Gernikako Arbola (canción)
Gernikako arbola (A Árbore de Gernika) é o título dunha canción en forma de zortziko. Foi escrita no século XIX polo bertsolari vasco José María Iparraguirre en homenaxe á Árbore de Gernika e aos foros vascos. A música é de Juan María Blas de Altuna e Mascarua, concertista de órgano e primeiro organista da basílica de Lekeitio.
A canción é un himno non oficial para algúns vascos e vascas, aínda que o himno oficial de Euskadi (Eusko Abendaren Ereserkia) é o Gora ta gora de Sabino Arana.
Historia
[editar | editar a fonte]A canción foi composta en Madrid, onde residía José María Iparragirre, arredor de 1853. Poucos días despois da súa composición, a maior parte da numerosa colonia vasca residente en Madrid reuníase unha noite na Fonda de San Luis (na rúa de La Montera). Buscaban escoitar o popular bardo que, entre outras, disque ía cantar novos zortzikos seus.
Na hora sinalada a Fonda atopábase completamente cheo e o público agardaba a presentación do artista urretxuarra. Iparragirre, acompañado no piano polo seu paisano Altuna, daba a coñecer a súa composición dedicada á Árbore de Gernika, que produciu verdadeiro entusiasmo
e espontáneos bravos e aplausos. Aquela mesma noite o público mesmo o memorizou. A última hora, a Árbore de Guernica era cantada por un gran número de voces, e Iparragirre e Altuna recibían unha calorosa ovación.
Segundo José Manterola, o ano seguinte Iparragirre regresou a Euskadi. Nunha das frecuentes romaxes que o bardo amenizaba cos seus cantos e a súa guitarra, deu a coñecer ante un inmenso xentío o seu zortziko. O público encheuse de entusiasmo e promoveu unha manifestación pacífica, mais impoñente. O goberno considerou que a presenza do bertsolari en Euskadi resultaba perigosa para a tranquilidade pública.
En calquera caso, o Gernikako Arbola obtivo en Euskadi a aprobación do pobo, como pouco antes a alcanzara en Madrid. Desta maneira, foi elevado á categoría dun verdadeiro canto histórico-popular entre o pobo vasco.
Nun elocuente discurso a prol dos foros vascos do antigo ministro isabelino Pedro de Egaña no Senado o 16 de xuño de 1864, deuse a coñecer a letra da canción en castelán. O carlista andaluz José Suárez de Urbina compuxo, amais, unha orixinal letra do himno en castelán.
Letra
[editar | editar a fonte]
Gernikako arbola Mila urte inguru da Ez zera eroriko Betiko bizi dedin |
Arbola botatzia Beti egongo zera Erregutu diogun |
Bendita é a Árbore de Gernika, Hai uns mil anos que se di Non caerás, Árbore querida, Axeonllémonos todos para pedirlle ao Señor Todos sabemos Vivirás sempre en primavera, A Árbore respóndenos que vivamos alerta Pidámoslle a Deus o Noso Señor |
Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Manterola, José (1878). Cancionero vasco. pp. 75–89.