Segrel

O segrel^[1] (se.grel sm / do provenzal segrer) era un nobre de máis baixa escala que o trobador e que aceptaba unha retribución pola interpretación das súas composicións. É unha figura exclusiva da escola galego-portuguesa, xa que non existe nas demais literaturas europeas da época. A diferenciación entre segrel e xograr non está clara, é por isto que aparentemente o termo segrel facía referencia a músicos máis exitosos que os xograres, xa que eran fidalgos que andaban de cidade en cidade presentando as súas composicións.

Historia[editar | editar a fonte]

Non sabemos moito sobre esta figura da literatura galego-portuguesa. Os estudos afirman que eran persoas de orixe nobre, e polo tanto con acceso a educación. A súa posición permitíalles posuír cabalos e facer máis viaxes ás principais cidades da época para a presentación dos seus traballos. Mesmo existía unha especie de tarifa nas cidades de destino que, no caso dun xograr ou dun segrel o bastante adiñeirado como para dispor de montura, podía ascender ata os cen marabedís. O segrel, aínda que de orixe nobre, carecía de recursos suficientes para ascender a cabaleiro e, polo tanto, procuraba a súa subsistencia de castelo en castelo, entretendo á alta nobreza. Co auxe das cidades chegou tamén un incremento no número de poetas de orixe nobiliario fronte aos xograres. Esta situación provocou na lírica galego-portuguesa a aparición de dous puntos de vista enfrontados. Por unha banda estaban os trobadores e os segreles, que posuían unha maior conciencia clasista e, por outra, os xograres, os cales defendían unha reivindicación do seu oficio.

Existía unha forte competencia entre trobadores, xograres e segreles, especialmente no referente á calidade das composicións e ás retribucións económicas a percibir. Cando os primeiros vían perigar a súa arte podían negarlles os pagos aos segundos se estes ousaban compoñer.

Críticas[editar | editar a fonte]

A miúdo o termo segrel era empregado como un insulto ou menosprezo para referirse a outro trobador ou personalidade pública, especialmente nas cantigas de escarnio. Pero da Ponte compuxo unha cantiga deste tipo na que trata a Bernal de Bonaval de “segrel”:

“mais vós, que tod´entendedes quant´entendede bon segrel [...] pera que demo queredes puta que nonha mester?”

Bonaval a miúdo ía acompañado de malas mulleres, o cal non lle concedeu boa fama nas cortes reais. Nunha tenzón entre Joán Soárez e Picandón menciónase:

“Joán Soárez, por me deostarden non perç’eu por eso mia jograria; e a vós, senhor, mehor estaría d’a tod’home de segrel ben buscardes”

Segreis coñecidos[editar | editar a fonte]

Bernal de Bonaval:

Segrel galego do s.XIII. O seu nome aparece por veces como Bernaldo ou Bernardo.

Mantiña vínculos co Convento de San Domingos de Bonaval e a súa actividade poética desenvolveuse nas cortes de Fernando III de Castela e de Afonso X o Sabio.

No referente ao seu estilo, mantense fiel ás tradicións líricas pretobadorescas, en detrimento dos modelos provenzais.

Da súa obra consérvanse 19 cantigas; 10 cantigas de amor, 8 cantigas de amigo e a última é unha tenzón escrita xunto con Abril Pérez.

Pero da Ponte:

Poeta medieval activo entre 1230-1260 aproximadamente.

Posiblemente galego e escudeiro, Alfonso Eanes de Coton denomínao segrel:

"En nossa terra, se Deus me perdon a todo escudeiro que pede don a mais das gentes lhe chama segrel".

Ao igual que Bernal de Bonaval, Pero da Ponte estivo activo nas cortes de Fernando III e Afonso X.

Con respecto a súa obra, cabe dicir que é autor de 53 textos: sete cantigas de amor, sete cantigas de amigo, vinte e tres cantigas de escarnio e maldicir, tres sátiras literarias contra Sueiro Eanes, un pranto burlesco, catro sirvientes morais, dous eloxios, catro prantos, unha tenzón e un partimén.

Cabe destacar que Pero da Ponte compuxo unha cantiga dirixida a María Balteira, unha das máis famosas entre as xa pouco coñecidas soldadeiras. O autor utiliza esta peza como unha escusa para criticar a Balteira pola súa coñecida vida libertina.

Exemplos de cantigas compostas por segreles[editar | editar a fonte]

Bernal de Bonaval:

     Ai Deus! e quem mi tolherá
     gram coita do meu coraçom
     no mundo, pois mia senhor nom
     quer que eu perça coita já?
     E direi-vos como nom quer:
     leixa-me, sem seu bem, viver
     coitad'; e se mi nom valer
     ela, que mi pode valer,

     no mund'outra cousa nom há
     que me coita nulha sazom
     tolha, se Deus ou morte nom,
     ou mia senhor, que nom querrá
     tolher-ma. E pois eu hoer
     por mia senhor mort'a prender,
     Deus, meu Senhor, se lhi prouguer,
     mi a leix'ant'ũa vez veer.

     E se mi Deus quiser fazer
     este bem, que m'é mui mester,
     de a veer, pois eu poder
     veer o seu bom parecer,
     por en gram bem mi per fará
     – se m'El mostrar ũa razom,
     de quantas end'eu cuid'acá
     a dizer, que lhi diga entom.

Pero da Ponte:

     María Pérez, a nossa cruzada,
     quando veo da terra d’Ultramar,
     assí veo de pardón carregada
     que se non podía con el emerger;
     mais furtan-lho, cada u vai maer,
     e do perdón ja non lhi ficou nada.

     E o perdón é cousa mui preçada
     e que se devía muit’a guardar;
     mais ela non ha maeta ferrada
     en que o guarde, nen a pod’haver,
     ca, pois o cadead’én foi perder,
     sempr’a maeta andou descadeada.

     Tal maeta como será guardada,
     pois rapazes albergan no logar,
     que non haja seer mui trastornada?
     Ca, o logar u eles han poder,
     non ha pardón que s’i possa asconder,
     assí saben trastornar a pousada!

     E outra cousa vos quero dizer:
     atal pardón ben se dev’a perder,
     ca muito foi cousa mal ganhada.