Delfín Quishpe

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Delfín Quishpe
Delfín Quishpe no 2012.
Nome completoDelfín Quishpe Apugllón
AliasDelfín Hasta el Fin
Data nacemento28 de decembro de 1977 (46 anos)
Nado enSan Antonio de Encalado, Chimborazo, Ecuador
OcupaciónCantante
XéneroTecno-folclore andino
Instrumento(s)Voz
Selo(s) discográfico(s)Independente
Relacionado conWendy Sulca, La Tigresa del Oriente
Tempo en activo1997 - presente
PseudónimoDelfin hasta el fin
Na rede
Web oficial
Facebook: delfinalcaldeguamote Twitter: yosoydelfin Instagram: delfinquishpe MySpace: delfinhastaelfin Youtube: UCmx4iMT6Ol8ptI6Y3aCLDKQ Spotify: 3EZxDanENI9ODexgeKenoh Discogs: 5277692 Editar o valor em Wikidata
editar datos en Wikidata ]

Delfín Quishpe Apugllón, coñecido artisticamente como Delfín hasta el fin, nado en San Antonio de Encalado (Guamote, Chimborazo) o 28 de decembro de 1977, é un cantante, compositor e político ecuatoriano.[1] Foi alcalde do cantón Guamote dende 2019 até 2023, substituído por Miguel Marcatoma.[2] Coa súa carreira musical, Quishpe acadou sona na década de 2000 logo de popularizarse os seus videoclips musicais en YouTube,[3] mentres que no eido político tivo inconvenientes xudiciais, entre os que salienta o proceso aberto por parte da Fiscalía Xeral do Estado, por «presunto» tráfico de influencias e corrupción.[4][2]

A súa transcendencia en gran parte provén do carácter involuntariamente cómico da súa música. Os videoclips das súas cancións «Torres Gemelas» e «En tus tierras bailaré», xunto a La Tigresa del Oriente e Wendy Sulca, seguen sendo os que máis atención recibiron.[5] Ademais, el mesmo actúa cun estilo denominado por el como "tecno folclore andino".[3]

En 2011, realizou o seu videoclip «Todo hombre es un minero», dedicado aos 33 mineiros chilenos e foi nomeado como «Celebridade Web do Ano» na canle MTV Latinoamérica.[6] En 2012, participou na segunda emisión do YouFest, celebrado en Madrid.[7] Anos máis tarde, empezou a dedicar por completo á política e afiliouse ao partido indixenista Pachakutik, gañando os comicios en Guamote.[8]

Traxectoria[editar | editar a fonte]

Naceu nunha comunidade quechua, e principiou co seu labor musical desde coa composición de temas folclóricos. Traballa no ensino de instrumentos e sons tradicionais a rapaces da súa comunidade, e forma parte de conxuntos musicais e de danzas folclóricas como Revelación (1997), Sensación del momento (1998) e Jatun Ayllu (1999-2000).[9] En 2022, graduouse como tecnólogo en Promoción e Defensoría Social, egresado do Instituto Superior Tecnolóxico Jatun Yachay Wasi, en Balbanera, Colta.[10]

Publicou tres discos: El Faraón del Ritmo (2001), El Gallito (2003) e Torres Gemelas (2005).

Carreira política[editar | editar a fonte]

Alcaldía do cantón Guamote[editar | editar a fonte]

A finais da década de 2010 decidiu dar un receso á súa carreira artística e afiliouse á partido Pachakutik. Delfín foi o candidato de devandito partido para a alcaldía do cantón Guamote, nas eleccións locais de Ecuador de 2019. Quishpe proclamouse vencedor logo de obter o 29,09% dos votos, sacando máis de cinco puntos ao seu competidor Carlos Guaraca (18,80%), obtendo 6.223 votos[11] e así dando o triunfo para o período 2019-2023.[12][13]

O 4 de xuño de 2020, a Fiscalía de Ecuador[14] violou as oficinas das dependencias municipais do Goberno Autónomo Descentralizado de Guamote, por «presunto» peculado na adquisición de desinfectantes no contexto da emerxencia sanitaria pola pandemia de COVID-19 en Ecuador. Quishpe,[15] aclarou o asunto e informou que:

Eu mesmo recibínos e procedín a abrirlles as oficinas; aquí non se agocha ren, a nosa administración está clara, estamos dispostos a colaborar con todo, sempre traballamos polo desenvolvemento do meu cantón.[15]
Delfín Quishpe a través do Facebook Live da alcaldía de Guamote.

En 2021, Quishpe Apugllón impediu a caravana do daquela candidato presidencial Guillermo Lasso (presidente de Ecuador a partir dese ano) ao cantón onde ten xurisdición o alcalde. Despois pediu desculpas publicamente a través dunha carta ao político polo altercado.[16]

En 2023, é substituído como alcalde de Guamote polo candidato Miguel Marcatoma do partido de esquerdas Revolución Cidadá. Segundo o informe do Consello Nacional Electoral, Marcatoma reuniu 6.670 votos, o que equivale ao 26,39%.[17]

Xuízo por corrupción[editar | editar a fonte]

O 31 de maio de 2021, foi chamado a xuízo por Oswaldo Ruiz, presidente da Corte Provincial de Xustiza de Chimborazo, xunto a outras tres persoas, por «presunto» delito de tráfico de influencias. Segundo o xornal El Mercurio de Ecuador, elevou os prezos na compra de materiais de bioseguridade contra o COVID-19 e dita transacción favoreceu aos implicados con 96.608 dólares e mais o imposto ao valor engadido.[18][19] De ser condenado, podería enfrontar unha pena de 3 a 5 anos de cárcere.[20] A comezos de decembro de 2021, a Fiscalía de Ecuador acusouno a 5 anos de cadea por «presunto» tráfico de influencias e corrupción, aínda que seguiu como alcalde de Guamote, con presentación periódica ante a autoridade competente cada 15 días.[21][22]

Discografía[editar | editar a fonte]

Álbums de estudio
Sinxelos
  • «La colegiala»
  • «El gallito bandido»
  • «Torres Gemelas»
  • «¿Qué pasa en este mundo?»
  • «Pequeño motel»
  • «Todo hombre es un minero»
  • «Vamos al Mundial»
  • «Juvaleñita»
Colaboracións

Vida persoal[editar | editar a fonte]

Casou con Rosario Urquiza Coro e tivo dous fillos. Un deles, Luis Rolando Quishpe Urquiza, morreu en 2018 con quince anos de idade por mor da enfermidade de Crohn.[23][24]

Notas[editar | editar a fonte]

  1. "Delfín Quishpe: No soy oportunista. Soy un cantante-social, hoy político". El Universo (en castelán). 2019-04-04. Consultado o 2023-12-22. 
  2. 2,0 2,1 FAYERWAYER (25 de marzo). "Delfín Quishpe, famoso cantante de Youtube, fue elegido alcalde de Guamote". 
  3. 3,0 3,1 Leo Marcazzolo, "Sería una sorpresa cantar en Viña", The Clinic No. 197, 2007-01-04. An online copy can be found on http://www.lesterfibla.com/documentos/delfin.doc
  4. 24 Horas México (1 de decembro de 2021). "El cantante Delfín Quishpe detenido por tráfico de influencias". 
  5. David Sasaki, Ecuador, Chile: Kitsch Goes for Cash on YouTube, Global Voices, 2007-03-07.
  6. Tele Amazonas (13 de decembro). "Delfin Quishpe nominado a "Celebridad Web" en MTV". 
  7. RPP Noticias (23 de setembro). "Tigresa del Oriente y Wendy Sulca participarán en el Youfest". 
  8. El Dictamen México (25 de marzo de 2019). "“Delfín hasta el fin” gana alcaldía de Guamote, y “La Tigresa del Oriente” lo felicita". Arquivado dende o orixinal o 27 de marzo de 2019. Consultado o 06 de novembro de 2023. 
  9. "Delfín Quishpe". Ecuador Musical. Arquivado dende o orixinal o 31 de decembro de 2010. Consultado o 28 de agosto de 2011. 
  10. "Delfín Quishpe, alcalde de Guamote, se graduó como tecnólogo en Promoción y Defensoría Social". El Universo. Consultado o 2 de febreiro de 2023. 
  11. Ecuavisa (27 de marzo de 2019). "Perfil de Delfín Quishpe". Arquivado dende o orixinal o 28 de marzo de 2019. Consultado o 28 de marzo de 2019. 
  12. ABC (26 de marzo de 2019). "«Delfín hasta el fin»: de cantar en YouTube a convertirse en alcalde de Guamote". 
  13. TN (26 de marzo de 2019). "Delfín Quishpe, el youtuber que le cantó a las Torres Gemelas, fue elegido alcalde en Ecuador". 
  14. "Guamote: Fiscalía allana municipio del alcalde Delfín Quishpe por presunto delito de peculado". El Universo. 4 de xuño de 2020. Consultado o 4 de xuño de 2020. 
  15. 15,0 15,1 "Delfín Quishpe se pronuncia luego del allanamiento del Municipio de Guamote". Extra. 4 de xuño de 2020. Arquivado dende o orixinal o 6 de xuño de 2020. Consultado o 4 de xuño de 2020. 
  16. "Delfín Quishpe, alcalde de Guamote, se disculpa con Guillermo Lasso tras "malentendido" durante su visita al cantón en campaña electoral - VIDEO y CARTA". Qué Noticias. 11 de maio de 2021. Consultado o 2 de xuño de 2021. 
  17. El Universo (Ecuador) (6 de febreiro de 2023). "Un correísta reemplazará a Delfín Quishpe en la alcaldía de Guamote". 
  18. "Delfín Quishpe, alcalde de Guamote, es llamado a juicio por el presunto delito de tráfico de influencias". El Mercurio. 1 de xuño de 2021. Consultado o 2 de xuño de 2021. 
  19. "Delfín Quishpe arriesga de 3 a 5 años de cárcel por corrupción". T13. 1 de xuño de 2021. Consultado o 2 de xuño de 2021. 
  20. "Delfín Quishpe, alcalde de Guamote, fue acusado de tráfico de influencias: arriesga de 3 a 5 años de cárcel". ADN RADIO. 1 de xuño de 2021. Consultado o 2 de xuño de 2021. 
  21. El Comercio Perú (1 de decembro de 2021). "Ecuador: “Delfín hasta el fin” fue condenado a 5 años de prisión". 
  22. Radio La Calle (15 de setembro de 2021). "Ecuador:Tráfico de influencias: Delfín Quishpe, con prohibición de salida del país". 
  23. El Comercio (22 de outubro de 2018). "Los mensajes con los que Delfín Quishpe despidió a su hijo". 
  24. Extra (22 de outubro de 2018). "“Tuvo una muerte feliz”". Arquivado dende o orixinal o 28 de marzo de 2019. Consultado o 28 de marzo de 2019. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]