Acea (construción)

Acea en Caldas de Reis.

Rodas verticais de paletas dunha acea.

Sistema impulsor dun muíño hidráulico de rodela, con quenlla concentradora, rodela horizontal e árbore de transmisión.

Unha acea (do árabe as-sâniya 'a que ergue a auga, rodicio hidráulico') é un muíño de auga para moer fariña.

Características

Construída na mesma canle dun río, a acea permite que a forza da corrente mova directamente unha roda hidráulica vertical de paletas, que a través dun sistema de engrenaxes (catalina e lanterna), e de embragues, transmiten o movemento de xiro do eixe horizontal da roda ó eixe vertical dunha pedra de moer.

Modalidades

Posteriormente, ideáronse enxeños muiñeiros de canle, separados ou á beira dos ríos, para o cal se construía unha presa para encorar a auga e conseguir unha diferenza de altura, e así atinxir unha maior presión e mais o volume suficiente naqueles lugares onde as correntes dos ríos eran pequenas e/ou o caudal estacional, de modo que se conducía a auga desde o encoro por unha canle ou rego, para facer precipitar a auga ó final, en caída libre, segundo tres modalidades hidrodinámicas:

1. Sobre unha roda vertical de alcatruces ou canxiróns, de modo que a auga operaba, máis polo seu peso que pola súa velocidade, sobre unhas engrenaxes que transmitían o movemento ás moas, producindo a rotación das mesmas.
2. Precipitando a auga a media altura sobre unha roda hidráulica de paletas rectas; neste caso, cunha maior compoñente de velocidade, semellante ó das aceas, pero cunha alimentación de auga media ou superior.
3. Facendo pasar o fluxo de auga, ó final da caída, por uns estreitos condutos reforzados chamados quenllas que impulsaban e concentraban o chorro de auga a gran presión contra unhas rodas horizontais (rodelas) de culleres, transmitíndose neste caso un movemento directamente por un eixe vertical (a árbore) a un aparello no cal se colocaban, polo xeral, un xogo de pedras de moer (a inferior estaba fixa; a superior, móbil), que se regulaban a través de pancas, e substituíanse con guindastres rústicos. Polo xeral, había unha rodela por cada xogo de pedras de moer, pero podía haber ata dous pares, para o cal se dispuña dun sistema de embragues para permutar a funcionalidade dos dous xogos de pedras (calquera, os dous, ou ningún). Despois de pasar pola rodela, a auga regresaba ó leito por unha canle de retorno.

Tipos de aceas

As aceas poden aproveitar a corrente dun río, coma no casos das aceas do río Miño, ou ben aproveitar o abalo e devalo da marea, coma no Burgo (Culleredo) ou o das Aceas en Narón.

Véxase tamén

Bibliografía

• Ben-Cho-Shey (8-5-1964). "E vai de topónimos" Arquivado 25 de setembro de 2019 en Wayback Machine. La Noche.