinte nomos do Baixo Exipto non foi fixado até o Período grecorromano. El Fayum e os oasis non formaban parte do esquema.

O número total de 42 nomos tiña un valor simbólico, xa que este era no número dos xuíces dos mortos. Un escritor cristián do século II, Clemente de Alexandría aseguraba que os exipcios tiñan 42 libros sagrados.

O nomarca

Durante a primeira parte do Imperio Antigo a administración provincial estaba a cargo de diferentes funcionarios do goberno central, que en ocasións eran enterrados no cemiterio real e participaban na construción das pirámides. Durante as dinastías V e VI apareceron no Alto Exipto os nomarcas, que compaxinaban a súa función de gobernadores coa de "gran sacerdote". O seu posto foi en ocasións hereditario e noutras foi designado polo faraón. Se o goberno central era forte, os nomarcas actuaban como gobernadores do rei e se era feble convertíanse case en reinos nos que os nomarcas instauraban casas dinásticas e que se enfrentaban entre si até que un deles se establecía como faraón de todo o Exipto.

En realidade, os exipcios nunca usaron o título "nomarca", que é unha denominación grega. Desde o Imperio Medio a dignidade coñecíase como combinación de "gran sacerdote" e "gobernador da cidade". Só en Beni Hasan non contaban coa compoñente relixiosa.

Evolución

Os nomos sobreviviron o período greco-latino. En época romana, chegaron a acuñar moeda e mantiveron o seu papel de unidades administrativas até os tempos de Diocleciano e Constantino. A partir de 307 foron substituídos por unidades de menor tamaño chamadas pagi, nos que o control pasou ás mans dos pagarcas. Estes tiñan como función principal ao principio a recadación de impostos, mais logo asumiron tamén un papel militar.

Lista de nomos

O Baixo Exipto, que se estende polo delta do Nilo desde Menfis, a capital do Imperio Antigo desde o Imperio Antigo, até o mar Mediterráneo, contaba con 20 nomos. O primeiro era, precisamente o que incluía Menfis, Saqqara e Gizeh, na rexión actual do Cairo, e logo continuaban numerados polo oeste e finalmente polo leste. Así, Alexandría era o terceiro nomo e Bubastis o número dezaoito.

O Alto Exipto, que vai desde a Primeira Catarata cara ao norte polo val do Nilo, dividíase en 22 nomos. O primeiro era o de Elefantina, fronteira tradicional coa Nubia no que hoxe en día é Asuán. Waset (a Tebas antiga e Luxor contemporáneo) estaba no cuarto nomo, Amarna no número catorce e Meidum no vixésimo-primeiro.

Baixo Exipto

Número	Nome exipcio	Capital	Capital actual	Tradución do nome
1	Aneb-Hetch	Menfis	Mit Rahim	Muro branco
2	Khensu	Letópole	Ausim	Coxa de vaca
3	Ament	Apis	Kom el-Hisn	Oeste
4	Sapi-Res	Ptkheka	Tanta	Escudo do Sur
5	Sap-Meh	Sais	Sa el-Hagar	Escudo do Norte
6	Khaset	Xois	Sakha	Touro da montaña
7	A-ment	Metelis	Damanhur	Arpón do Oeste
8	A-bt	Herónpole	Tell al-Maskhuta	Arpón do Leste
9	Ati	Busiris	Abu Sir Bara	Andjeti
10	Ka-khem	Athribis	Tell Atrib	Touro negro
11	Ka-heseb	Leontópole	Tell al-Urydam	Touro de Heseb
12	Theb-ka	Sebennytos	Samanud	Becerra e vaca
13	Heq-At	Heliópole	Materiya (suburbio do Cairo)	Cetro prósperos
14	Khent-abt	Tanis (Sile)	San el-Hagar	Oriental
15	Tehut	Hermópole parva	Baqliya	Ibis
16	Kha	Mendes	Tell al-Rubˁ	Peixe
17	Semabehdet	Dióspole parva	Tell Balamun	O trono
18	Am-Khent	Bubastis	Tell Bastah (near Zagazig)	Príncipe do Sur
19	Am-Pehu	Leontópole (Tanis)	Nebesha or San	Príncipe do Norte
20	Sopdu	Arabia	Saft al-Henna	Falcón con plumas

Alto Exipto

Número	Nome exipcio	Capital	Capital actual	Tradución do nome
1	Ta-Seti	Elefantina	Asuán	Terra do arco
2	Thes-Hor	Apolonópole magna	Edfu	Trono de Horus
3	Ten	Nekhen	al-Kab	Santuario
4	Waset	Tebas	Karnak	Cetro
5	Herui	Coptos	Qift	Os dous falcóns
6	Aa-ta	Tentira	Dendera	O crocodilo
7	Seshesh	Dióspole parva	Hu	Sistro
8	Abdju	Abidos	al-Birba	Terra grande
9	Min	Panópole	Akhmim	Min
10	Wadkhet	Afroditópole	Ifteh	Cobra
11	Set	Hypselis	Shutb	A criatura asociada co deus Set
12	Tu-ph	Antaeópole	Qaw al-Kebir	Víbora da montaña
13	Atef-Khent	Licópole	Asyut	Sicomoro do Baixo e Víbora
14	Atef-Pehu	Cusae	al-Qusiya	Sicomoro do Alto e Víbora
15	Un	Hermópole magna	al-Ashmunayn	Lebre
16	Meh-Mahetch	Teodosiópole	Beni Hassan	Orix
17	Anpu	Cinópole	al-Kais	Anubis
18	Sep	Alabastronópole	Kom al-Ahmar	Set
19	Uab	Oxyrhynchus	al-Bahnasa	Dous cetros
20	Atef-Khent	Heracleópole Magna	Ihnasiyyah al-Madinah	Sicamoro do Sur
21	Atef-Pehu	Crocodilópole/Arsinoe	Madinat al-Fayyum	Sicamoro do Norte
22	Maten	Afroditópole	Atfih	Coitelo