María Luisa Elío
  | |
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | (es) María Luisa Elío Bernal 17 de agosto de 1926 Pamplona, España |
| Morte | 17 de xullo de 2009 (82 anos) Cidade de México |
| Actividade | |
| Ocupación | escritora, actriz de teatro, actriz de cinema |
| Familia | |
| Cónxuxe | Jomí García Ascot |
| Pai | Luis Elío Torres |
  | |
María Luisa Elío Bernal, nada en Pamplona o 17 de agosto de 1926 e finada en Cidade de México o 17 de xullo de 2009, foi unha escritora española, exiliada en México .
Traxectoria
[editar | editar a fonte]María Luisa era a menor das tres fillas de Luís Elío Torres, avogado de familia navarra nacido en Tarragona, e Carmen Bernal López de Lago, orixinaria de Mazarrón (Rexión de Murcia). Antes da Segunda República Española e durante parte dela, o seu pai foi xuíz municipal e presidente dos Xurados Mixtos de Traballo en Pamplona. O 19 de xullo de 1936 detivérono na súa casa en presenza da súa muller e as súas fillas, pero puido fuxir da comisaría e vivir oculto en Pamplona, con axuda de familias adeptas ao carlismo, durante o tres anos da guerra civil española.
Luís Elío refire este episodio en Soledad de ausencia. Entre las sombras de la muerte (1980). A fins de 1939 levárono á fronteira, onde un mugalari o axudou a cruzar a Francia, porque el apenas podía camiñar. Alí estivo un tempo no campo de concentración de Gurs até reunirse en París coa súa familia.
Tras a aprehensión do pai, as catro mulleres trataron de escapar a Valencia —onde dona Carmen tiña familia— dando un rodeo por Francia, pero foron detidas en Elizondo e alí permaneceron tres meses. Entón conseguiron cruzar a fronteira e chegar a Valencia. A retirada do goberno republicano desta cidade obrigounas a fuxir a Barcelona, e ao sufrir alí ese goberno unha nova derrota, cruzaron a fronteira polo paso de Le Perthus en dirección a París. Reunida a a familia, o 16 de febreiro de 1940 partiron de Le Havre cara a México a bordo do De Grasse.
En México María Luisa Elío comezou a estudar teatro na academia do recoñecido director xaponés Seki San, refuxiado da segunda guerra mundial. Versado nas teorías de Stanislavski e Meyerhold, San tentou revolucionar o teatro mexicano. Co tempo María Luisa Elío entrou a formar parte, como actriz, do grupo experimental vangardista Poesía en voz alta, que contaba entre os seus integrantes ou colaboradores con Octavio Paz, Juan José Arreola, Leonora Carrington e Juan Soriano.
Na década de 1950 colaborou en varias películas. A única película que o exilio español republicano realizou sobre si mesmo é En el balcón vacío, da cal María Luisa Elío escribiu o guión e é fonte de inspiración e coprotagonista. Dirixiuna o seu esposo, o cineasta e poeta Jomí García Ascot. Foi unha realización amateur: os amigos cooperaron co que puideron, poxaron dous cadros doados por pintores famosos e eles mesmos foron os actores.
María Luisa e Jomí participaron activamente na vida cultural de México. Ademais dos seus compañeiros de exilio e xeración —en particular Ramón Xirau, Emilio García Riera e José de la Colina—, relacionáronse con Carlos Fuentes, Juan Rulfo, Juan García Ponce, Salvador Elizondo e, dous decenios máis tarde, coa pintora Susana Noriega, entre outros. En Cuba conviviron con Alejo Carpentier, Julián Orbón, Cintio Vitier, Fina García Marruz, José Lezama Lima, Ángel Gaztelu e cantos colaboraban na revista Orígenes.
A parella mantivo unha profunda amizade co poeta español da Xeración do 27 Emilio Prados, co cubano Eliseo Diego e co colombiano Álvaro Mutis, así como con Gabriel García Márquez, quen lles dedicou Cien años de soledad
Publicou contos en medios xornalísticos como o suplemento México en la Cultura do diario Novedades e a Revista de la Universidad. Tamén fixo lecturas dos seus contos ("De las señoras", "Del miedo y del recuerdo") no Ateneo Español de México. En Tiempo de llorar (1988), segundo Mateo Gambarte "un dos libros máis fermosos que se coñecen achega do regreso á cidade natal", conta a súa viaxe e a súa experiencia, e como colofón desa viaxe escribiu despois Cuaderno de apuntes en carne viva (1995), que xuntos forman unha obra chea de sensibilidade e veracidade.
Obra
[editar | editar a fonte]- Tiempo de llorar (1988)
- Cuaderno de apuntes en carne viva (1995)
- Tiempo de llorar y otros relatos (2002)
Notas
[editar | editar a fonte]Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Elío Torres, L. (1980): Soledad de ausencia. Entre las sombras de la muerte. México, UNAM.
- García Márquez, G.: "Las galeradas de Cien años de soledad. La odisea literaria de un manuscrito". Artigo en El País, 15 de xullo de 2001 (en castelán).
- Mateo Gambarte, E. (2009): M.ª Luisa Elío Bernal. La vida como nostalgia y exilio. Logroño, Universidade da Rioxa.
- Saldívar, D. (1997): García Márquez. El viaxe a la semilla. La biografía. Madrid, Alfaguara.
Ligazóns externas
[editar | editar a fonte]- "Editada la biografía de la escritora navarra del exilio Mª Luisa Elío Bernal" Arquivado 26 de xaneiro de 2018 en Wayback Machine., en Universia, 15 de decembro de 2009 (en castelán).
