Abelleira común

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Abelleira.

A abelleira común, Ophrys apifera, é unha orquídea monopodial e terrestre da subtribo Orchidinae (familia Orchidaceae). Hai dúas especies das chamadas orquídeas abella: unha, Ophrys apifera, ten quizais a distribución máis ampla das especies de Ophrys e está presente en Galicia. A outra Ophrys schulzei, é unha especie oriental que está presente só en Anatolia e no Oriente Medio.

Etimoloxía

O nome Ophrys deriva da palabra grega ophrys, que quere dicir cella, referíndose á alta consideración que se ten cara a este xénero. Do latín apis, abella, e fero, que leva, que leva abella, referírese ó seu labelo, o cal toma a forma dunha abella para lograr a polinización. A Ophrys menciónase por vez primeira no libro Historia Natural de Plinio o Vello. Estas orquídeas denomínanse "orquídeas abella" porque o labelo das flores aseméllase ó abdome das abellas.

Distribución

Ophrys apifera distribúese ó longo de Europa central e do sur, así como tamén no norte de África e Oriente Medio. Tamén pode atoparse nas catro provincias galegas pero sen ser corrente en ningunha delas.

Hábitat

Atópase en terreos húmidos e en herbais onde sobresae pola súa grande alzada de case 50 cm, tamén está presente en prados de transduna nos areais costeiros.

Descrición

Ophrys apifera ten un tubérculo subterráneo, globular e pequeno, que serve como unha reserva de alimento. Dese tubérculo sae o talo floral erecto sinxelo e sen ramificacións. Durante o verán esta orquídea está dormente e ó final do verán-outono desenvolve unha roseta de follas. Tamén empeza a desenvolverse un novo tubérculo, o cal madura á primavera seguinte. Na primavera seguinte o talo floral empeza a desenvolverse, e durante a floración as follas xa comezan a murchar.

A planta adoita medir 30 cm de altura, as follas son oblongo lanceoladas, arredondadas, sen indentacións, de cor verde azulado. Forman unha roseta. Desenvólvense no outono e poden sobrevivir ás xeadas do inverno.

As flores posúen un labelo de gran tamaño. O labelo ten unha cor marrón escuro con manchas marrón máis claro, liñas brancas e amarelo pálido. O labelo ten tres lóbulos cos laterais que están voltos cara a adiante cuns pelos finos e sedosos. O lóbulo maior é redondeado bombeado turxescente cunha base de pelos esbrancuxados, a miúdo teñen manchas violeta facendo un X ou un H. Os sépalos son do mesmo tamaño e consistencia, duns 7 mm de lonxitude e unha cor rosada homoxénea.

De dúas a dez flores desenvólvense no talo floral con follas basais. As flores son únicas, non só pola súa infrecuente beleza, gradación de cor e formas excepcionais, senón tamén polo enxeño co que atraen ós insectos. O seu labelo imita neste caso ó abdome dunha abella femia xa que esta planta está especializada en atraer a abellas macho para que polinicen a flor. Adoitan ser polinizadas por abellas do xénero Eucera na rexión do Mediterráneo, pero en rexións máis boreais ás veces son autopolinizadas.

Variedades de Ophrys apifera

• Ophrys apifera
  • Ophrys apifera var. apifera
  • Ophrys apifera var. bicolor
  • Ophrys apifera var. botteronii
  • Ophrys apifera var. friburgensis
  • Ophrys apifera var. immaculata
  • Ophrys apifera var. trollii

Híbridos naturais con Ophrys apifera

• Ophrys × albertiana (Ophrys apifera × Ophrys holoserica) (Europa)
  • Ophrys × albertiana nothosubsp. morellensis (Ophrys apifera × Ophrys holoserica ssp. candica) (Italia)
• Ophrys × circaea (Ophrys apifera × Ophrys bombyliflora) (Italia)
• Ophrys × domus-maria (Ophrys apifera × Ophrys exaltata ssp. arachnitiformis) (Francia)
• Ophrys × flahaultii (Ophrys apifera × Ophrys sphegodes) (Francia)
• Ophrys × insidiosa (Ophrys apifera × Ophrys aegirtica) (Francia)
• Ophrys × luizetii (Ophrys apifera × Ophrys araneola) (Francia)
• Ophrys × minuticauda (Ophrys apifera × Ophrys scolopax) (Francia, Sardeña)
  • Ophrys × minuticauda nothosubsp. donorensis (Ophrys apifera × Ophrys scolopax ssp. conradiae) (Sardeña)
  • Ophrys × minuticauda nothosubsp. minuticauda (Francia)
• Ophrys × pietzschii (Ophrys apifera × Ophrys insectifera) (Europa)
• Ophrys × soller (Ophrys apifera × Ophrys vernixia ssp. ciliata) (Baleares)
• Ophrys × vespertilio (Ophrys apifera × Ophrys bertolonii) (Italia)

Sinonimia

Ophrys apifera

• Arachnites apifera (Huds.) Hoffm. 1804
• Arachnites apifera Tod. 1791
• Ophrys albiflora Spruner ex Boiss. 1882
• Ophrys apifera f. flavescens (Rosbach) P.D.Sell in P.D.Sell & Murrell 1996
• Ophrys apifera f. trollii (Hegetschw.) P.D.Sell in P.D.Sell & Murrell 1996
• Ophrys apifera subsp. austriaca (Wiesb. ex Dichtl) K.Richt. 1890
• Ophrys apifera subsp. chlorantha (Hegetschw.) Arcang. 1882
• Ophrys apifera subsp. trollii (Hegetschw.) Ou.Bolòs 1991
• Ophrys apifera var. almaracensis Pérez-Chisc. 1990 publ. 1991
• Ophrys apifera var. aurita (Moggr.) Gremli 1887
• Ophrys apifera var. basiliensis S.Schwegler & Matthies 2004
• Ophrys apifera var. belgarum Turner Ettl. 1998
• Ophrys apifera var. chlorantha (Hegetschw.) K.Richt. 1890
• Ophrys apifera var. flavescens Rosbach 1880
• Ophrys apifera var. fulvofusca M.P.Grasso & Scrugli 1987
• Ophrys apifera var. immaculata Bréb. 1849
• Ophrys apifera var. muteliae Mutel 1835
• Ophrys apifera var. tilaventina Nonis & Liverani 1997
• Ophrys apifera var. trollii (Hegetschw.) Rchb.f. 1851
• Ophrys aquisgranensis Kaltenb. 1850
• Ophrys arachnites Mill. 1768
• Ophrys austriaca Wiesb. ex Dichtl 1883
• Ophrys chlorantha Hegetschw. 1840
• Ophrys epeirophora Peter 1883
• Ophrys immaculata (Bréb.) Ou.Nägeli 1916
• Ophrys insectifera L. in part 1753
• Ophrys insectifera subvar. aurita Moggr. 1869
• Ophrys penedensis Kalkhoff 1914
• Ophrys purpurea Tausch 1831
• Ophrys ripaensis Porta 1905
• Ophrys rostrata Ten. 1830
• Ophrys trollii Hegetschw. 1840
• Orchis apifera (Huds.) Salisb. 1796;

Galería de imaxes

• 
  Planta de abelleira común.
• 
  Froitos.
• 
  Follas.
• 
  Ilustración en Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz, Otto Wilhelm Thomé, 1885, Gera, Alemaña.

Véxase tamén

Outros artigos

• Orchidaceae