Agrarismo

A Nosa Terra foi o voceiro de Solidaridad Gallega

O movemento agrario ou agrarismo foi un movemento reivindicativo de masas no cal o campesiñado participou activamente a través das sociedades agrarias e de sindicatos agrícolas no primeiro terzo do século XX. O agrarismo é o termo co que se denomina a organización dos labregos en sociedades agrarias ou en sindicatos agrícolas en Galiza a fins do século XIX e sobre todo a partir de 1907 cando apareceu Solidaridad Gallega que axudou a dinamizar o movemento. Os obxectivos do agrarismo era a loita contra o sistema foral, o cal obrigaba ao campesiñado a pagar rendas abusivas, e contra o caciquismo ademais de promover a renovación técnica do sector agrario galego. A súa pretensión era convertérense en propietarios plenos das terras que traballaban.

O agrarismo constituíu o primeiro movemento de masas da idade contemporánea, da súa implantación por toda Galicia resulta revelador que nos anos vinte existisen máis de mil sociedades agrarias, e durante a República diversificouse ideoloxicamente desaparecendo ao estalar a guerra civil española.

Orixe e evolución

Orixe

O 28 de xaneiro de 1906 promúlgase a lei de sindicatos agrícolas. Dita lei permite a asociación de campesiños en cámaras agrarias ou comunidades para a adquisición de fertilizantes, trebellos, ou para acadar unha correcta exportación de produtos. Así a todo, o movemento agrario rematou por se-la expresión do conflito social de maior relevo, un conflito que acontece no primeiro terzo do século XX ó reaccionaren os campesiños ante a problemática que se estaba a sufrir no rural, ante o caciquismo, ante os foros...

Pódense establecer catro etapas na evolución dos movementos agrarios:

1ª etapa

Alfredo Brañas.

• Na primeira etapa (1907-1915, Restauración borbónica en España) nace o agrarismo. Solidaridad Gallega recolle o testemuño de Acción Regionalista de Alfredo Brañas (desaparecida en 1900) e expresa violentamente a vontade campesiña con graves motíns que culminan cos 9 mortos e 27 feridos dos acontecementos de Oseira en 1909. Cando o rexionalismo estaba xa case extinguido, no que tiña de acción política organizada, xorde unha nova formación do galeguismo: Solidaridad Gallega.

A orixe deste movemento está na experiencia iniciada con éxito en Cataluña cando Salmerón concibe un pacto electoral pragmático, superador das diferencias partidistas [...] En 1907 preséntase Solidaridade que obtén un clamoroso éxito.

Manuel Murguía.

No programa de Solidaridad Gallega predomina a idea de defender Galicia, inda que, como sinala Barreiro Fernández, o programa resulta moi inconcreto. Fórmana republicanos, carlistas e rexionalistas (Murguía, Pondal, Uxío Carré Aldao). Recollen a radicalización da loita agraria, conseguen multitudinarias concentracións, e parciais vitorias nas eleccións municipais, inda que non representación parlamentaria. O seu órgano de expresión será A Nosa Terra e constituirán o vencello entre o rexionalismo e o nacionalismo.

Outras organizacións agrarias relevantes desta primeira etapa son Unión Campesiña e Acción Gallega, fundada en 1910 por Basilio Álvarez, abade de Beiro (Ourense).

2ª etapa

Na segunda etapa (1917-1923), a combatividade dos labregos é enorme. Chegan a se enfrontaren coa Garda Civil por procuraren a redención dos foros pretendendo que no haxa ningunha indemnización ós antigos propietarios. A consecuencia da presión exercida serán as redencións masivas de foros que a Ditadura de Primo de Rivera promulgou co decreto de 1926, decreto que permitía ós campesiños ser donos do seu terruño.

3ª etapa

Nos anos da Ditadura de Primo de Rivera proliferan sindicatos de signo católico que tenden a se confundir co poder do Estado. As súas actividades redúcense á organización da agricultura e á divulgación de fertilizantes e maquinarias polas aldeas galegas.

4ª etapa

Na segunda República o movemento agrario diversifícase por mor de múltiplas tendencias ideolóxicas (católica, comunista, nacionalista) minorando a súa forza.

Tanto Antonio Noriega Varela como Ramón Cabanillas foron escritores comprometidos co movemento agrarista.