Saltar ao contido

Antigua Guatemala

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:Xeografía políticaAntigua Guatemala
Imaxe
Localización
Mapa
 14°33′27″N 90°44′00″O / 14.5575, -90.7333
EstadoGuatemala
DepartamentosDepartamento de Sacatepéquez Editar o valor en Wikidata
Capital de
Poboación
Poboación59.091 (2021) Editar o valor en Wikidata
Xeografía
Parte de
Altitude1.582 m Editar o valor en Wikidata
Comparte fronteira con
San Antonio Aguas Calientes (pt) Traducir
Ciudad Vieja (pt) Traducir
Jocotenango (pt) Traducir
Pastores (pt) Traducir
Santa María de Jesús (pt) Traducir
Magdalena Milpas Altas (pt) Traducir
Santa Lucía Milpas Altas (pt) Traducir
San Bartolomé Milpas Altas (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Datos históricos
Precedido por
Creación1543 (Gregoriano) Editar o valor en Wikidata
Identificador descritivo
Código postal03001 Editar o valor en Wikidata
Fuso horario
Outro
Irmandado con
Parte dun sitio do Patrimonio da Humanidade
Data1979 (3ª Sesión)
Identificador65-001

Antigua Guatemala (Muy Noble y Muy Leal Ciudad de Santiago de los Caballeros de Guatemala (1542-1776)), comunmente coñecida como Antigua ou La Antigua, atópase nas Terras Altas Centrais de Guatemala é coñecida pola súa arquitectura e ruínas centenarias. Designouse como Patrimonio da Humanidade da UNESCO en 1979, con edificios de influencia barroca española.[1][2]

Antigua Guatemala é a capital do concello de Sacatepéquez. Antigamente, da Capitanía xeneral de Guatemala.

Poboación

[editar | editar a fonte]
Praza central da Antigua Guatemala en 1827.[3]


A cidade tivo unha poboación máxima duns 60.000 habitantes na década de 1770, o groso da poboación abandonouna a finais do século XVIII. A pesar do importante crecemento da poboación a finais do século XX, a cidade só alcanzara a metade dese número na década de 1990. En 2021, a cidade tiña unha poboación de 59.091 habitantes.

Toponimia

[editar | editar a fonte]

Moitos dos nomes das cidades e vilas en Guatemala teñen dúas partes: o nome do santo católico que venera o día en que foron fundadas e unha descrición coa raíz náhuatl;[4] no caso da nobre cidade de Santiago de los Caballeros de Guatemala, o nome foi dado en homenaxe a Santiago o Maior.

O topónimo «Guatemala»

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Nahuatl Toponimia de Guatemala.

Os primeiros documentos históricos sobre o que está escrito o nome de Guatemala son as Cartas de relación que Pedro de Alvarado enviou a Hernán Cortés en 1524.[5] Nestas cartas, o nome de Guatemala está escrito do mesmo xeito como se fai agora e que seguramente é a castelanización da palabra Quauhtemalan ("lugar de moitas árbores") de orixe Nahuatl, que era o nome co que coñecían a cidade e nación Cakchiquel os asistentes mexicanos que acompañaron Alvarado e Cortes.[5] Nalgunhas actas do Cabido de Santiago do século XVI contida no libro antigo, aparece nomeada como "Goathemala" [5]

O nome "Antigua Guatemala"

[editar | editar a fonte]

Despois de que os terremotos de Santa Marta destruiran parcialmente a cidade, en 1773 a cidade foi abandonada por todas as autoridades reais e municipais entre 1774 e 1778 e en 1784 polas dúas últimas parroquias: Candelaria e Los Remedios, quedándo tamén sen autoridades eclesiásticas.[6] A partir dese momento a cidade comezou a chamarse «arruinada Guatemala», «Santiago de Guatemala antiguo» e a «antigua ciudad».[6]

Historia

[editar | editar a fonte]
Fachada da antiga igrexa do Carme en 2009

Antigua Guatemala significa "Guatemala Vella" e foi a terceira capital de Guatemala. A primeira capital de Guatemala fundouse no lugar da cidade Kakchikel-Maya, hoxe chamada Iximche, o luns 25 de xullo de 1524, día de Santiago, e polo tanto nomeada Cidade de Santiago de los Caballeros de Guatemala (Cidade de Santiago dos Cabaleiros de Guatemala). Por suposto, Santiago converteuse no patrón da cidade.

Despois de varias revoltas kaqchikeles, a capital trasladouse a un lugar máis axeitado no Val de Almolonga (lugar da auga) o 22 de novembro de 1527 e mantivo o seu nome orixinal. Esta nova cidade estaba situada no lugar da actual San Miguel Escobar,[7] que é un barrio do municipio de Ciudad Vieja.[8] Esta cidade quedou destruída o 11 de setembro de 1541 por un lahar devastador do Volcán de Auga.[9] Como resultado, as autoridades coloniais decidiron trasladar a capital unha vez máis, esta vez a 8 km. para o val de Panchoy. Así, o 10 de marzo de 1543, os conquistadores españois fundaron a actual Antigua, e de novo nomeouse Santiago de los Caballeros.[10] Desde hai máis de 200 anos, serviu como sede do gobernador militar da colonia española de Guatemala, unha gran rexión que incluía case toda a actual Centroamérica e o estado máis meridional de México: Chiapas.

Santiago de los Caballeros foi a terceira sede da capital chamada reino de Guatemala, que incluía os actuais estados de Guatemala, Belize, O Salvador, Honduras, Nicaragua e Costa Rica, ademais do estado moderno de Chiapas en México. Despois de que unha inundación destruíse a segunda cidade, situada no Val de Almolonga, nas ladeiras do Volcán de Auga construíuse en 1543 unha nova cidade no Val de Panchoy, e estableceuse como cabeceira da Real Audiencia de Guatemala en 1549. [11]

A cidade deseñouse nun patrón cadrado, con rúas de norte a sur e de leste a oeste, cunha praza central. Tanto a igrexa como os edificios gobernamentais construíronse como lugares importantes arredor da praza central.[12][note 1] Entre 1549 e 1563, os inmobles ao sueste da praza vendéronse á coroa e ocupounos o primeiro presidente da Real Audiencia dos Confines: o avogado Alonso López Cerrato, quen tamén exerceu de gobernador e capitán xeneral.[12][note 2] O edificio orixinal era pequeno e revestido de paneis con portal, tellado de tella e muros de adobe. A cidade está rodeada de tres enormes volcáns e montañas, chairas e outeiros. Este territorio chamábase "Val de Guatemala" e tiña 73 aldeas, dúas vilas e a cidade de Santiago de los Caballeros.[13]

Debido a constantes problemas entre os conquistadores e os representantes da coroa enviados polo rei de España, a Audiencia de los Confines abolíuse en 1565.[note 3] En 1570 restableceuse a asemblea, esta vez independente do vicerrei de México e a nova organización chamouse Audiencia de Guatemala.[14]

Os frades Franciscanos foron os primeiros en desprazarse ao val de Panchoy, a nova capital do Reino de Guatemala, e construíron unha capela no lugar onde máis tarde se levantaría a Igrexa Escola de Cristo. Esta primitiva capela quedou destruída en 1575 por un terremoto e durante os seguintes dez anos realizáronse colectas para construír o novo conxunto, a dúas cuadras do anterior.[note 4] O complexo franciscano converteuse nun importante centro cultural e relixioso para toda a Capitanía xeneral de Guatemala: teólogos, xuristas, filósofos, físicos e matemáticos estudaron na escola de San Buenaventura, que estaba situada onde están as ruínas do mosteiro. Entre os estudantes destacados figuran Cristóbal de Villalpando, Thomas Merlo e Alonso de Paz.

Fonte da Serea, construída por Diego de Porres en 1737,[15] Praza central de Antigua Guatemala

A primeira construción dunha catedral comezouse en 1545 cos restos traídos do asentamento destruído no val da Almolonga; non obstante, a súa construción viuse obstaculizada polos frecuentes terremotos ao longo dos anos.[16] A cidade foi o lugar de descanso definitivo do gran cronista español Bernal Díaz del Castillo, e os seus restos enterráronse nunha das igrexas que finalmente quedou destruída polos terremotos.

A construción das casas reais para a residencia do Capitán Xeneral e dos membros da Real Audiencia comezou en 1558, o conxunto tamén incluía a Real Tesourería, o cárcere, os cuarteis do Exército, o Salón de Armas e a vivenda dos membros da Audiencia.[12]

No século XVI producíronse varios terremotos importantes nas seguintes datas:

  • 21 de marzo de 1530
  • 11 de setembro de 1541
  • 1565 (data exacta descoñecida)
  • 1575 (data exacta descoñecida)
  • 30 de novembro de 1577
  • 23 de decembro de 1585[17]

En 1566 o rei Filipe II de España deulle o título de "Muy Noble y Muy Leal" ("Moi Nobre e Moi Leal").

Acontecementos do século XVII

[editar | editar a fonte]
Réplica de Xesús de Santa Clara

Os xesuítas fundaron en 1608 a escola de "San Lucas da Compañía de Xesús", que se fixo famosa e non tiña rival en materia de ensinanzas de literatura e gramática, a ela asistiron os nobres de elite da sociedade da cidade, como Francisco Antonio Fuentes y Guzman, o cronista Francisco Vázquez e Pedro Betancourt.[18] O 18 de xullo de 1626, o templo xesuíta inaugurouse, xunto co resto da cidade, sufriu e resultou danada polos continuos terremotos que azoutaron a cidade entre os séculos XVI e XVIII.[19]

Os monxes de San Juan de Dios fundaron o seu hospital e mosteiro en 1636 e, a partir de entón, encargáronse dos hospitais do Reino de Guatemala. Os seus hospitais eran:

  • San Alejo: para os indíxenas
  • San Pedro: para persoal eclesiástico
  • Santiago: para españois e mulatos
  • San Lázaro
  • San Juan de Dios: en 1667 o hospital de San Alejo entregouse aos Irmáns de San Juan de Dios polos Dominicos que o xestionaran ata entón, en 1685, os hospitais de San Alejo e Santiago uníronse, formando o Hospital San Juan de Dios.[20]

O templo da Escola de Cristo fundouse na parroquia de Nosa Señora dos Remedios en 1664 e a partir de 1689 coñeceuse como Congregación de San Filipe de Neri. Mentres, arredor de 1690, os xesuítas fundan outra escola: a "San Francisco de Borja" onde acabou estudando e exercendo de director o poeta e crego Rafael Landivar, C.X..

No século XXI é un importante destino turístico de Guatemala, famosa pola súa ben preservada arquitectura renacentista española con fachadas barrocas do Novo Mundo, así como un gran número de espectaculares ruínas de igrexas, aínda mesmo despois de que as súas estruturas foran severamente danadas polo abandono sufrido entre 1776 e 1940, [21][22] e polos terremotos de 1874, de 1917[22] e de 1976.[23] é tamén recoñecida polas solemnes procesións de Semana Santa que se realizan anualmente desde antes do traslado da capital para Nueva Guatemala.[24]

Patrimonio

[editar | editar a fonte]

Monumentos coloniais

[editar | editar a fonte]

Antes de ser nomeado Monumento Nacional polo Decreto 2772 da República aprobado polo xeneral Jorge Ubico o 30 de marzo de 1944, as ruínas causadas polo terremoto de 1773 quedaron practicamente abandonadas.[25] As seguintes imaxes mostran a destrución causada polo abandono e a destrución adicional provocada polos terremotos de 1874, de 1917-18 e o de 1976.

No caso doutras ruínas, como Nuestra Señora del Carmen e as da Compañía de Xesús, resistiron os terremotos de 1773, pero o abandono e os subseguintes terremotos destruíronnos por completo. No caso particular da Igrexa de San Francisco, soportou ben os terremotos de 1773 e 1917 e foi reconstruída en 1967 cando os franciscanos regresaron a Guatemala, o cal protexeuna dos efectos do terremoto de 1976. En canto á igrexa de La Merced, estaba practicamente nova en 1773, e soportou desde entón todos os terremotos; a igrexa non foi abandonada en 1776, pero si en 1829 cando os mercedarios foron expulsados do territorio centroamericano polo xeneral Francisco Morazán xunto co resto das ordes ordinarias e os membros do partido conservador e do Clan Aycinena.[26]

Listaxe de monumentos coloniais
Nome Imaxe Descrición
Palacio dos Capitáns Xenerais
Antiga residencia do Capitán Xeneral do Reino de Guatemala durante a época colonial. Tralos terremotos de Santa Marta en 1773 foi abandonado e usado como almacén, ata que foi renovado en 1936. Alberga as oficinas do Instituto Guatemalteco de Turismo, Gremial de Turismo de Antigua, Policía Nacional Civil e o Goberno Departamental, entre outros.[27][28]
Palacio do Concello
Alberga as oficinas do Concello de Antigua Guatemala [27] Atribúese a súa planificación e construción a Luís Díez de Navarro, Juan de Dios Aristondo, e especialmente o maior mérito a Diego de Porres que era o arquitecto maior da cidade. Está situado na cuarta. Rúa, fronte ao Parque Central, á beira da Catedral. A fachada é de arcos dobres con columnas toscanas de pedra maciza e o muro oriental está cuberta de pedra tallada.
Catedral de Santiago
Parroquia de San José
O primeiro edificio iniciouse en 1545 cos restos traídos desde o destruído asentamento no val de Almolonga. A súa construción foi obstaculizada por frecuentes terremotos. Un segundo santuario inaugurouse no 1680. O rango de catedral logrouno en 1743. A primeira catedral aloxou os restos do conquistador Pedro de Alvarado que foran trasladados a petición da súa filla en 1568, pero desapareceu despois da súa demolición.
Igrexa das Capuchinas
Orixinalmente "Convento e Igrexa da nosa Señora do Pilar de Zaragoza", foi aprobado por Filipe V en 1725 xusto despois da chegada de Clarisas Capuchinas á poboación. Os traballos comezaron en 1731 e consagrouse en 1736. A rutina diaria das profesas estaba rexida por unha regulación estrita que incluía as regras máximas de pobreza, penitencia e xaxún; do mesmo xeito, debían subsistir das esmolas provistas polos fieis. Despois dos terremotos de Santa Marta e aínda que o convento non se viu completamente afectado, os seus activos foron trasladados á nova Guatemala de la Asunción.
Igrexa e convento de La Recolección
En 1685, dous misioneiros dos monxes Recoletos chegaron á cidade de Santiago de los Caballeros, e cando algúns monxes da orde chegaron nos anos seguintes, pediron permiso ao Concello, autoridades locais elixidas polos crioulos guatemaltecos, para construír un mosteiro, pero en 1695, o Concello sinalou que non había suficientes frades para xustificar a construción e que xa había suficientes mosteiros na cidade. Fronte a esta negativa, os frades dirixíronse á Audiencia, autoridades enviadas polo Rei de España, que autorizaron a construción en 1700 por un decreto real.[29] En 1701, iniciouse a construción dos edificios, e seis anos despois colocouse a primeira pedra da igrexa. En 1708 completáronse o convento, a biblioteca e a enfermería. A igrexa foi inaugurada o 23 de maio de 1717.[29]
Igrexa de San Francisco
O primeiro santuario construído no mesmo lugar a mediados do século XVI sufriu danos no ano 1565 por mor dun forte terremoto. A nova construción continuou sendo afectada por desastres naturais, especialmente terremotos. A igrexa reconstruíuse entre 1961 e 1967 cando os franciscanos recuperaron a propiedade, e desde entón estivo aberta ao culto católico. A fachada da igrexa está adornada por columnas solomónicas e por dúas torres de campanarios. Adxacentes á igrexa, atópanse as ruínas do vello convento franciscano. O templo ten unha capela especial que alberga os restos do santo Irmán Pedro de San José de Betancur, misioneiro de orixe canaria.
Igrexa e convento da Merced
O arquitecto Juan de Dios Estrada estivo a cargo da súa construción desde 1749 e o templo inaugurouse en 1767, de estilo ultrabarroco guatemalteco, ten dúas torres campanarios.
Igrexa, Convento e Colexio da Compañía de Xesús
Creado polo Real Decreto do 9 de agosto de 1561, doado en parte polo cronista Bernal Díaz del Castillo, composta por tres claustros e un templo, e chegaron a vivir ata doce xesuítas. Funcionou como Colexio de San Lucas da Compañía de Xesús desde 1608 ata a expulsión da orde en 1767: "A escola fíxose famosa e non tiña rival en termos de ensino de primeiras letras e gramática. A ela acudía a flor da sociedade de Santiago, como Francisco Antonio Fuentes y Guzmán, o cronista Francisco Vázquez, Pedro de Betancourt e Rafael Landívar».
Convento de Santo Domingo
Orixinalmente un dos máis importantes e grandes da cidade, o Convento de Santo Domingo foi destruído en 1773 e abandonado polo traslado dos dominicos á súa nova sede na Cidade de Guatemala. As ruínas foron vendidas a particulares e convertéronse no Hotel Casa Santo Domingo en 1989. En 2013 celebrouse nas súas instalación a 43ª Asemblea Xeral da Organización dos Estados Americanos.
Igrexa Escola de Cristo
O templo fundouse na parroquia de Vera Cruz en 1664 e desde 1689 foi coñecido como a Congregación de San Felipe de Neri. Debido aos terremotos de San Miguel de 1717 construción resultou danada, a reconstrución rematou en 1730 baixo o liderado do arquitecto Mayor Diego de Porres. En 1784, a Escola de Cristo trasladouse a Nuestra Señora de los Remedios, cando os pais desta igrexa trasladáronse á Nueva Guatemala de la Asunción. A fachada ten unha arquitectura renacentista e está feita de pedra, como o Igrexa dos Capuchiños, unha característica que os distingue dos outros templos da cidade. Por outra banda, neste lugar eran gardados os restos de Pedro de San José de Betancur.[30]
Nuestra Señora del Carmen
A estrutura sobreviviu ao terremoto de 1773, pero foi case enteiramente destruída polos terremotos de 1917-18 e 1976. Con todo, a súa fachada sobreviviu aos terremotos, e atópase en moi bo estado.
Hospital de San Pedro
Os relixiosos de San Juan de Dios fundaron o seu convento en 1636 e desde entón encargáronse dos hospitais da Capitanía xeneral de Guatemala.[31] O hospital de San Pedro era o que atendía exclusivamente aos eclesiásticos.[20]
Convento da Concepción
Recentemente restaurado para mostrar o claustro das novizas e identificado por erro como o palacio de Sor Juana de Maldonado. O claustro data do século XVIII e a famosa monxa concepcionista guatemalteca viviu no século XVII.
Ermita de la Santa Cruz
Outros lugares de interese
  • Ruínas de San José el Viejo
  • Ermida Santa Isabel

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Esta praza tamén chamouse "Praza Maior", "Praza Real" e "Praza de Armas".
  2. ↑ Anteriormente a audiencia estaba na cidade de "Gracias a Dios" en Honduras, pero alí carecía das condicións axeitadas para as súas actividades.
  3. ↑ A Audiencia chamábase "dos Confines" porque estaba dentro do confíns de Nova España e Perú.
  4. ↑ Aínda se conservan partes desta construción e poden ser as únicas ruínas que datan do século XVI na cidade de Antigua Guatemala.
Referencias
  1. ↑ International Council of Monuments and Sites & 10 de abril de 1979
  2. ↑ International Council of Monuments and Sites 2005
  3. ↑ Nester Mauricio Vásquez Pimentel (2018). Historia del Organismo Judicial (PDF) (1st ed.). Supreme Court of Justice of Guatemala. p. 8. 
  4. ↑ Zetino Boteo 2008.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Juárez e Aragón 1971, p. II.
  6. ↑ 6,0 6,1 Melchor Toledo 2011, p. 181.
  7. ↑ Lutz, Christopher H. (1997) Santiago de Guatemala, 1541-1773: City, Caste, and the Colonial Experience University of Oklahoma Press, pp.10 & 258
  8. ↑ Santos 2011.
  9. ↑ "Agua". Programa Global de Vulcanismo. Instituto Smithsoniano. 
  10. ↑ "Historia de La Antigua Guatemala". www.cscantigua.org (en castelán). Consultado o 2022-08-22. 
  11. ↑ Sociedad Estatal Quinto Centenario 1993, p. 13.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Rodríguez Girón, Flores & Garnica 1995, p. 585.
  13. ↑ Melchor Toledo 2011, p. 49.
  14. ↑ Melchor Toledo. 2011, p. 50.
  15. ↑ Calderón 2011.
  16. ↑ Antigua Guatemala en línea n.d.
  17. ↑ Cadena 1774, p. 19.
  18. ↑ Johnston Aguilar 2001.
  19. ↑ Melchor Toledo 2011, p. 62.
  20. ↑ 20,0 20,1 Melchor Toledo 2011, p. 64.
  21. ↑ Melchor Toledo 2011, p. 122.
  22. ↑ 22,0 22,1 Prins Wilhelm 1922, p. 180.
  23. ↑ Pérez Verduzco & 21 de febreiro de 1976
  24. ↑ Díaz 1927.
  25. ↑ López Boiton 2004, p. 2.
  26. ↑ González Davison 2008, p. 4-15.
  27. ↑ 27,0 27,1 "Palacio de los Capitanes". Información de la La Antigua. Arquivado dende o orixinal o 08 de xuño de 2008. Consultado o 13 de novembro de 2011. 
  28. ↑ "Palacio de los Capitanes". EasyGuate. Consultado o 13 de novembro de 2011. 
  29. ↑ 29,0 29,1 Consejo Nacional para la Protección de la Antigua & s.f.
  30. ↑ "Escola de Cristo, historia y fotografías". Descubre Antigua. Arquivado dende o orixinal o 02 de febreiro de 2010. Consultado o 6 de novembro de 2014. 
  31. ↑ Melchor Toledo 2011, p. 63.

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antigua_Guatemala&oldid=6882858»