Ramón Mercader

Epitafio de Trotski, en México

Jaime Ramón Mercader del Río Hernández (*Barcelona, 7 de febreiro de 1914 - † A Habana, 18 de outubro de 1978) foi militar e politico catalán, militante do Partido Socialista Unificado de Cataluña (PSUC), participou na Guerra Civil Española, durante a cual ingresou nos Servizos Secretos Soviéticos. Infiltrado nos círculos trotskistas en París, durante o tempo en que Josef Stalin era gobernante da Unión Soviética, a temida NKVD estalinista asignoulle a misión de asesinar a Lev Trotski previo pago de medio millón de dolares, feito polo que pasaría a historia. Ainda que os arquivos desclasificados demostrarón que era un axente sovietico alguns seguidores de Stalin siguen a argumentar que era un seguidor de Trotski disgustado.

Vida

Mercader naceu en 1914 en Barcelona, pero pasou parte de súa xuventude en Francia coa súa nai, Eustacia Maria Caridad del Río Hernández, tras a separación de seus pais. Aínda mozo abrazou o comunismo, axudando a organizacións da esquerda española durante mediados dos anos 30. Foi arrestado debido as súas actividades politicas, sendo liberado cando unha coalición de esquerda venceu nas eleccións e asumiu o goberno do país en 1936.

Nesta época, a súa propia nai fixose axente soviética, e Ramón seguiu os camiños dela ao viaxar para Moscova pouco tempo antes de irromper a Guerra Civil Española, coa intención de adestrarse nas artes da sabotaxe, loita de guerrillas e o asasinato. Foille dado o nome clave "GNOME" polos seus superiores.

Asasinato de Trotski

Os seus xefes da NKVD escollérano para asasinar a Trotski, o cal deixara a URSS moitos anos antes. O bolchevique histórico saíra de seu país despois da derrota na disputa polo poder con Stalin, pero continuaba a criticar o líder soviético cos seus escritos desde o exilio en Mexico.

En outubro de 1939, Mercader entrou en México cun pasaporte falso, identificándose como un enxeñeiro canadiense chamado " Frank Jacson", un home de negocios.O día 24 de maio de 1940, fallou un elaborado plan de asasinato estabelecido por Mercader e o axente David Alfaro Siqueiros da NKVD en México. Deste modo xerarón un segundo plan. Desta vez, "Jacques Mornard", que evitara levantar sospeitas durante o primeiro atentado contra a vida de Trotski, facendose pasar por un rico comerciante, conseguiu a amizade da secretaria privada de Trotski, Sylvia Ageloff (Сильвия Агелофф), ata lograr logo de varios meses de romance acceder ao círculo de confianza de Trotski, (chegando ata a regalar bombons á esposa do ex-líder, Natasha), baixo o pretexto de ser un admirador canadense das ideas de Trotski.

Derradeiro despacho de Trotski, onde foi asasinado

A mañá do 20 de agosto de 1940 Trotski recibiu a soas a Mercader, no estudo da sua casa en Coyoacán (próximo á Cidade de México), este traíalle uns supostos escritos. Trotski achegouse á fiestra co obxecto de ler mellor e nese instante Mercader descargoulle un feroz golpe de piolet na cabeza enterrando profundamente a ferramenta no cranio de Trotski. Aínda así, Trotski non pereceu instantaneamente logrando darlle unha mordida nunha man antes de que chegarán os seus gardacostas, e sobreviviu entre espasmos e convulsións por unhas 12 horas máis antes de falecer. Neste percance Mercader indentificouse como un periodista belga chamado "Jacques Mornard".

Segundo algúns relatos, os gardacostas de Trotski entrarón no estudo e cando xa ían matar a Mercader, Trotski salvoulle a vida gritando "Non o maten! Este home ten unha historia a contar."

Prisión, Fidelidade e Recoñecemento

Mercader foi conducido ante ás autoridades mexicanas, a quen rexeitou revelarlle a súa identidade real; non obstante, foi condenado por asasinato e sentenciado a 20 anos de prisión. Stalin nos primeiros momentos non foi relacionado co asasinato e non lle importou a sorte corrida por Mercador. En principio, a declaración de Mercador era que tiña problemas persoais con Trotski. Mesmo sendo frecuentemente torturado pola policía mexicana, el xamais revelou a súa identidade ou ás súas conexións coa NKVD. Tras uns anos de prisión, Mercader pleiteou liberdade condicional, que lle foi negada polo Dr. Jesús Siordia e polo criminologista Q. Cuarón. En agosto de 1953 a súa verdadeira identidade foi descuberta, o 6 de maio de 1960, tras cumprir a súa pena foi finalmente liberado do presidio Lecumberri, na Cidade de México. En 1961, el mudouse para a URSS e foi condecorado en segredo coa medalla de Heroe da Unión Soviética, unha das máis altas encomendas do país, máis tarde, desilusionado da desestalinización da URSS, radicouse en Checoslovaquia para maís tarde mudarse a A Habana, onde o goberno revolucionario de Fidel Castro o acolleu. Mercader dividiuse entre Cuba e a Unión Soviética polo resto de súa vida, traballando para a KGB (sucesora da NKVD) e como conselleiro de Fidel Castro. En 1977 pediulle a Santiago Carrillo, nunha visita que fixo este a Moscova, poder pasar os seus ultimos dias en Cataluña, pero este púxolle como condición que escribise as súas memorias contando quen lle encargou o asasinato de Trotski. Mercador rexeitouno de plano dicindo: "Aos meus nunca os vou a traizoar". Faleceu na A Habana, en 1978, e encóntrase sepultado co nome de Ramon Ivanovitch López no cemiterio Kuntsevo, en Moscova, posuíndo un lugar de honra, no museo da KGB na capital rusa.

Ás súas conexións coa NKVD non foron reveladas até que ocorreu a disolución da Unión Soviética.

Alfonso Quiroz, un psicólogo mexicano que se interesou polo caso, concluíu tras diversas análises que Mercader era unha persoa superdotada, pois alén de dominar varios idiomas fluidamente tiña unha capacidade de raciocinio por enriba do normal.

Ramón Mercader na web

• Paxina sobre Ramón Mercaderen castelán
• Un apunte do libro sobre este personaxeen castelán