Saltar ao contido

Humberto Akabal: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
Sen resumo de edición
Engadín toda a información do poeta
Liña 18: Liña 18:
* 2006: Fellowship John Simon Guggenheim, N.Y. Estados Unidos
* 2006: Fellowship John Simon Guggenheim, N.Y. Estados Unidos
* En 2003 declinó recibir el Premio Nacional guatemalteco de literatura "Miguel Ángel Asturias".</small>}}
* En 2003 declinó recibir el Premio Nacional guatemalteco de literatura "Miguel Ángel Asturias".</small>}}
[[Ficheiro:Humberto-akabal.jpg|alt=Humberto Akabal|miniatura|Humberto Ak'Abal]]Humberto Ak'abal (Momostenango, [[Guatemala]], 1952 – [[Cidade de Guatemala]], 28 de xaneiro de 2019) 1 foi un poeta [[Civilización maia|maia]] 'K'iche' e escritor guatemalteco. Pensou e escribiu os seus poemas na lingua K'iche e traduciuse ao [[España|español]]. Foi un dos poetas guatemaltecos máis recoñecidos en [[Europa]] e [[América do Sur]]. As súas obras foron traducidas ao [[Francia|francés]], [[Reino Unido|inglés]], [[Alemaña|alemán]], [[Italia|italiano]], [[Portugal|portugués]], [[Lingua hebrea|hebreo]], árabe, [[Escocia|escocés]], [[Hungría|húngaro]], [[Estonia|estonio]] en máis de 20 idiomas.
[[Ficheiro:Humberto-akabal.jpg|alt=Humberto Akabal|miniatura|Humberto Ak'Abal]]

Os seus poemas publicáronse en xornais e revistas en [[Guatemala]], [[América Central]], [[México]], [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]], [[Venezuela]], [[Brasil]], [[Colombia]], [[Líbano]], [[Xapón]], [[España]], [[Francia]], [[Austria]], [[Suíza]], [[Alemaña]], [[Países Baixos]] e [[Italia]].
<br />
{{Biografía|nome=Humberto Ak'abal|imaxe=Humberto Akabal|data_de_nacemento=1952|data_de_falecemento=28 de xaneiro de 2019 (67 anos)|lugar_de_nacemento=Momostenango, Guatemala|lugar_de_falecemento=Cidade de Guatemala, Guatemala|ocupación=Escritor e poeta|Obras coñecidas=Ajyuq' - O animaleiro (1990, 1995, Guatemala)
{{Biografía|nome=Humberto Ak'abal|imaxe=Humberto Akabal|data_de_nacemento=1952|data_de_falecemento=28 de xaneiro de 2019 (67 anos)|lugar_de_nacemento=Momostenango, Guatemala|lugar_de_falecemento=Cidade de Guatemala, Guatemala|ocupación=Escritor e poeta|Obras coñecidas=Ajyuq' - O animaleiro (1990, 1995, Guatemala)
Chajil tzaqibal ja' - Guardián da caída de auga (1993, 1994, 1996, 2000, Guatemala)
Chajil tzaqibal ja' - Guardián da caída de auga (1993, 1994, 1996, 2000, Guatemala)
Liña 35: Liña 38:
2005: Condecorado "Chevalier de l'Ordre des Arts et des Lettres" polo Ministerio de Cultura de Francia.
2005: Condecorado "Chevalier de l'Ordre des Arts et des Lettres" polo Ministerio de Cultura de Francia.
2006: Fellowship John Simon Guggenheim, Nova Iorque, Estados Unidos
2006: Fellowship John Simon Guggenheim, Nova Iorque, Estados Unidos
En 2003 declinou recibir o Premio Nacional guatemalteco de literatura "Miguel Ángel Asturias".|Sitio web=www.akabal.com|etnia=Maya}}Humberto Ak'abal (Momostenango, Guatemala, 1952–Cidade de Guatemala, 28 de xaneiro de 2019) 1 foi un poeta maia 'K'iche' e escritor guatemalteco. Pensou e escribiu os seus poemas na lingua K'iche e traduciuse ao español. Foi un dos poetas guatemaltecos máis recoñecidos en Europa e América do Sur. As súas obras foron traducidas ao francés, inglés, alemán, italiano, portugués, hebreo, árabe, escocés, húngaro, estonio en máis de 20 idiomas.
En 2003 declinou recibir o Premio Nacional guatemalteco de literatura "Miguel Ángel Asturias".|Sitio web=www.akabal.com|etnia=Maia}}{{Ficha de escritor}}


== Críticas ==
Os seus poemas publicáronse en xornais e revistas en Guatemala, América Central, México, Estados Unidos, Venezuela, Brasil, Colombia, Líbano, Xapón, España, Francia, Austria, Suíza, Alemaña, Países Baixos e Italia.
<br />
<br />

* "Humberto Ak'abal é un poeta que enmana en si mesmo a conciencia indíxena (as súas linguas, a súa grandeza, a súa espiritualidade, a súa música, o seu canto) e a conciencia dos novos países que levan cincocentos anos chamados Chile nalgunhas partes, Bolivia ou Perú e noutras Guatemala ou México ". Carlos Montemayor.
* "Quedo, da poesía de Ak'abal, seriamente impresionado pola súa sinxeleza esencial, pola elementalidade sagrada na que palpitan as palabras que revelan feitos, cousas, seres directamente naturais ..." Antonio Gamoneda.
* "Humberto Ak'abal canta como os paxaros, fala Maya-k'iche" e pensa como nos gustaría que pensen a maioría dos homes. " Mestura de Miguel Rojas. "A poesía de Ak'abal é forte, xa que non hai límite entre ela e a vida". Francisco Morales Santo.

<br />

== Premios e recoñecementos ==
<br />

* 1993: "Quetzal de Oro APG 1993" otorgado pola Asociación de Periodistas de Guatemala.
* 1995: Diploma Emeritíssimum pola Facultade de Humanidades da Universidade de San Carlos de Guatemala.
* 1997: Premio Internacional de Poesía Blaise Cendrars de Neuchatel, Suiza.
* 1998: Premio Continental "Canto de América", otorgado pola UNESCO, México.
* 2004: Premio Internacional de poesía "Pier Paolo Pasolini", Italia.
* 2005: Condecorado "Chevalier de l'Ordre des Arts et des Lettres" polo Ministerio de Cultura de Francia.
* 2006: Fellowship John Simon Guggenheim, Nova Iorque, USA.
* 2010. Dedicouse a Feira Internacional do Libro de Le Mans, capital do departamento de Sarthe, Francia.
* 2012.Un continuo dos seus poemas titulado "Koyopa' Oxlajuj Baqtun", foi musicalizado polo músico inglés Jan Vriend, e interpretado e cantado pola Orquestra e coros de Radio Nederland, Holanda, presentado o 23 de decembro no Teatro "Musiekgebouw aan t IJ "Desde Amsterdam. 2017. Foi galardoado co diploma''“Reconcimiento a la trayectoria”,'' otorgada por el Gobernador del Estado de Campeche, México.
* En 2003 declinou recibir o Premio Nacional guatemalteco de literatura "Miguel Ángel Asturias".

<br />

== Obra ==


Poesía:

* Ajyuq' – O Animalero (1990, 1995, Guatemala)
* Chajil tzaqibal ja' – Gardián da fervenza (1993, 1994, 1996, 2000, Guatemala)
* Follas da árbore aviaria (1995, 1999, Guatemala)
* Chuvia da lúa en Cipresalada (1996, Guatemala)
* Follas só follas (1996, Guatemala)
* Retoño Salvaxe (1997, México)
* Ch'analik ek'eje nabe mul – Espida como a primeira vez (1998, México; 2000, 2004, Guatemala)
* Cos ollos despois do mar (2000, México)
* Gaivota e soño: Venecia é un barco de pedra (2000, 2004, Guatemala)
* Pelota de seda (2000, Guatemala)
* Corazón do touro (2002, Guatemala)
* Detrás das andoriñas (2002, México)
* Kamoyoyik – Escurecemento (2002, Guatemala)
* Parche crecente (2006, Guatemala; 2006 Venezuela)
* Raqon chi'aj – Grito (2004, 2009 Guatemala)
* Uxojowem labaj – A danza do horror (con prólogo de Francisco José Cruz, 3)
* As palabras medran (Biblioteca Sibila-Fundación BBVA, Sevilla, 2009; 2010 Guatemala)
* Tukelal – Solitud (2010, Guatemala)
* Are jampa ri abaj kech'awik – Cando as pedras falan (2012, España, 2014, Guatemala)
* Wachibal q´ijil, As caras do tempo (2017, Universidade de Guadalaxara, México)
* Ismachi': Bigotes (2018, Guatemala)


Contos:

* Grito na sombra (2001, Guatemala)
* Neste lado da ponte (2006, Guatemala)
* O animal de fume (2014, Guatemala)
* Os xemelgos heroes contra os tres xigantes (2017, Guatemala)


Ensaios:

* Cerimonias maias: orixe (1ª edición 2014, 2ª edición corrixida e aumentada 2018, Guatemala)
* A Cruz Maia, Cosmogonia (2015, Guatemala)
* O regreso do 8 mono (2017, Guatemala)
* Paráfrase de Popol Wuj (1ª e 2ª edición 2016, 3ª edición 2017 Guatemala)


Antoloxías:

* Texedor de palabras / Ajkem tzij (1996, Guatemala; 1998, México; 2001, 2012, Guatemala)
* Cinco puntos cardinais (1998, Colombia)
* Saq'irisanik: ceo amarelo (2000, España)
* Todo ten fala (selección de Francisco José Cruz, prólogo de Mario Monteforte Toledo, col, Palimpsesto, Carmona, Sevilla, 2000)
* Arder sobre a folla (2000, México)
* Warinaq Balam – Xaguar durmido (2001, Guatemala)
* Aqaj tzij - Palabrasramiel (2001, Guatemala)
* Outras veces son Xaguar (2006, Guatemala)
* Ri upalaj ri kaqiq '- A cara do vento (2006, 2012, Venezuela)
* 100 poemas amorosos (2011, Guatemala)
* A palabra rota (2011, Colombia)
* Onde as árbores (2011, España)
* Soños de floripondio (American Library, Estampa Ediciones 2014, Madrid, España)


Discografía:

* 2000, CD: Xirixitem chikop Birdsongs, voz e poesía de Humberto Ak'abal. Proxecto de educación intercultural Maya GTZ de Alemaña.
* 1998, videocasete "Du soleil entre les tuiles" (O sol entre as tellas), película feita por Phippe Cassar, Mediathêques des trois mondes, Francia.

<br />

== Bibliografía ==

* [https://diariodelgallo.wordpress.com/2009/11/23/humberto-akabal/ «Humberto A'kabal».] ''Diario del Gallo''. 23 de noviembre de 2009. Consultado o 8 de decembro de 2014.

<br />

== Referencias ==

# [https://www.prensalibre.com/guatemala/comunitario/fallece-el-poeta-kiche-humberto-akabal/ Falece o poeta Humberto Akabal]
# [https://www.guatevision.com/noticias/nacional/adios-al-grande-de-la-poesia-guatemalteca-humberto-akabal/Adi%C3%B3s ↑ ao grande da poesía guatemalteca, Humberto Ak’abal]
# ↑ Cruz, Francisco José. [http://franciscojosecruz.blogspot.com/2011/05/humberto-akabal-las-palabras-de-un.html «Humberto Ak'abal, las palabras de un hombre»]. Artesanales Fz'ukulik, Guatemala, 2007.

<br />

== Ligazóns externas ==

* [https://www.bbc.com/mundo/noticias/2013/01/130107_video_poesia_indigena_mexico_pea.shtml http://www.bbc.co.uk/mundo/noticias/2013/01/130107_video_poesia_indigena_mexico_pea.shtml]
* http://blog.diariodeibiza.es/lamiranda/2009/03/06/humberto-akabal-la-poesia-es-un-canto-universal/
* http://www.revistacronopio.com/?p=9694
* http://www.dw.de/humberto-akabal-soy-dos-poetas-en-una-persona/a-16606104
* https://web.archive.org/web/20121126075937/http://especiales.prensalibre.com/revistad/2012/09/30/reportajecentral.shtml
* https://web.archive.org/web/20130127123547/http://especiales.prensalibre.com/revistad/2012/12/16/letras.shtml
* [https://www.youtube.com/watch?v=QDB7vnWVRTM You Tube: Humberto Akabal]
* [https://www.youtube.com/watch?v=40rjjJpChsA YouTube: Humberto Akabal]
* http://alpialdelapalabra.blogspot.ch/2011/06/humberto-akabal-poemas.html
* [http://www.literaturaguatemalteca.org/akabal.html Humberto Akab'al (entrevistas, obras e máis)]
* [https://www.youtube.com/watch?v=yP4tHJ-rcQc Humberto Akab'al recitando "Quisiera"]

[[Categoría:Escritores en lingua quiché]]
[[Categoría:Escritores en lingua quiché]]
[[Categoría:Escritores de Guatemala]]
[[Categoría:Escritores de Guatemala]]

Revisión como estaba o 25 de outubro de 2019 ás 14:10

Modelo:Ficha de escritor

Humberto Akabal
Humberto Ak'Abal

Humberto Ak'abal (Momostenango, Guatemala, 1952 – Cidade de Guatemala, 28 de xaneiro de 2019) 1 foi un poeta maia 'K'iche' e escritor guatemalteco. Pensou e escribiu os seus poemas na lingua K'iche e traduciuse ao español. Foi un dos poetas guatemaltecos máis recoñecidos en Europa e América do Sur. As súas obras foron traducidas ao francés, inglés, alemán, italiano, portugués, hebreo, árabe, escocés, húngaro, estonio en máis de 20 idiomas.

Os seus poemas publicáronse en xornais e revistas en Guatemala, América Central, México, Estados Unidos, Venezuela, Brasil, Colombia, Líbano, Xapón, España, Francia, Austria, Suíza, Alemaña, Países Baixos e Italia.

Modelo:BiografíaHumberto Ak'abal
Ficheiro:Humberto Akabal
Biografía
Nacemento1952
Momostenango, Guatemala
Morte28 de xaneiro de 2019 (67 anos)
Cidade de Guatemala, Guatemala
Grupo étnicoMaia
Actividade
OcupaciónEscritor e poeta
Xénero artísticoPoesía Editar o valor en Wikidata
Premios
Descrito pola fonteObálky knih, Editar o valor en Wikidata
Páxina webakabal.com Editar o valor en Wikidata
BNE: XX1001408

Modelo:Ficha de escritor

Críticas


  • "Humberto Ak'abal é un poeta que enmana en si mesmo a conciencia indíxena (as súas linguas, a súa grandeza, a súa espiritualidade, a súa música, o seu canto) e a conciencia dos novos países que levan cincocentos anos chamados Chile nalgunhas partes, Bolivia ou Perú e noutras Guatemala ou México ". Carlos Montemayor.
  • "Quedo, da poesía de Ak'abal, seriamente impresionado pola súa sinxeleza esencial, pola elementalidade sagrada na que palpitan as palabras que revelan feitos, cousas, seres directamente naturais ..." Antonio Gamoneda.
  • "Humberto Ak'abal canta como os paxaros, fala Maya-k'iche" e pensa como nos gustaría que pensen a maioría dos homes. " Mestura de Miguel Rojas. "A poesía de Ak'abal é forte, xa que non hai límite entre ela e a vida". Francisco Morales Santo.


Premios e recoñecementos


  • 1993: "Quetzal de Oro APG 1993" otorgado pola Asociación de Periodistas de Guatemala.
  • 1995: Diploma Emeritíssimum pola Facultade de Humanidades da Universidade de San Carlos de Guatemala.
  • 1997: Premio Internacional de Poesía Blaise Cendrars de Neuchatel, Suiza.
  • 1998: Premio Continental "Canto de América", otorgado pola UNESCO, México.
  • 2004: Premio Internacional de poesía "Pier Paolo Pasolini", Italia.
  • 2005: Condecorado "Chevalier de l'Ordre des Arts et des Lettres" polo Ministerio de Cultura de Francia.
  • 2006: Fellowship John Simon Guggenheim, Nova Iorque, USA.
  • 2010. Dedicouse a Feira Internacional do Libro de Le Mans, capital do departamento de Sarthe, Francia.
  • 2012.Un continuo dos seus poemas titulado "Koyopa' Oxlajuj Baqtun", foi musicalizado polo músico inglés Jan Vriend, e interpretado e cantado pola Orquestra e coros de Radio Nederland, Holanda, presentado o 23 de decembro no Teatro "Musiekgebouw aan t IJ "Desde Amsterdam. 2017. Foi galardoado co diploma“Reconcimiento a la trayectoria”, otorgada por el Gobernador del Estado de Campeche, México.
  • En 2003 declinou recibir o Premio Nacional guatemalteco de literatura "Miguel Ángel Asturias".


Obra

Poesía:

  • Ajyuq' – O Animalero (1990, 1995, Guatemala)
  • Chajil tzaqibal ja' – Gardián da fervenza (1993, 1994, 1996, 2000, Guatemala)
  • Follas da árbore aviaria (1995, 1999, Guatemala)
  • Chuvia da lúa en Cipresalada (1996, Guatemala)
  • Follas só follas (1996, Guatemala)
  • Retoño Salvaxe (1997, México)
  • Ch'analik ek'eje nabe mul – Espida como a primeira vez (1998, México; 2000, 2004, Guatemala)
  • Cos ollos despois do mar (2000, México)
  • Gaivota e soño: Venecia é un barco de pedra (2000, 2004, Guatemala)
  • Pelota de seda (2000, Guatemala)
  • Corazón do touro (2002, Guatemala)
  • Detrás das andoriñas (2002, México)
  • Kamoyoyik – Escurecemento (2002, Guatemala)
  • Parche crecente (2006, Guatemala; 2006 Venezuela)
  • Raqon chi'aj – Grito (2004, 2009 Guatemala)
  • Uxojowem labaj – A danza do horror (con prólogo de Francisco José Cruz, 3)
  • As palabras medran (Biblioteca Sibila-Fundación BBVA, Sevilla, 2009; 2010 Guatemala)
  • Tukelal – Solitud (2010, Guatemala)
  • Are jampa ri abaj kech'awik – Cando as pedras falan (2012, España, 2014, Guatemala)
  • Wachibal q´ijil, As caras do tempo (2017, Universidade de Guadalaxara, México)
  • Ismachi': Bigotes (2018, Guatemala)


Contos:

  • Grito na sombra (2001, Guatemala)
  • Neste lado da ponte (2006, Guatemala)
  • O animal de fume (2014, Guatemala)
  • Os xemelgos heroes contra os tres xigantes (2017, Guatemala)


Ensaios:

  • Cerimonias maias: orixe (1ª edición 2014, 2ª edición corrixida e aumentada 2018, Guatemala)
  • A Cruz Maia, Cosmogonia (2015, Guatemala)
  • O regreso do 8 mono (2017, Guatemala)
  • Paráfrase de Popol Wuj (1ª e 2ª edición 2016, 3ª edición 2017 Guatemala)


Antoloxías:

  • Texedor de palabras / Ajkem tzij (1996, Guatemala; 1998, México; 2001, 2012, Guatemala)
  • Cinco puntos cardinais (1998, Colombia)
  • Saq'irisanik: ceo amarelo (2000, España)
  • Todo ten fala (selección de Francisco José Cruz, prólogo de Mario Monteforte Toledo, col, Palimpsesto, Carmona, Sevilla, 2000)
  • Arder sobre a folla (2000, México)
  • Warinaq Balam – Xaguar durmido (2001, Guatemala)
  • Aqaj tzij - Palabrasramiel (2001, Guatemala)
  • Outras veces son Xaguar (2006, Guatemala)
  • Ri upalaj ri kaqiq '- A cara do vento (2006, 2012, Venezuela)
  • 100 poemas amorosos (2011, Guatemala)
  • A palabra rota (2011, Colombia)
  • Onde as árbores (2011, España)
  • Soños de floripondio (American Library, Estampa Ediciones 2014, Madrid, España)


Discografía:

  • 2000, CD: Xirixitem chikop Birdsongs, voz e poesía de Humberto Ak'abal. Proxecto de educación intercultural Maya GTZ de Alemaña.
  • 1998, videocasete "Du soleil entre les tuiles" (O sol entre as tellas), película feita por Phippe Cassar, Mediathêques des trois mondes, Francia.


Bibliografía


Referencias

  1. Falece o poeta Humberto Akabal
  2. ↑ ao grande da poesía guatemalteca, Humberto Ak’abal
  3. ↑ Cruz, Francisco José. «Humberto Ak'abal, las palabras de un hombre». Artesanales Fz'ukulik, Guatemala, 2007.


Ligazóns externas

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Humberto_Akabal&oldid=5283279»