Xogo da auca

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

A Auca foi un xogo de azar e unha aposta moi popular en Europa durante a idade moderna.[1][2][3][4]

Funcionamento[editar | editar a fonte]

Auca do Sol e a Lúa, de Pere Abadal, un taboleiro de 48 casiñas; as casas aínda son circulares e forman unha cuadrícula, pero non están numeradas.

Había un total de corenta e oito bólas, cada unha contiña no seu interior un número, acompañado dun símbolo. A dinámica do xogo consistía en sacar as bólas dunha bolsa unha a unha, mentres o público trataba de adiviñar que número/símbolo aparecería cada vez. Cada número/símbolo extraído colocábase no seu lugar nun taboleiro, onde estaban gravados, como proba e recordatorio de que xa saíran.[3]

Como quedaban menos bólas na bolsa, a probabilidade de acadar o seguinte número/símbolo foi cada era maior, polo que as apostas se disparaban. Xogadores e espectadores apostan entre eles grandes cantidades de diñeiro.[3] As apostas probabelmente se formalizaban colocando as fichas de aposta no taboleiro enriba do número/símbolo escollido.[4]

Elementos[editar | editar a fonte]

A evidencia que nos chegou hoxe das aucas ou auques son basicamente os taboleiros: As 48 figuras encaixadas estaban gravadas nunha peza de madeira, ou estampadas nun pergamiño, e cara a segunda metade do século XVIIi xa estaban impresas en papeis con xilografías. Co paso do tempo, os cadrados convertéronse en viñetas cadradas e as figuras foron variando.[2] O exemplar máis antigo que se conserva é unha folla coñecida como Auca del sol i de la lluna, que foi impresa polo gravador Pere Abadal en Moià cara a 1675.[5] Debido á persecución á que estivo sometido este xogo, quedan moi poucas copias.[2]

As 48 bólas (chamadas rolos, bólas...) adoitaban facerse con cera, ao igual que as usadas para a insaculación (meter as bólas no saco do sorteo). Mediante un pequeno corte introducíanse no seu interior os corenta e oito números, que inicialmente se podían cortar dun segundo taboleiro idéntico.

Estes elementos son moi sinxelos. Escribindo os corenta e oito números en dous papeis, recortando un e empregando o outro no encerado, xa tiñas o xogo completo para xogar na casa.[6] Ademais, os establecementos de xogos de azar utilizaban fichas de apostas chamadas ploms (feitas de chumbo), que tamén se usaban en todos os outros xogos de apostas.[4]

Historia, nome e orixes[editar | editar a fonte]

Naceu en Cataluña, probabelmente a finais do século XVII.[3]

O nome refírese aos gansos, chamados auca nas comarcas noroccidentais catalanas, derivado do latín vulgar (sustituíndo o latín anser). De feito, entre as 48 figuras había certamente un ganso.[7][2] Coincide no nome, por tanto, co xogo da oca, outro xogo de mesa con taboleiro, de 64 casiñas, de orixe vinculada ao camiño de Santiago. Sinalouse que tiña vínculos con ese coñecido xogo,[1] aínda que a semellanza estrutural máis evidente é cos actuais bingo ou ruleta.[3] Era moi semellante ao xogo do biribisso, tamén moi popular en Italia na segunda metade do s. XVII.[4]

O mecanismo do xogo é esencialmente o mesmo que o empregado na práctica política catalá da insaculació.[8] O feito de que algunhas das imaxes fosen o sol, a lúa, a estrela ou os signos do zodíaco fai pensar que pode ter unha orixe augural ou adiviñatoria, como moitos outros xogos similares da época.[2]

Foi un dos xogos máis populares nas cidades do país durante os séculos XVII e XVIII, durante os cales foi prohibido reiteradamente polas autoridades civís e/ou eclesiásticas debido ás loitas e quebras que provocaba.[1][2] A medida que se seguiu xogando, tamén se tentou, polo menos, limitar o número de apostas. Ademais de ás trinquetas e ás tabernas, as familias con nenos e todo xogaban tamén nas casas, pero despois adoitan apostar por balóns ou outros obxectos cotiáns en lugar do diñeiro. Porén, naquela época até os nenos podían xogar.[4] En Barcelona, os auques facíanse principalmente nas imprentas Estivill, Matevat e Jolis.[8]

A auca estendeuse rapidamente por toda Europa durante o s. XVII. Chegou a Francia a mediados de século e era coñecido como o xogo de "l'hoca", pero xogábase nunha versión de 30 números.[9] Foi moi popular, mesmo xogado polo rei Lois XIV[3] até o punto de que foi prohibido por primeira vez polo Parlamento de París en 1658. En Italia foi prohibido polo Papa polos problemas que provocou en Roma. O "Hoc de Catalogna" tamén foi prohibido en Turín, polo menos desde 1676, xunto co biribis italiano.[10] Foi prohibido por primeira vez en Grenoble en 1682. Era un xogo tan estendido que até o Dicionario de Pierre Richelet, publicado en 1680, definiu Hoca:

Xogo que vén de Cataluña. Componse de trinta puntos marcados sucesivamente nunha mesa, e xógase con 30 bólas pequenas en cada unha das cales achegamos unha nota de pergamiño na que hai unha figura. Cando xogamos, movemos estas bolas nunha bolsa, tiramos unha da que sacamos o billete que desdobramos aos ollos de todos para ver que perdemos, ou que gañamos.
Richelet, 1680 Dictionnaire françois[4]

No século XIX o xogo da auca derivou nos auques, un precursor da banda deseñada. De feito, ao final do XVIII había taboleiros do xogo da auca, en que as viñetas eran acompañadas por versos rimados, un tipo de composición que tamén se chama auques hoxe en día en catalán.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Mestre (1998), p. 75, entrada: "auca".
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Pav (1986).
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Clotet & García-Espuche (2014), pp. 52-55.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 García Espuche (2009), pp. 60-65.
  5. ↑ Socias (2007), p. 132.
  6. ↑ García Espuche (2009), pp. 98-99, n. 117, 123, 129 e 135.
  7. ↑ "oca". diccionari.cat (en catalán). Consultado o 22 de xaneiro de 2022. 
  8. ↑ 8,0 8,1 García Espuche (2009), pp. 96-97, n. 110 e 114.
  9. ↑ García Espuche (2009), pp. 65-69.
  10. ↑ García Espuche (2009), pp. 98-99 n. 117, 123, 129 e 135.

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Xogo_da_auca&oldid=6610743»