Movemento Armado Quintín Lame

Movemento Armado Quintín Lame
Tipo	movemento guerrilleiro
Ideoloxía	Indixenismo
Data de fundación	1984
Data de disolución	31 de maio de 1991
En	Valle del Cauca
País	Colombia
[ editar datos en Wikidata ]

O Movemento Armado Quintín Lame (en castelán: Movimiento Armado Quintín Lame; MAQL) foi unha guerrilla indíxena colombiana activa dende 1984 até a súa desmobilización en 1991. Foi a primeira deste tipo en América Latina. Fixo parte do conflito armado colombiano. Toma o seu nome de Manuel Quintín Lame Chantre (1880-1967) líder indíxena caucano que viviu a principios do século a violencia bipartidista colombiana e a explotación dos grupos indíxenas e caracterizouse polas súas loitas en defensa dos pobos indíxenas.

Orixes

O Movemento Armado Quintín Lame (comunmente coñecido como "O Quintín Lame") foi fundado como unha guerrilla indíxena que operaba no departamento do Cauca, no suroeste colombiano. O Departamento do Cauca ten un 40% de poboación indíxena e caracterízase pola presenza de grandes terratenentes, unha desigual tenencia da terra e conflitos territoriais entre resgardos indíxenas e donos de terras. O Quintín Lame foi inicialmente fundado como un movemento que buscaba estender os territorios indíxenas a través de ocupacións e defender ás comunidades indíxenas dos ataques dos terratenentes, militares, funcionarios do goberno e outros movementos guerrilleiros.

Historia

Até comezos da década de 1980, o Quintín Lame actuou na defensa dos territorios tradicionais e só usou armas cando a súa autonomía territorial e política se vía ameazada. Conformado dende as comunidades indíxenas do Cauca para defenderse da violencia de grupos de “paxaros”, exercida por terratenentes para impedir a loita pola terra, e da represión oficial en defensa dos mesmos e dos macroproxectos económicos.

Formación militar

En 1978 xurdiu no sur de Colombia o grupo Campesiño Indíxena Quintín Lame (CQL).Tivo achegamentos coas FARC, pero non acordaron a súa unión. O grupo recibiu adestramento militar do Movemento 19 de Abril (M-19), co apoio de dirixentes como Iván Marino Ospina, Jaime Bateman, entre outros, e conformouse logo dos asasinatos de varios líderes indíxenas rexionais, presuntamente por parte de axentes do estado e terratenentes. Grazas a unha organización creada anos atrás por Manuel Quintín Lame, o grupo tivo o apoio de varias comunidades indíxenas na rexión de Valle del Cauca, Huila e Tolima, así como nalgunhas zonas dos departamentos de Meta e Caquetá.

En 1984, tras o desaloxo da facenda López Adentro e o asasinato do sacerdote nasa Álvaro Ulcué Chocué en Santander de Quilichao (Cauca) nuns feitos nos que, segundo o Comité Permanente pola Defensa dos Dereitos Humanos, no feito atopábanse involucrados dous axentes do grupo F2 da Policía Nacional coa participación de terratenentes e políticos da rexión, deciden conformarse como grupo insurxente.

A súa primeira ofensiva militar tivo lugar o 29 de novembro de 1984, contra Ingenio Castilla 1984 en Castilla, un pequeno poboado do sur do Cauca e a toma do concello de Santander de Quilichao, e o 5 de xaneiro de 1985, cunha toma a Santander de Quilichao, conxunta co Comando Ricardo Franco Frente Sur, disidente das FARC-EP, saen á luz pública como o Movemento Armado Quintín Lame (MAQL) até o seu desmobilización en 1991.

O grupo armado foi parte dun vasto movemento social de recuperación da identidade negada por séculos aos indíxenas do Cauca, que protagonizaron, asumindo riscos enormes, a máis exitosa mobilización civil contra a guerra que se viu en Colombia.

Batallón América

Entre 1986 e 1987 desenvólvense alianzas temporais co M-19, o que conduciu á súa participación no “Batallón América”, opción inicialmente aceptada polo Quintín como unha resposta á morte do seu Comandante Luís Ángel Monroy, sucedido o 7 de novembro en inmediacións de Corinto, quen caeu aparentemente nunha trampa tendida por organismos de seguridade, cando pretendía comprar unhas armas. Doutra parte, no mes de decembro, produciuse a crise do Comando Ricardo Franco, co masacre de Tacueyó de 164 militantes desa organización, feito que produciu un profundo impacto entre as bases de apoio do Quintín.

O batallón América integrado por uns 500 homes do M-19 e do Movemento Armado Quintín Lame, de Colombia; de Alfaro Vive, de Ecuador, e o Movemento Revolucionario Túpac Amaru, do Perú co obxectivo de tomar a cidade de Cali co apoio das milicias populares de devanditos barrios. O Batallón América estivo comandado por Carlos Pizarro.

Esta campaña implicou a toma de varias localidades, o que ocasionou o incremento das accións militares e o aumento da presión sobre a poboación local. O efecto negativo destas accións ofensivas trouxo como consecuencia o aumento das tensións cos dirixentes e a poboación local. A guerra que o Quintín Lame se propuxo afastar das comunidades, pola contra, agravouse por conta das súas accións.

Coordinadoras guerrilleiras

Na Coordinadora Nacional Guerrilleira estiveron os grupos M-19, ELN, EPL, Quintín Lame, Partido Revolucionario dos Traballadores e o Comando Ricardo Franco. A partir da expulsión do Ricardo Franco da Coordinadora en 1986, déronse os achegamentos coas Forzas Armadas Revolucionarias de Colombia - Exército do Pobo (FARC-EP) e conformouse a Coordinadora Guerrilleira Simón Bolívar en 1987. A presenza do Quintín Lame nesta colectividade, permitiulle apreciar a maneira en que o militar se inserira historicamente na sociedade colombiana até converterse non soamente nun dos principais problemas a solucionar, senón tamén nun dos imprescindibles factores e actores da solución global. A verdade é que para o Quintín Lame non era moi claro de que maneira podería ir penetrándose nun proceso paralelo de poder popular e guerra popular, pero era un reverso necesario da moeda no caso de que a democracia non fose posible.

Organización e operacións

A estrutura orgánica do Quintín Lame contemplaba a existencia de dous niveis ao interior da organización:

Comando Quintín Lame

Tiña ao seu cargo as accións militares e de control territorial nas distintas zonas de operacións. A súa máxima autoridade era a Dirección Política quen tiña dentro das súas responsabilidades deseñar a estratexia militar e política; adiantar acordos e manter relacións con outros grupos insurxentes ou con organizacións políticas e sociais; nomear ao Comandante Xeral, os comandantes de zona e aos responsables políticos de zona; referendar as decisións operativas adoptadas polo Comandante Xeral e aprobar as decisións de tipo disciplinarias para os seus integrantes.

As Autodefensas ou grupos de apoio

Servían como unha especie de enlace ou contacto entre as comunidades e o corpo militar do Quintín Lame. Estas eran integradas por oito membros e un primeiro e segundo responsable nomeados polo mando correspondente do grupo armado.

Membros

O Quintín Lame distinguiuse doutros grupos armados do momento polo seu enfoque multicultural, o grupo estaba integrado por indíxenas de diferentes comunidades do sur do país como Manuel Antonio Julicué, Luís Ángel Monroy, Alberto Niquinás, Gildardo Fernández, mestizos como Gustavo Mejía, Pedro León Rodríguez e Edgar Londoño e estranxeiros como o húngaro Pablo Tattay, o arxentino Gustavo Soler e a chilena Teresa Tomish.

Proceso de paz e desmobilización

O proceso rematou o 31 de maio de 1991, coa sinatura e abandono das armas do acordo de paz entre os delegados do goberno e do Quintín Lame en Pueblo Nuevo preto de Caldono, Cauca, durante a denominada ‘Alborada por la Paz’, entregando 50 armas que foron fundidas na Siderúrxica de Occidente en Cali. Logo dunha negociación co goberno de César Gaviria, a comandancia do Movemento Armado Quintín Lame decidiu entrar nun proceso de desmobilización. Durante este proceso os 157 membros desta guerrilla deixaron as súas armas en troques da promesa do goberno de recoñecerlles un representante na Asemblea Nacional Constituínte, a garantía de entregarlle aos desmobilizados un subsidio mensual durante os primeiros seis meses de reinserción á vida civil e o compromiso do goberno de investir nas necesidades dos grupos indíxenas. O acordo de paz entre o Quintín Lame e o goberno foi asinado por Jesús Antonio Bejarano (negociador do goberno).