Diferenzas entre revisións de «Manuel Rilo Pardo»

Saltar ata a navegación Saltar á procura

Manuel Rilo Pardo (editar)

Revisión como estaba o 26 de outubro de 2020 ás 19:36

174 bytes engadidos ,  hai 2 meses
m
arranxiños de formato e cat
m
m (arranxiños de formato e cat)
}}
 
'''Manuel Rilo Pardo,''', coñecido como '''O Rilo de Betanzos''' ou '''O vello Rilo,''', nado foi un afamadoen [[gaiteiroCis, Oza-Cesuras|San Nicolao de Cis]] da ([[comarcaConcello de BetanzosOza dos Ríos|Oza dos Ríos]],) nadoen no[[1829]] anoe 1829finado na parroquia de [[CisSalto, Oza-Cesuras|San Nicolao de CisSalto]], nodo mesmo concello de Oza, e finado o dezaseis[[16 de marzo]] de [[1907]], nafoi deun afamado [[Salto, Oza-Cesuras|Saltogaiteiro]], noda mesmo[[comarca concellode Betanzos]].
 
== Traxectoria ==
[[Ficheiro:Danza do gremio de labradores de Betanzos. Festas de San Roque 1902.jpg|miniatura|Manuel Rilo retratado xunto aos bailadores da danza do gremio de labradores de Betanzos. Ano 1902.|esquerda]]
Fillo da moza solteira Antonia Rilo, Manuel Rilo Pardo naceu en San Nicolao de Cis no ano 1829. Este é o dato que figura na súa partida de defunción, se ben a acta do seu segundo casamento no ano 1881, atribúelle corenta anos, o que atrasaría o seu nacemento até o 1841. Os trinta anos de idade de Manuela Couso, a súa segunda esposa, fan sospeitar que o vello gaiteiro declarase unha idade inferior a que contaba na realidade, cincuenta e dous anos.<ref>Torres Regueiro (1990). pp. 263-264</ref>
Ferreiro de profesión, Rilo substistíasubsistía tamén como labrego e gandeiro, tendo casa no lugar de [[Piadela, Betanzos|Piadela]]. Coñecido polas súas habilidades manuais, sábese que elaboraba el mesmo os roncóns e [[Punteiro|punteiros]] de [[buxo]] das súas [[Gaita galega|gaitas]]. A súa simpatiasimpatía e extroversión, as súas coplas e a súa sona de bo cantor facíao benquerido en todo acto festivo da súa comarca.<ref>Torres Regueiro (1990). p. 264</ref> ▼
 
▲Ferreiro de profesión, Rilo substistía tamén como labrego e gandeiro, tendo casa no lugar de [[Piadela, Betanzos|Piadela]]. Coñecido polas súas habilidades manuais, sábese que elaboraba el mesmo os roncóns e [[Punteiro|punteiros]] de [[buxo]] das súas [[Gaita galega|gaitas]]. A súa simpatia e extroversión, as súas coplas e a súa sona de bo cantor facíao benquerido en todo acto festivo da súa comarca.<ref>Torres Regueiro (1990). p. 264</ref>
 
Das súas actuacións na contorna betanceira existe abondosa información na impresa local. Durante toda a década do 1890 amenizou as festas de Santo Antón Abade, o que fai pensar que Rilo posuía un dos contratos vitalicios que adoitaban asinarse cos gaiteiros. A festa duraba dous ou tres días durante os que Rilo tocaba animando paseos, xantares e funcións relixiosas.<ref>Torres Regueiro (1990). pp. 266-267</ref> Era tradición nesta festividade o sorteo dun porco criado durante o ano pola veciñanza ao que se lle permitía camiñar ceibo polas rúas da vila. Rilo amenizaba todo o cerimonial da rifa do porco, acompañando a súa entrega en procesión até o fogar da familia agraciada.<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Noguerol Otero|nome=Antonio|data=1983|título=A rifa do porco, os serenos e o neno|PMC=|revista=[[Anuario Brigantino]]|doi=|ISSN=|PMID=|volume=|páxinas=179-180|número=6|url=http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab1983PDF/1983%20179_180.pdf}}</ref><ref>{{Cita web|título=#49 A rifa do porco de San Antón "Criou dous porcos Ramón/cando casou con Tomasa/un pra comeren na casa/e outro pra San Antón" 17 de Xaneiro.|url=https://percusiongalega.com/49-a-rifa-do-porco-de-san-anton-17-de-xaneiro-criou-dous-porcos-ramon-cando-casou-con-tomasa-un-pra-comeren-na-casa-e-outro-pra-san-anton/|páxina-web=Percusión Galega|data=2019-01-17|data-acceso=2020-10-21|lingua=gl-ES}}</ref> O vello Rilo debeu empregarse tamén como gaiteiro das tradicionais danzas gremiais celebradas durante as [[Festas de San Roque (Betanzos)|festas patronais de San Roque]]<ref>{{Cita web|título=El respeto y los pasos que nunca perdieron en Betanzos|url=https://www.diariodeferrol.com/extarticulo/area-metropolitana/respeto-pasos-nunca-perdieron-betanzos/20190504210046404754.html|páxina-web=Diario de Ferrol|data-acceso=2020-10-24|lingua=es|nome=Diario de|apelidos=Ferrol}}</ref>. De feito aparece xunto aos bailadores da [[danza do gremio de labradores]]<ref>{{Cita audiovisual|título=Danza de Labradores|autor=RTVE|url=https://www.youtube.com/watch?v=BZFmo2B4GA0|data=1973|medio=Youtube}}</ref> nunha fotografía do ano 1902.
|'''O vello Rilo''' - [[Francisco Vales Villamarín]]<ref>{{Cita web|título=Galiciana: Arquivo Dixital de Galicia|url=http://arquivo.galiciana.gal/arpadweb/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?registrardownload=0&path=66099&posicion=2&presentacion=pagina|páxina-web=arquivo.galiciana.gal|páxina-web=arquivo.galiciana.gal|data=2016|data-acceso=2020-10-25|lingua=gl|nome=Administración de|apelidos=Galicia}}</ref>|||aliñamento=right|largo=25%}}
== Memoria e herdanza do gaiteiro Rilo ==
O vello Rilo non tivo a fortuna doutros gaiteiros da súa época, caso de [[Manuel Castro de Penalta]] ou [[Xan Mella de Baio]], que ficaron inmortalizados por [[Manuel Curros Enríquez|Curros Enríquez]]<ref>{{Cita web|título=O gueiteiro, Manuel Curros Enr?uez|url=https://galicia.swred.com/curros_gueiteiro.htm|páxina-web=galicia.swred.com|data-acceso=2020-10-25}}</ref> e [[Enrique Labarta Pose|Enrique Labarta]]<ref>{{Cita web|título=¡¡¡Probe gaiteiro de Bayo!!! - Wikisource|url=https://gl.wikisource.org/wiki/%C2%A1%C2%A1%C2%A1Probe_gaiteiro_de_Bayo!!!|páxina-web=gl.wikisource.org|data-acceso=2020-10-25}}</ref>. Tan só un poeta da súa vila, [[Fernando García Acuña]], foi quen de adicarllededicarlle en vida un par de poemas en pequenas revistas da época<ref>Torres Regueiro (1990). p. 272</ref>.
 
A súa lembranza foise pois esvaíndo aos poucos, mais nunca de todo, pois vinte anos despois da súa morte, o mestre betanceiro Xoán Díaz Fernández adicáballededicáballe uns versos nunha publicación da emigración<ref>Torres Regueiro (1990). p.273</ref> e pouco mais tarde o erudito [[Francisco Vales Villamarín]] un soneto en galego<ref>{{Cita web|título=Galiciana: Arquivo Dixital de Galicia|url=http://arquivo.galiciana.gal/arpadweb/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?registrardownload=0&path=66099&posicion=2&presentacion=pagina|páxina-web=arquivo.galiciana.gal|data=2016|data-acceso=2020-10-25|lingua=gl|nome=Administración de|apelidos=Galicia}}</ref>.
 
Unha fotografía súa<ref>{{Cita web|título=Fotografia do gaiteiro Rilo de Betanzos|url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/37/O_Rilo_de_Betanzos.jpg|data=|data-acceso=|nome=|apelidos=|páxina-web=}}</ref>, conservada no arquivo de Vales Villamarín, servíuserviu de inspiración a outro artista betanceiro, [[Xosé Veiga Roel]]. Con ela realizou un debuxo a lapis do rostro do gaiteiro<ref>{{Cita publicación periódica|apelidos=Vieiro|nome=Laura|data=2010|título=La huella de Galicia en Argentina, más allá de la capital |PMC=|revista=Galegos |doi=|ISSN= |PMID=|volume= |páxinas=92 |número=11 |url=http://www.ezaroediciones.com/wp-content/uploads/2010/12/11g11.pdf#page=3&zoom=auto,-211,854}}</ref> e un retrato de corpo enteiro<ref>{{Cita web|título=O Gaiteiro Rilo, de Xosé Veiga Roel|url=https://www.europeana.eu/en/item/2022719/lod_oai_galiciana_arquivodixitaldegalicia_xunta_es_463160_ent1|páxina-web=www.europeana.eu|data-acceso=2020-10-25|lingua=en-GB}}</ref>. A forza deste coñecido retrato popularizouse e pasou a empregarse profusamente en carteis de festas, foliadas, romerías, discos,etc..<ref>{{Cita web|título=I Certame de gaitas As Mariñas de Betanzos - Clave Records - Punteiro 1061-CD - (CD) (2007)|url=http://galizaenmusica.blogspot.com/2017/06/i-certame-de-gaitas-as-marinas-de_10.html|data-acceso=2020-10-26|lingua=gl}}</ref> Mesmo existe unha escultura de corpo enteiro inspirada no retrato nas oficinas do concello de [[Ortigueira]], lugar onde Rilo actuou por última vez<ref>{{Cita web|url=http://www.blogoteca.com/coamarea/index.php?cod=115269|páxina-web=coamarea|título=ANDRÉS CO GAITEIRO RILO DE BETANZOS|data-acceso=20/10/2020}}</ref>.
 
Tamén o concello de Betanzos lle prestou unha pequena homenaxe ao poñer o seu nome a unha das aulas da Escola Municipal de Folclore (EMUF) no ano 2015.<ref>{{Cita web|título=O Vello Rilo tempera de novo a súa gaita en Betanzos|url=https://www.elidealgallego.com/articulo/area-metropolitana/vello-rilo-tempera-novo-sua-gaita-betanzos/20151222020324267802.html|páxina-web=El Ideal gallegoGallego|data-acceso=2020-10-26|lingua=es|nome=El Ideal|apelidos=gallego}}</ref>
 
No ano 1986, o gaiteiro Xoán Carlos Rilo, descendente do vello Rilo, publicou no Anuario da Gaita da Escola de gaitas da deputación de Ourense a partitura da muiñeira de Piadela<ref name=":0" />. Esta peza do vello Rilo incorporouse ao repertorio popular, e conta hoxe con centos de versións de gaiteiros e grupos de todo o mundo<ref>{{Cita web|título=Muiñeira de Piadela, Primeiro premio no concurso de Compostela no 1893. Gaita tumbal, whistle, iris|url=https://www.youtube.com/watch?v=CCyDbbmK9Qk|data-acceso=2020-10-26|lingua=gl-ES}}</ref><ref>{{Cita web|título=Muiñeira de Piadela - Flauta, Ukelele, Guitarra|url=https://www.youtube.com/watch?v=9uz-hUuJCvI|data-acceso=2020-10-26|lingua=|páxina-web=}}</ref><ref>{{Cita web|título=Ardentía - Muñeira de Piadela|url=https://www.youtube.com/watch?v=OsYik7Wc4nM|data-acceso=2020-10-26|lingua=gl-ES}}</ref>. A peza foi empregada tamén no ano 2017 polos veciños de [[Samede, San Xulián de Vigo, Paderne|Samede]], pequeno pobo mariñanmariñán do concello de Paderne, no proceso de recuperación do tradicional entroido da vila<ref>{{Cita web|título=A recuperación do Entroido de Samede - VII Xornadas Entroido Sociedade Antropolóxica Galega|url=https://www.youtube.com/watch?v=hHnFrUUeM5I|data-acceso=2020-10-26|lingua=gl-ES}}</ref>. Unha das tradicións da festividade consistía no baile dunha ''muiñeira cruzada'', para a que dada a imposibilidade dos informantes de indicar a música utilizada optaron pola muiñeira do vello Rilo<ref>{{Cita web|título=Muiñeira cruzada do entroido de Samede|url=https://www.youtube.com/watch?v=eiUcaqF82uU|data-acceso=2020-10-26|lingua=gl-ES}}</ref>. Manuel Rilo deixou tamén a transmisión doutra peza, unha ''muiñeira redonda'', se ben actuando esta vez como informante<ref>{{Cita web|url=https://folkotecagalega.com/pezas/muineiras/muineira-25/a-redonda-partitura|páxina-web=Folkotecagalega|título=A Redonda - Informante: Manuel Rilo Pardo|data-acceso=26/10/2020}}</ref>.
 
== Notas ==
 
== Véxase tamén ==
 
=== Bibliografía ===
 
* [[Xesús Torres Regueiro]]. [http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab1990PDF/1990%20257_278.pdf Un lexendario gaiteiro da Mariñas: O Vello Rilo]. [[Anuario Brigantino]] [http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab1990PDF/1990%20INDICE.htm Nº 13. 1990]
 
=== Ligazóns externas ===
 
* [https://folkotecagalega.com/xente/os-nosos-vellos/manuel-rilo Manuel Rilo Pardo] - Folkoteca galega.
*
 
*
{{Control de autoridades}}
{{ORDENAR:Rilo Pardo, Manuel}}
[[Categoría:Gaiteiros]]
 
[[Categoría:Nados en Oza-Cesuras]]
 
[[Categoría:Nados en 1829]]
 
[[Categoría:Finados en 1907]]
Xas
94.720

edicións

Traído desde "https://gl.wikipedia.org/wiki/Especial:MobileDiff/5609617"

Menú de navegación