Elena Garro

Elena Garro

Biografía
Nacemento	(es) Elena Delfina Garro Navarro 11 de decembro de 1916 Puebla de Zaragoza, México
Morte	22 de agosto de 1998 (81 anos) Cuernavaca, México (pt)
Causa da morte	Parada cardiorrespiratoria
Datos persoais
País de nacionalidade	México
Educación	Facultade de Filosofía e Letras da UNAM
Actividade
Campo de traballo	Belas letras e realismo mágico (pt)
Ocupación	Escritora
Movemento	Realismo máxico
Lingua	Lingua castelá
Obra
Obras destacables (1963) The Memories of the Future (en) (1964) Blame the Tlaxcaltecs (en)
Familia
Cónxuxe	Octavio Paz (1937–1959)
Parella	Archibaldo Burns (en)
Premios (1963)  Xavier Villaurrutia Award (en)
Lista Parada cardiorrespiratoria

Elena Garro, nada en Puebla de Zaragoza o 11 de decembro de 1916 e finada en Cuernavaca Morelos o 22 de agosto de 1998, foi unha guionista, xornalista, dramaturga, contista e novelista mexicana, comunmente relacionada co "realismo máxico" ou renovadora da literatura fantástica, aínda que ela rexeitou esta identificación, por considerala unha etiqueta mercantilista. Algúns críticos consideran que a obra contista e novelística de Juan Rulfo e o tres primeiros libros de Elena Garro, Un hogar sólido (teatro,1958), Los recuerdos del porvenir (novela,1963) e La semana de colores (cuento, 1964), inician este movemento literario.

A pesar de ser case descoñecida fóra do seu país, Elena Garro é unha das figuras mais interesantes da actual dramaturxia mexicana. Participa plenamente do concepto do teatro como comunicación poética, ilóxica, e máis aló das diferenzas de técnicas e contidos, tamén sería posible colocala dentro do movemento chamado "teatro do absurdo". Non obstante a vigorosa variedade temática e técnica do seu labor, considérase que o teatro de Elena Garro mostra unha marcada preferencia polo tema das relacións entre diversos aspectos da realidade e aínda entre diversas realidades. Os seus personaxes oscilan entre realidade e ilusión; e este vaivén alucinado reflíctese no centelleante espello de ilusións polo que pasan. A base, frecuentemente, de elementos folclóricos, constrúe un mundo no cal desaparecen as fronteiras coa realidade tal e como a percibimos diariamente; dános así outro mundo, quizais ilusorio, pero seica tamén máis real no que toca á verdade anímica do individuo.

Biografía

Elena Garro nada en Poboa dos Anxos o 11 de decembro de 1916, era filla de pai español, de nome José Antonio Garro Melendreras, e de nai mexicana, orixinaria de Chihuahua, chamada Esperanza Navarro. Foi criada en Iguala, Guerreiro, sendo a terceira de cinco irmáns.

Educación

Na súa adolescencia, entre os 12 e 13 anos, regresou á Cidade de México para realizar os seus estudos primarios e secundarios. Posteriormente, estudou a preparatoria no Antigo Colexio de San Idelfonso da Universidade Nacional Autónoma de México. Máis adiante entrou á carreira Letras Españolas da mesma universidade pero a deixou inconclusa ao contraer matrimonio.

Incursionó nas disciplinas de danza, coreografía e teatro, participou no Teatro Universitario na obra Las Troyanas dirixida por Julio Bracho onde colaborou con Isabela Coroa, Deva Garro e Rodolfo Landa. Apareceu en obras de Rodolfo Usigli e na documental Humanidade de IMDb. Tempo despois realizou estudos de posgrao na Universidade de California en Berkeley e na Sorbona, Francia.

Viaxe a España

Durante a Guerra Civil Española (1936-1939) e á idade de 21 anos, Elena viaxou a España xunto co seu entón parella Octavio Paz ao II Congreso Internacional de Escritores Antifascistas para la Defensa de la Cultural en Valencia, España. O resultado desta viaxe foi o relato da súa experiencia en Memorias de España 1937 publicado en 1992, onde describe de forma crítica e sensible as personalidades e actitudes dos intelectuais asistentes.

Desenvolvemento da súa obra

A literatura de Garro "esixe o pensamento flexible do lector pola presenza de temas feministas, así como a un lector capaz de entender a desacralización da violencia revolucionaria".

Dentro da súa carreira literaria as súas obras pódense bifurcar de forma cronolóxica: a primeira, corresponde cun volume de obras de teatro dun só acto, catalogadas de excelentes pola crítica, que son estudadas e postas na escena continuamente; a súa gran novela Los Recuerdos del Porvenir (1963) e logo, un libro de contos La Semana de Colores (1964). Tres anos máis tarde, Felipe Ángeles, unha peza teatral.

A súa obra foi interrompida por un silencio de máis de dez anos por mor do seu autoexilio en Europa, derivado das supostas acusacións, por parte da escritora, a intelectuais como instigadores durante o Movemento Estudantil de 1968. Por mor disto, as supostas publicacións na prensa provocáronlle un rexeitamento da comunidade intelectual mexicana dese tempo, o que a levou ao autoexilio en Estados Unidos e logo en Francia durante vinte anos. Con todo, a súa postura durante este período non foi definida e está permeada de varios matices.

Desenvolveu a segunda etapa do seu labor literario logo do seu regreso á Cidade de México, de 1973 a 1992, cando escribiu:

Novela

• Los recuerdos del porvenir, México, Joaquín Mortiz, 1963.
• Andamos huyendo Lola, México, Joaquín Mortiz, 1980.
• Testimonios sobre Mariana, México, Grijalbo, 1981. ISBN 968-419-182-0
• Reencuentro de personajes, México, Grijalbo, 1982, ISBN 968-419-220-7
• La casa junto al río. México, Grijalbo, 1983, ISBN 968-419-217-7
• Y Matarazo no llamó..., México, Grijalbo, 1991. ISBN 970-05-0040-3
• Inés. México, Grijalbo, 1995, ISBN 970-05-0616-9
• Busca mi esquela & Primer amor. 2. ed. Monterrey, Ediciones Castillo, 1998. (Colección Más allá; 14) ISBN 968-7415-36-3
• Un traje rojo para un duelo. Monterrey, Ediciones Castillo, 1996, ISBN 968-7415-51-7
• Un corazón en un bote de basura, México, Joaquín Mortiz, 1996, ISBN 968-27-0672-6
• Mi hermanita Magdalena, Monterrey, Ediciones Castillo, 1998. ISBN 970-20-0062-9

Temas da súa obra

Elena escribiu dentro dos seus relatos temas que trastornaban á sociedade mexicana da époc, como a marxinación da muller, a liberdade feminina e a liberdade política en Felipe Ángeles. A súa figura literaria considerouse como un símbolo libertario.

Durante a súa carreira literaria catalogóuselle como precursora do Realismo Máxico termo que desprezou porque consideraba que «era unha etiqueta mercantilista, que lle molestaba porque dicía que o realismo máxico era a esencia da cosmovisión indíxena, por tanto nada novo baixo o sol», explicaba a súa biógrafa Patricia Rosas Lopátegui.

Outras consideracións

A sombra de Octavio Paz era moi alargada e Elena non tivo durante a súa vida o recoñecemento merecido. Algúns críticos considérana a segunda escritora mexicana máis importante, tras Sor Juana Inés da Cruz.

Jorge Luís Borges, Silvina Ocampo e Adolfo Bioy Casares, publicaron en 1967, na súa segunda edición da Antología de la literatura fantástica, unha breve obra de teatro da escritora: Un hogar sólido.

Con todo, numerosos autores sinalan a súa novela Los recuerdos del porvenir (1963) escrita catro anos antes que Cien años de soledad como o inicio deste movemento literario.

O crítico mexicano Sergio Callao sinalou as similitudes entre as protagonistas da súa novela Los recuerdos del porvenir, e a de Pedro Páramo de Juan Rulfo. En ambas hai unha denuncia do caciquismo e das contas pendentes da revolución no medio rural. Estivo casada con Octavio Paz pero divorciouse del en 1959.

Premios

• Premio Xavier Villaurrutia (1963), por Los recuerdos del porvenir.
• Premio Grijalbo (1981), por Testimonios sobre Mariana.
• Premio Belas Artes de Narrativa Colima para Obra Publicada 1996
• Premio Sor Juana Inés da Cruz (1996).

Publicacións

Teatro

• "Un hogar sólido", Mañana. La revista de México, 3 de agosto de 1957, pp. 36–41. Ese mesmo ano tamén se publicou en Sur, 251, marzo-abril de 1958, pp. 30–39.
• "El rey mago", Revista de la Universidad de México, 7, marzo de 1958, pp. 1–2 e 8-9.
• "La mudanza", La palabra y el hombre, 10, abril-xuño de 1959, pp. 263–274.
• "La señora en su balcón", La palabra y el hombre, 11, xullo-setembro de 1959, pp. 435–444; Tercera antología de obras en un acto (Wilberto Cantón, Elena Garro, Carlos Solórzano y Rodolfo Usigli), México, Colección teatro mexicano, 1960, pp. 25–40 e en Plaza y Valdés-CONACULTA, Colección teatro breve, México, 1994, 55 pp. ISBN 968-856-379-X. Esta obra foi utilizada por Luis Sandi para unha ópera.
• "El árbol", Revista mexicana de literatura, 3-4, marzo-abril de 1963, pp. 10–31 e El árbol, México, Colección Teatro de bolsillo, vol. XVIII, 1967.
• "La dama boba", Revista de la Escuela de Arte Teatral, 6, 1963, pp. 77–126.
• "Los perros", Revista de la Universidad de México, marzo de 1965, pp. 20–23.
• "Felipe Ángeles", Revista Coatl, 8, outono de 1967. A obra de teatro ocupa a totalidade deste número da revista.
• "Benito Fernández", Casa del tiempo, 6, febreiro de 1981, pp. 5–19.
• "El rastro", Tramoya, 21-22, setembro-decembro de 1981, pp. 55–67.
• "Parada San Ángel", Tramoya, 84, xullo-setembro de 2005, pp. 5–41

Conto

• "El árbol o fragmento de un diario", México en la cultura (Suplemento de Novedades), 22 de xuño de 1958, pp. 2 e 4.
• "Perfecto Luna", Revista de la Universidad de México, agosto de 1958, pp. 7–9.
• "El día que fuimos perros", Revista de la Universidad de México XVII, decembro de 1962, pp. 22–23.
• "Nuestras vidas son los ríos", La palabra y el hombre Núm. 25, xaneiro-marzo de 1963, pp. 123–130.
• "La culpa es de los tlaxcaltecas", Revista mexicana de literatura Núm. 3-4, marzo-abril de 1964, pp. 12–28.
• "La culpa es de los tlaxcaltecas", La palabra y el hombre Núm. 30, abril-xuño de 1964, pp. 269–283.
• "El duende", Revista de la Universidad de México, Núm. 8, abril de 1964, pp. 21–23.
• "El zapaterito de Guanajuato", Cuadernos de Bellas Artes Núm. 5, maio de 1964, pp. 11–20.
• "¿Qué hora es?", Diálogos 1, novembro-decembro de 1964, pp. 18–23.
• "Era Mercurio", Coatl 4, inverno 1965-1966, s.p.
• "El zapaterito de Guanajuato", Sur 312, maio-xuño de 1968, pp. 37–46.

Testemuño

Memorias de España 1937. México, Siglo XXI, 1992. ISBN 968-23-1827-0

Reportaxe

• Revolucionarios mexicanos. México, Seix Barral, 1997. ISBN 968-6941-29-0

Véxase tamén

Bibliografía

• Cabrera, Rafael: Debo olvidar que existí. Retrato inédito de Elena Garro, México, Debate, 2017. ISBN 978-607-315-231-0
• Rosas Lopátegui, Patricia: Testimonios sobre Elena Garro. Biografía exclusiva e autorizada de Elena Garro, Monterrey, México, Ediciones Castillo, 2002. ISBN 970-20-0285-0
• Rosas Lopátegui, Patricia: El asesinato de Elena Garro. Periodismo a través de una perspectiva biográfica, México, Porrúa, 2005. ISBN 970-07-6159-2
• La doble memoria de la loca. Sergio Callao en Revista de Crítica Literaria Latinoamericana. Lima-Hanover 2001
• Melgar, Lucía; Gabriela Mora: Elena Garro: lectura múltiple de una personalidad compleja. Puebla: Benemérita Univ. Autónoma de Puebla, 2002. ISBN 968-863-628-2
• A different reality: Studies on the work of Elena Garro, ed. by Anita K. Stoll. Lewisburg, Pa.: Bucknell Univ. Press, 1990. ISBN 0-8387-5166-0
• Rosas Lopátegui, Patricia: Yo sólo soy memoria: biografía visual de Elena Garro. México: Ed. Castillo, 2000. ISBN 970-20-0088-2
• Schmidhuber, Guillermo: Cátedra de Damas: Sor Juana Inés de la Cruz y Elena Garro. México: Universidad de Guadalajara, 2003. ISBN 970-27-0293-3.
• Schmidhuber, Guillermo: En busca de un hogar sólido, unha obra sobre Elena Garro, en Elena Garro, lectura múltiple de una personalidad compleja. Puebla: Benemérita Universidad Autónoma de Puebla, 2002. ISBN 968 863 628 2.
• Winkler, Julie A.: Light into shadow: marginality and alienation in the work of Elena Garro. Nova York; Vienna: Lang, 2001. (Currents in comparative Romance languages and literatures; 76 ) ISBN 0-8204-4071-X
• En busca de un hogar sólido I y II, obra de teatro de Guillermo Schmidhuber de la Mora (Universidad de Guadalajara, México). publicada en Colección Tinta Viva, Buenos Aires, Argentina, 2004, con Prólogo de Olga Martha Peña Doria. ISBN 987-21678-1-8. Esta peza foi montada no Palacio de Bellas Artes (Sala Ponce), na cidade de México, durante o primeiro Homenaxe Nacional a Elena Garro en 2007, baixo a dirección de Gonzalo Valdés Medellín. Unha produción anterior foi dirixida por Luis Martín, de Monterrey, Novo León, e viaxou por varias cidades mexicanas e, ademais, foi presentada no Teatro del Pueblo, Buenos Aires, o 1 e 2 de febreiro de 2004; tamén se presentou na Universidade de Perpignan, Francia.

Ligazóns externas

• Unha biografía de Elena Garro (Elena Poniatowska)
• Elena Garro, unha partícula revoltosa (Claudia Bernáldez-Bazán)
• As moitas fugas de Elena Garro Arquivado 28 de maio de 2020 en Wayback Machine. La Nación, Buenos Aires 2011
• "Elena Garro, la esposa, víctima y enemiga de Octavio Paz"
• https://www.educal.com.mx/elenagarro/index.html