Juan Bimba

Juan Bimba é un personaxe gráfico produto do venezolanismo histórico.

Historia[editar | editar a fonte]

A tradición local de Cumaná atribúe a etimoloxía de «Juan Bimba» ao nome dun habitante próximo con problemas mentais que viviu arredor de 1853. O certo é que en 1860, Juan Vicente González utiliza Juan Bimba como sinónimo de parvo.

Outros nomes[editar | editar a fonte]

“Juan Bimbe”, “Juan Bimba” ou “Juan Bimbas”, como tamén se lle chamaba, está documentado dende 1900 como o nome aplicado ao prototipo do home humilde da vila. Neste sentido, Andrés Eloy Blanco fixouno e popularizouno en diversas composicións e de xeito humorístico a partir da revista Fantoches durante a década dos 30.

Orixe[editar | editar a fonte]

A súa creación atribúese a Mariano Medina Febres, médico e diplomático venezolano que, como debuxante, asinou co pseudónimo "Medo". A imaxe orixinal deste "bonequiño" apareceu en 1936 no xornal de Caracas Ahora, onde "Medo" se encargaba da sección "Caricatura del Día". O personaxe vestía flanela, pantalóns arremangados, alpargatas ou ía descalzo e con sombreiro.

Con el quixeron representar ao pobo venezolano na condición de home rural que aínda imperaba na primeira metade do século XX. O nome e a imaxe deste personaxe fíxose moi popular entre 1936 e 1948. Non só se falou de Juan Bimba, senón tamén de “juanbimbero” ou “juanbimbada”, título este último dunha obra escrita por Andrés Eloy Blanco en 1936.

Nas caricaturas de Leoncio Martínez ("Leo") e Manuel Martínez ("Manuel") publicadas en 1938 en Fantoches, Juan Bimba apareceu coa vestimenta antes mencionada, ás veces cun pano ao pescozo e un garrote na man. Na mesma revista e durante o mesmo ano, "Leo" crea un personaxe gráfico semellante a Juan Bimba, a quen chamou "Juan de Caracas", representando ao pobo de Caracas. Usado tamén como símbolo do partido Acción Democrática, o personaxe de "Juan Bimba" desapareceu do folclore gráfico venezolano a mediados dos anos sesenta.

Uso en política[editar | editar a fonte]

Debido ao seu carácter personificador da sociedade venezolana, o personaxe de Juan Bimba foi usado ocasionalmente como no campo da política e da socioloxía . Un dos primeiros exemplos disto foi o ensaio Carta a Juan Bimba, escrito en 1936 polo propio Andrés Eloy Blanco, no que reflexionaba sobre a historia de Venezuela e as ideoloxías de esquerda.^[1] Posteriormente, o partido Acción Democrática utilizou e difundiu a súa iconografía como forma de propaganda durante a campaña cara ás eleccións presidenciais e parlamentarias venezolanas de 1963, destacando o seu simbolismo e acompañándoo co lema "El Partido del Pueblo", especialmente despois de que a Corte Suprema de Justicia prohibiu o uso da bandeira partidaria.

Recentemente, o expresidente Hugo Chávez representaba con frecuencia unha versión particular de Juan Bimba como técnica de campaña política, asumindo a vestimenta dun llanero.^[2]

En 2013 presentouse un partido ás eleccións municipais chamado "Juan O Bimba".^[3]