Díptico dos Nicómaco e dos Símaco

Díptico dos Nicómaco e dos Símaco
Artista	Descoñecido
Data	Finais do século IV ou comezos do século V
Técnica	Escultura sobre marfil
Movemento	Arte da Roma antiga
Dimensións	29,9 cm cm × 24,5 cm cm
Localización	Museo Nacional da Idade Media e Victoria and Albert Museum (París e Londres)

O díptico dos Nicómacos e dos Símacos, é un díptico de marfil, duns 30 cm de alto, datado na antigüidade tardía, a finais do século IV ou principios do V, cuxos paneis representan escenas de prácticas relixiosas da relixión romana tradicional.

Tanto o seu estilo como o seu contido reflicten un renacemento de curta duración da relixión romana tradicional e do clasicismo nun momento no que o mundo romano viraba cara ao cristianismo e rexeitaba a tradición clásica. O díptico toma o seu nome das inscricións Nicomachorum e Symmachorum, en referencia a dúas destacadas familias do Senado romano.

Orixe

O díptico permaneceu intacto até o século XIX. A descrición máis antiga das follas data de 1717 cando, nun inventario do mosteiro de Montier-en-Der, son rexístradas como portas dun relicario de principios do século XIII.

O historiador da arte Richard Delbrueck descubriu unha mención aos paneis na biografía realizada no século X polo abade Adso sobre san Bercharius, que fundou o mosteiro ca. 670. Adso escribiu que o seu antecesor "visitou Xerusalén e obtivo moitas reliquias sagradas, e trouxo consigo excelentes táboas de marfil".

Cando os acontecementos da Revolución francesa forzaron o peche do mosteiro en 1790, o relicario e os seus paneis perdéronse temporalmente. O panel dos Nicómaco recuperouse en 1860 dun pozo en Montier, moi danado polo lume, e foi adquirido polo Museo de Cluny, de París. O panel dos Símaco, intacto na súa maior parte, apareceu posteriormente en propiedade dun coleccionista e foi adquirido pouco despois, en 1865, polo Victoria and Albert Museum, de Londres a través á colección Webb.

Descrición

O díptico elaborouse en Roma nalgún momento entre 388 e 401. O panel Nicómaco, mide 29,9 × 12,6 centímetros e o Símaco 29,8 × 12,2 cm. Námbolos dous paneis aparecen representadas cadansúa figura feminina dedicadas a rituais relixiosos perante os altares de sacrificio.

Panel Nicómaco

A táboa Nicómaco, en París, é a que está peor conservada da parella por mor dos danos recibidos nun lume. Presenta o marfil escachado en varias partes, faltando nalgunhas seccións por completo, como na faciana da muller, na man esquerda e no brazo dereito. Representa a unha sacerdotida cun peito ao aire reavivando, con dous fachos acesos que están parcialmente desaparecidos, a chama dun altar adicado, quizais, á deusa Ceres, un culto vencellado aos misterios de Eleusis. Completa a escena un piñeiro do que penduran dous címbalos; tanto a árbore coma os címbalos son atributos da deusa Cibeles e máis do seu servinte/amante Atis.

Panel Símaco

O panel Símaco, conservado en Londres, amosa unha muller coroada de hedra espolvoreando incenso sobre as chamas dun altar cadrado, grilandeada de coroas de carballo. A muller é asistida por unha pequena figura que sostén un cántaro e unha cunca de froita. As grilandas de carballo e o carballo sagrado suxiren o culto a Xúpiter, mentres que as follas de hedra lembran o deus Dioniso. As figuras femininas foron interpretadas de varias maneiras como sacerdotisas e como deusas.

• 
  Panel esquerdo (dos Nicómaco)
• 
  Panel dereito (dos Símaco)
• 
  Gravado do díptico

Interpretación

Crese que os paneis celebran a alianza matrimonial de dúas importantes familias senatoriais, os Símaco e os Nicómaco. Os candidatos máis probables son a filla do senador Quinto Aurelio Símaco e Nicómaco Flaviano, fillo do seu colega Virio Nicómaco Flaviano, aínda que tamén se suxeriu que os paneis poderían conmemorar o matrimonio do fillo de Símaco, o Quinto Fabio Memio Símaco coa neta do mencionado colega.

Os dípticos foron encargados, a miúdo, por familias romanas importantes para celebrar acontecementos relevantes, a maioría das veces a consecución do consulado. A forma de díptico, polo menos orixinalmente, servía como par de tapas para as táboas de escritura de cera. A obra no seu conxunto interpretouse como un estudo na nostalxia. Así como a maioría do mundo romano rexeitou o politeísmo a favor do cristianismo, tamén deixou atrás as técnicas de proporción e perspectiva que caracterizaron a arte dos seus devanceiros.

Véxase tamén

Bibliografía

• Kinney, Dale; Cutler, Anthony (xullo 1994). Archaeological Institute of America, ed. "A Late Antique Ivory Plaque and Modern Response". American Journal of Archaeology (en inglés) 98 (3): 457–472. ISSN 1939-828X. JSTOR 506439. OCLC 51205117. doi:10.2307/506439. 
• Kitzinger, Ernst (1977). Byzantine Art in the Making: Main Lines of Stylistic Development in Mediterranean Art 3rd-7th Century (en inglés). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 0674089561. 
• Simon, Erika (abril 1992). Classical Association (Great Britain), ed. "The Diptych of the Symmachi and Nicomachi: An Interpretation". Greece & Rome (en inglés) (Oxford: Oxford University Press) 39 (1): 56–65. ISSN 0017-3835. JSTOR 643120. OCLC 51206579. doi:10.1017/S0017383500023986. 
• Weitzmann, Kurt, ed. (1979). Age of Spirituality: Late Antique and Early Christian Art, Third to Seventh Century (en inglés). (Catálogo da exposición no Museo Metropolitano de Arte; do 19 de novembro de 1977 ao 12 de febreiro de 1978). Nova York: The Metropolitan Museum of Art. ISBN 0870991795. 

Ligazóns externas

• Panel dos Símaco, na web do V&A Museum
• Panel dos Nicómaco, na web do Museo da Idade Media