Iberolacerta

Iberolacerta é un xénero de lagartas da familia Lacertidae do que se describiron polo menos 8 especies, que viven principalmente en España e Francia, e hai unha especie centroeuropea. En Galicia poden atoparse dúas especies deste xénero: I. galani e I. monticola.

Distribución

As especies de Iberolacerta son lagartos de montaña europeos esencialmente da Península Ibérica e zona pirenaica de Francia. I. horvanthi atópase en países centroeuropeos (Austria, norte de Italia, Eslovenia, Croacia); foi localizada unha vez no sur de Alemaña pero desde entón non volveu ser atopada e podería ser unha introdución feita polo ser humano.

Características

Son características xerais: cabeza e corpo deprimidos; de 7 a 9 dentes premaxilares; ~26 vértebras presacras (nos machos); costelas inscricionais; rabos de brillantes cores nas crías.

Algunhas das especies deste xénero teñen características específicas como: escamas rostral e frontonasal; unha escama postanal; escamas supranasal e loreal anterior; 36 ou menos macrocromosomas; embrións nos ovos acabados de poñer algo desenvolvidos.

Tamaño e forma

Pequenas especies de ata ~85 mm de longo, pero en todas as especies as femias son meirandes ca os machos.

• Cranio

O cranio ten de 7 a 9 dentes premaxilares, non hai dente pterigoideo, e teñen un proceso nasal delgado. Ademais hai unha separación entre o óso frontal e o postorbital.

• Esqueleto post-cranial

Iberolacerta presenta vértebras presacras que son distintas segundo o sexo. Os machos presentan de 25 a 26 vértebras presacras, mentres que as femias poden ter de 26 a 29. Ambos os sexos teñen unha media de 6 vértebras presacrais posteriores con costelas relativamente curtas. As vértebras do rabo poden ter o patrón común de tipo A ou o menos común de tipo B.

• Cor

A coloración dorsal presenta raias, bandas e manchas preto ou sobre a columna vertebral. Na parte ventral son brancos, amarelo claro, laranxa intenso, ou verdes. Os rabos dos individuos xuvenís son con frecuencia verdes brillantes ou azuis.

• Cromosomas

O número diploide (2n) de autosomas é de 36 ou menos. Os cromosomas sexuais poden ser de dous tipos dependendo do número de cromosomas Z, que son específicos de especie, chamados tipo ZW e tipo Z1Z2W. Os cromosomas poden conter un organizador nucleolar nos macrocromosomas grandes, o que se denomina tipo L, ou nos macrocromosomas medianos, o que se denomina tipo M.

• Reprodución

Durante a copulación o macho morde e agarra os flancos das femias, para realizar a fertilización dos ovos. Poñen de 3 a 10 ovos. Nos ovos que se acaban de poñer o desenvolvemento do embrión está algo avanzado, e tardan en incubarse, segundo a especie, de 23 a 36 días.

• Ecoloxía

Estas lagartas son xeralmente habitantes das rochas da superficie firme pero poden atoparse asociadas con áreas con pequenas pedras soltas.

Especies

• Iberolacerta aranica

I. aranica está localizada nos Pireneos centrais. As poboacións desta especie viven en hábitats rochosos de tipo alpino. A poboación está en diminución. Imaxe.

• Iberolacerta aurelioi

I. aurelioi localízase nos Pireneos entre Andorra, España e Francia. Os seus tamaños de poboación van de 10 a 200 individuos. A tendencia é a unha diminución da poboación. Imaxe.

• Iberolacerta bonnali

I. bonnali está localizada nos Pireneos centrais. As poboacións maiores están nos hábitas máis adecuados e están fragmentadas nos hábitats peores. A tendencia da poboación é estable. Imaxe.

• Iberolacerta cyreni

I. cyreni localízase nas montañas centrais de España na Serra de Béjar, Serra de Gredos, La Serrota e Serra do Guadarrama. As súas poboacións son abundantes en determinadas áreas. A tendencia da poboación desta especie é á diminución. Imaxe.

• Iberolacerta galani

I. galani está locaizado en España, na zona de León e algunhas poden detectarse nos límites da provincia de Ourense, concentrándose na Serra Segundera, Serra da Cabrera, Serra do Eje ou Pena Trevinca e Serra do Teleno. As poboacións son moi abondosas. A tendencia desta poboación non se coñece. Imaxe.

• Iberolacerta horvathi

I. horvathi localizouse nas montañas do sur de Austria, nordeste de Italia, oeste de Eslovenia, e oeste de Croacia. As poboacións desta especie son abondosas localmente. A tendencia da poboación é estable. Imaxe.

• Iberolacerta martinezricai

I. martinezricai localízase en España na rexión de Serra Segundera, Salamanca. As poboacións son moi raras, xa que a maioría están localizadas no pico das montañas. A tendencia é á súa diminución. Imaxe.

• Iberolacerta monticola

I. monticola localízase en España na zona Cantábrica e en Galicia, e tamén en Portugal na Serra da Estrela. As poboacións destas especies aparecen nos hábitats máis axeitados, pero están moi localizadas. A tendencia das poboacións desta especie é á diminucuión. Imaxe.

Evolución

Crese que houbo moita especiación no xénero Iberolacerta debido aos ciclos glaciais do Plistoceno e á fragmentación do hábitat no Holoceno, no que moitas poboacións quedaron illadas en zonas montañosas. Por exemplo, I. monticola foi estudada para determinar a causa da súa especiación. Analizáronse as secuencias dos ADNs mitocondriais de 17 poboacións de I. monticola nunha rexión de control e nos loci do citocromo b, de todo o cuadrante noroeste da Península Ibérica. Os resultados levaron á conclusión que se correlacionaban co modelo “refuxios dentro de refuxios”, xa que as análises filoxeográficas comparativas mostraron patróns de subdivisións xenéticas consistentes. Isto suxire que o illamento en cadeas montañosas podería ser a causa da formación de especies en Iberolacerta.