Substitución lingüística
A substitución lingüística é un termo da sociolingüística que fai referencia ao proceso polo cal unha comunidade lingüística abandona a súa lingua e acaba formando parte doutra comunidade lingüística diferente. O abandono da lingua propia é un cambio social que se acelera cada vez máis.[1] No presente, hai por volta de 7.000 linguas no mundo, mais esta realidade pode mudar, xa que as linguas morren cando deixan de ser empregadas polos seus falantes.[2] O proceso oposto á substitución lingüística é o da normalización lingüística.
Tipos de substitución lingüística[editar | editar a fonte]
A substitución lingüística pode derivar de tres grandes procesos.[3] En primeiro lugar, unha lingua pode desaparecer como consecuencia da morte da súa comunidade de falantes, polo efecto das guerras, os masacres, as catástrofes ou as epidemias.[4] Ao longo da historia documentáronse exterminios de poboación por mor dunha guerra, unha epidemia ou unha catástrofe natural e isto supuxo a desaparición da lingua desa comunidade de fala. En segundo lugar, unha lingua pode ser substituída por outra pola súa proximidade e semellanza de estrutura lingüística coa da lingua en expansión, o que finalmente dá lugar á súa dialectalización. Este caso prodúcese cando o contacto (xeográfico e/ou político) entre ambas linguas é moi estreito. Finalmente, a morte dunha lingua pode ocorrer debido ao cambio lingüístico. Isto ocorre cando unha comunidade lingüística abandona o uso da súa propia lingua para adoptar outra. A sociolingüística céntrase no estudo deste último tipo, xa que resulta moi difícil explicar a necesidade e o porque da substitución.
Proceso da substitución lingüística[editar | editar a fonte]
O comezo dun proceso de substitución lingüística é moi difícil de percibir, xa que primeiro hai que activar os mecanismos de substitución lingüística.[5] En xeral, pódese dicir que a substitución lingüística reálizase nun proceso de tres fases.[6] En primeiro lugar, prodúcese a etapa de bilingüismo. Varios sectores da comunidade de fala, especialmente as xeracións máis novas e os falantes das grandes cidades, comezan a utilizar a mesma lingua expansiva en detrimento da súa lingua nativa. Así, pouco a pouco, e nunha segunda fase de monolingüismo, traspásase a lealdade da lingua non dominante e prodúcese un bilingüismo unilateral e unidireccional. Finalmente, rematado o proceso, prodúcese o abandono total da lingua dominada en favor dun uso exclusivo da nova lingua.
Causas da substitución lingüística[editar | editar a fonte]
En todo proceso de substitución lingüística hai causas macrosociais que acaban promovendo cambios microsociais de tipo psicolóxico e psicosocial nos individuos. Estas causas macrosociais poden ser políticas e/ou socioeconómicas.[5]
Causas políticas[editar | editar a fonte]
A maioría dos estados teñen unha política lingüística homoxeneizadora que se basea no fomento do bilingüismo -cunha exaltación do ensino obrigatorio da lingua do poder central- e na oposición a variantes consideradas dialectos, patois, falas e/ou chapurreados.[5] Antigamente a capacidade do estado para intervir na lingua dos seus cidadáns era máis limitada, xa que só se podía promover o seu uso na Igrexa, no servizo militar ou nos mercados. Hoxe en día, porén, coa universalización do sistema educativo, dos medios de comunicación e das redes sociais, aumenta a súa capacidade para conformar os aspectos nacionais da poboación. O estado, pois, pode promover ideoloxías lingüísticas que pretendan privilexiar a lingua do estado e, en consecuencia, marxinar as linguas periféricas.
Causas socioeconómicas[editar | editar a fonte]
Na transición das sociedades agrícolas ás sociedades industriais producíronse unha serie de fenómenos sociais que determinaron varios cambios sociolingüísticos, xa que como din Fishman,[7] Dorian[8] e Gal,[9] calquera cambio no eido socioeconómico ten como resultado un cambio sociolingüístico. Entre estes procesos socioeconómicos destaca a mobilidade social. As clases medias e baixas tentaron emular os comportamentos e a linguaxe das clases altas para conseguir o ascenso social. Así, desapareceu a lingua da rúa, que foi substituída pola lingua da clase alta. As cuestións sociais como a urbanización tamén contribuíron á perda da diversidade lingüística, xa que no desprazamento do campo á cidade considerouse un proceso de innovación para adoptar a lingua da metrópole. Outros feitos que orixinaron substitucións lingüísticas ao longo dos anos foron a expansión das comunicacións, as migracións e o incremento dos asalariados.
Causas psicosociais[editar | editar a fonte]
Os cambios sociais e políticos inflúen significativamente nas interaccións e nos pensamentos dos individuos. É por iso que os cambios macrosociais adoitan dar lugar a cambios microsociais de orixe psicolingüística. Entre as diversas causas psicosociais podemos salientar a perda de actitude positiva, de estima e de confianza dos falantes cara á súa propia lingua.[5] A comunidade de fala decide abandonar voluntariamente o uso da lingua porque cre erradamente que esta é inferior, ineficaz e innecesaria, polo que se empeoran as actitudes lingüísticas dos falantes cara á lingua propia e melloran as actitudes cara á lingua expansiva, os individuos serán máis proclives a empregar a linguaxe máis expansiva.
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ The Cambridge handbook of endangered languages. Cambridge: Cambridge University Press. 2011. ISBN 9780521882156.
- ↑ "substitució lingüística | enciclopèdia.cat". Consultado o 2017-12-27.
- ↑ Edwards, J. (2010). Minority Languages and Group Identity: Cases and Categories. John Benjamins Publishing.
- ↑ "Els últims parlants: com mor una llengua?". Núvol.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Sorolla, Natxo (2017). "La sociologia del llenguatge". Universitat Oberta de Catalunya: 1–42.
- ↑ "La sociolingüística" (PDF). Consultado o 27 de decembro de 2022.
- ↑ Can threatened languages be saved? : reversing language shift, revisited : a 21st century perspective. Clevedon [England]: Multilingual Matters. 2001. ISBN 185359492X.
- ↑ Harris, Tracy K. (1982/04). "Language Death: The Life Cycle of a Scottish Gaelic Dialect. Dorian Nancy C.Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1981. Pp. 202.". Studies in Second Language Acquisition 4: 227–230. ISSN 1470-1545. doi:10.1017/S0272263100004496.
- ↑ Coates, Richard (1981/03). "Gal S.Language shift. Social determinants of linguistic change in bilingual Austria. New York: Academic Press, 1979. Pp. xii + 201.". Journal of Linguistics 17: 131–133. ISSN 1469-7742. doi:10.1017/S0022226700006824.
