Amón

Amón
	Patrón de Tebas
	Representación típica de Amón durante o Imperio Novo, con dous penachos na cabeza, o símbolo ankh e o cetro was.
Nome en xeróglifos
Centro de culto	Tebas
Símbolos	Dous penachos verticais, a Esfinxe (Criosphinx) con cabeza de carneiro.
Información persoal
Consorte	Amunet; Wosret; Mut;
Fillos	Khonsu
Equivalentes
Equivalente grego	Zeus

Amón era unha deidade local de Tebas, símbolo do poder creador e "Pai de todos os ventos" na mitoloxía exipcia. Amón é helenización do nome exipcio Amen ou Imen, en grego: Amón, que corresponde á deidade grega Zeus. Orixinalmente unha deidade tebana, cuxo culto se popularizou cando a cidade de Tebas pasou a ser unha das máis influentes de Exipto, tras a expulsión dos hicsos a mans dos príncipes tebanos que darían orixe á dinastía XVII.

Iconografía

Foi representado como un home de pel negra ou azul, ou en forma de animal, con cabeza de carneiro. En calquera das dúas representacións anteriores leva sobre a súa cabeza un toucado composto por dúas plumas, divididas en seccións, e un disco solar na base.

Nalgunhas ocasións ten aparencia momiforme, como deus creador; de carneiro dunha ou catro cabezas, con robustos cornos en torno ás súas orellas; de esfinxe criocéfala, serpe, león, ou de ganso.

Historia

Nun principio considerábaselle unha deidade do aire, pero máis tarde asociouse a Ra, deus de Heliópole, divindade Solar, baixo o nome de Amón-Ra converténdose na principal divindade da relixión exipcia, e cuxo nome levaron varios faraóns na súa titulatura.

Atópase a primeira mención coñecida do deus nos Textos das Pirámides do Imperio Antigo, gañando importancia cara ao final do Primeiro Período Intermedio, en Tebas.

Cobra grande importancia durante a dinastía XII do Imperio Medio (c. 2000 - 1800 a. C.), en Tebas, onde se lle erixiu o denominado templo de Karnak.

A comezos do Imperio Novo foi considerado o deus dinástico, pola devoción que lle profesaban os faraóns tebanos, eclipsando o predominio do deus guerreiro Montu, outra divindade venerada en Tebas. A guerra contra os hicsos levada a cabo polos príncipes tebanos da dinastía XVII provocaría tamén o encumbramento do deus da cidade á máxima divindade do panteón exipcio, unha vez lograda a vitoria coa liberación e reunificación do país.

Os sacerdotes de Amón convertéronse no sector máis influente da sociedade exipcia durante o Imperio Novo, chegando ata a enfrontarse ao denominado "faraón herético" Amenhotep IV (Akhenaton). Nesta época comezou a súa síntese co antigo deus Ra, logrando un sincretismo baixo a denominación Amón-Ra, Rei dos deuses.

Na época tardía adquiriu un carácter máis universal, sendo coñecido polo nome grego de Amon-ra-sonter.

Mitoloxía

O culto de Amón alcanzou principal importancia coa expulsión dos hicsos, lograda a finais da dinastía XVII, polos príncipes provenientes orixinalmente de Uaset (Tebas).

Así, a cidade de Tebas e o deus Amón estaban intimamente ligados. No antigo Exipto, cada cidade tiña o deus particular da rexión, Ajmin con Min, Tebas con Amón, Menfis dedicada ao deus Ptah, Abidos a Osiris, Heliópole o culto a Ra e unha multitude de cidades e pobos menores tiñan o seu deus local, a modo de patrón da cidade, por exemplo Buto coa deusa Uadyet simbolizada cun áspide exipcio, visto comunmente como un atributo real nas coroas dos faraóns.

Unha característica do panteón exipcio era o costume de agrupar aos seus deuses en triadas: normalmente unha parella cun fillo; en Abidos foi o culto a Isis, Osiris e o seu fillo Horus; en Heliópole o culto a Shu e Tefnut, con Geb, ou Nut; e na rexión de Tebas, a parella divina formada por Amón e a súa esposa Mut, co seu fillo Jonsu.

Festividades

A rexión tebana tiña dúas festividades principais, que tiveron o seu apoxeo a finais da dinastía XIX. Eran a famosas Festa de Opet e a Festa do Val.

En devanditas festividades, a tríade tebana saía dos seus templos, en procesión, en barcazas transportadas polos sacerdotes do templo en función de portadores da barcaza do deus. Orixinalmente era unha festividade de catro ou cinco días de duración, que co paso dos anos e as distintas modificacións do cerimonial, a finais do reinado de Ramsés II, a festa duraba de vinte a vinte e dous días, nos cales facíase repartición de racións de pan, cervexa, carne etc. xeralmente provenientes dos almacéns do templo.

A procesión iniciaba o seu traxecto saíndo do templo de Karnak con destino ao templo de Luxor, pasando sucesivamente pola avenida con esfinxes de carneiros, pilonos e salas de descanso, destinadas aos sacerdotes que portaban a barcaza do deus. Aloxábase no templo de Luxor, durante unha ou dúas noites, para regresar ao seu templo orixinal en Karnak novamente.

Amón (i mn) en
escritura xeroglífica:

onde

é un
determinante fonético
(mudo) e

un determinante sintáctico
indicando que se refire a un deus.

Nomes teóforos

Diversos personaxes exipcios adoptaron na súa titulatura o nome de Amón ou Amen: catro faraóns da dinastía XII, os denominados Amenemhat, "Amón é o primeiro", varios da dinastía XIII, catro faraóns da dinastía XVIII, os denominados Amenhotep "Amón está satisfeito", chamados Amenofis polos gregos, como o soado Tutankhamon, Amenhotep IV; Amenmeses da dinastía XIX; Amenemope, Siamón, da dinastía XXI etc.

Véxase tamén

Outros artigos

Sumo sacerdote de Amón

Bibliografía

David Klotz, Adoration of the Ram: Five Hymns to Amun-Re from Hibis Temple (New Haven, 2006)
David Warburton, Architecture, Power, and Religion: Hatshepsut, Amun and Karnak in Context, 2012, ISBN 9783643902351.
E. A. W. Budge, Tutankhamen: Amenism, Atenism, and Egyptian Monotheism (1923).