Theys Eluay

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Infotaula de personaTheys Eluay
Biografía
Nacemento3 de novembro de 1937 Editar o valor em Wikidata
Sereh, Indonesia (en) Traducir Editar o valor em Wikidata
Morte10 de novembro de 2001 Editar o valor em Wikidata (64 anos)
Jayapura, Indonesia (pt) Traducir Editar o valor em Wikidata
Causa da morteHomicidio Editar o valor em Wikidata (Estrangulamento (pt) Traducir Editar o valor em Wikidata)
Lugar de sepulturaJayapura (pt) Traducir Editar o valor em Wikidata
Datos persoais
País de nacionalidadeIndonesia Editar o valor em Wikidata
Actividade
Ocupaciónpolítico Editar o valor em Wikidata

Dortheys Hiyo Eluay, tamén coñecido como Theys Hiyo Eluay, nado en Sereh o 3 de novembro de 1937, e finado en Jayapura o 10 de novembro de 2001, foi un líder político do Movemento Papúa Libre, dirixente do Consello do Presidium de Papúa (Presidium Dewan Papua). Caracterizado por adoptar un papel ambivalente entre o unionismo indonesio e o independentismo papúa, morreu asasinado a mans dun escuadrón do Kopassus, unha unidade especial do exército indonesio.

Traxectoria[editar | editar a fonte]

Tumba de Theys Hiyo Eluay en Jayapura.

Orixe[editar | editar a fonte]

Eluay naceu o 3 de novembro de 1937 na vila de Sereh, preto de Sentani, no que daquela eran as Indias Orientais Neerlandesas, e posteriormente Nova Guinea Neerlandesa. Completou os seus últimos anos de educación primaria na Jongensvervolgschool (JVS), en Yoka, un internado dirixido polo misioneiro neerlandés Izaak Samuel Kijne. Despois do JVS realizou un curso de meteoroloxía e traballou despois como axudante de meteorólogo. A súa familia estaba formada por líderes tradicionais (ondoafi) da súa vila natal e, malia non ter sido nomeado para esta función, autoproclamouse ondoafi amparándose nos estudos superiores que adquiriu.[1]

Traxectoria política[editar | editar a fonte]

En 1962, Indonesia anexiouse Nova Guinea despois do dominio dos Países Baixos e axudou ao exército e á policía indonesias a atopar papúas partidarios do colonialismo neerlandés e contrarios á conquista indonesia. Isto provocou preto de 15.000 mortes na zona de Sentani, así como numerosos refuxiados, algúns deles aínda espallados en Papúa Nova Guinea. En 1969 foi un dos mil papúas escollidos para participar na Acta de Libre Elección (en indonesio: Penantuan Pendapat Rakyat ou PEPERA), que votou por unanimidade a favor da integración de Occidente. Papúa a Indonesia. En aquest sentit, Eluay feu campanya a favor de la integració amb Indonèsia.[1] En 1971 pasou a ser membro da asemblea territorial, o Consello de Representantes do Pobo Rexional da provincia de Irian Jaya, como membro do Partido Cristián de Indonesia (Parkindo), e en 1977 pasou ás filas do partido Golkar. En 1980 uniuse ao Consello Deliberativo de Papúa (Lembaga Musyawarah Adat Papua) como representante da zona de Sentani e, posteriormente, de toda a provincia de Papúa. En 1990 converteuse no seu presidente. Organizou e adestrou a mozos papúas no Papúan Task Force (Satgas Papua), unha organización dirixida polo seu fillo Boy Eluay que conseguiu establecer a orde en grandes manifestacións masivas en Mubes, o Congreso de Papúa. Tamén iniciou a Oficina de Mando de Papúa (Posko Papua), estabelecida á entrada de moitas aldeas para controlar quen entraba ou saía da aldea, para evitar provocadores e evitar unha situación de conflito violento coma na cidade veciña de Ambon. Para estes proxectos recibiu un xeneroso apoio financeiro de Yorrys Raweyai, un papúa de orixe chinesa de Serui,[2] vicepresidente da Mocidade Pancasila (Pemuda Pancasila), unha organización xuvenil proSuharto formada por gángsters.[1] A pesar do aparente crecemento desproporcionado da Task Force de Papúa e, ás veces, do financiamento opaco das súas actividades, foi unha parte indestructible da estratexia de contrainsurxencia das forzas de seguridade indonesias, co fin de infiltrarse, comprometer e neutralizar os grupos separatistas existentes, así como identificar outras redes e personalidades encubertas independentistas.[3]

A partir de 1996, o consello fíxose máis político, mentres que co aumento da liberdade política tras a caída do presidente Suharto en 1998, tanto o Consello como el comezaron a falar abertamente sobre o status político de Papúa e o dereito á autodeterminación dos papúas.[1] O 6 de outubro de 1998, despois de ser detido con outros cinco líderes independentistas, foi acusado de organizar manifestacións independentistas en Jayapura durante o mes de xullo.[4] Logo dunha importante presión popular, foi posto en liberdade mais os cargos nunca foron retirados oficialmente.[4] En 1999 foi elixido na Gran Consulta (Mubes ou Musyawarah Besar) de Sentani como presidente do Consello do Presidium de Papúa (Presidium Dewan Papua, PDP). Na creación desta organización, usou fondos proporcionados polo goberno de Abdurrahman Wahid así como polo exército indonesio.[5] No ano 2000, o presidente Wahid, apoiado polo Segundo Congreso de Papúa organizado en Jayapura, foi reafirmado como líder do PDP e o líder de Amungme Tom Beanal foi elixido deputado.[1] A finais de novembro de 2000, foi detido e acusado novamente de rebelión.[4] O informe policiaco citaba unha reunión organizada o 12 de novembro de 2000 na súa casa de Sentani, nos arredores de Jayapura, na que predicaba a independencia.[4] Ademais, engadoise como cargo o seu papel activo durante a cerimonia de izado da bandeira de Papúa Occidental o 1 de decembro de 1999.[4] Comezou a chamarse a si mesmo "Pimpinan Besar Bangsa Papua" ("Gran líder do pobo de Papúa") e apareceu case a diario nos xornais.[1] En maio de 2001 foi xulgado en Jayapura xunto cos outros dirixentes, mais non foi detido despois de que comezase o xuízo.[4] Cando Eluay foi asasinado, o xuízo aínda estaba en curso, de feito, o 12 de novembro de 2001 estaba prevista a audiencia das tres últimas testemuñas presentadas pola Fiscalía.[4]

Assassinat[editar | editar a fonte]

O 10 de novembro de 2001, en Jayapura, foi atopado morto no seu coche despois de ser asasinado. Esa noite, ceou no cuartel de Kopassus como asistente na celebración do Día dos Heroes Nacionais. O informe da autopsia indicaba que o estrangulamento foi a causa da morte. O Instituto para o estudo e defensa dos dereitos humanos falou de secuestro, tortura e asasinato.[6][7] Morreu aos sesenta e catro anos e deixou atrás a súa muller e sete fillos.[4]

En abril de 2003, catro membros de Kopassus confesaron o asasinato por estrangulamento despois de que unha discusión sobre o separatismo se descontrolase.[8]

Llegat[editar | editar a fonte]

O novo aeroporto internacional Dortheys Hiyo Eluay en Sentani.

O 10 de novembro de 2018, Yanto Eluay, fillo de Theys Hiyo Eluay, xunto con outros familiares de Eluay, declarou o perdón aos autores do asasinato con motivo do 17 aniversario do crime. Tamén esixiron que o asasinato non se cualifique de "vulneración dos dereitos humanos" nin se utilice con fins políticos.[9]

O 20 de outubro de 2020, o gobernador de Papúa Lukas Enembe, tras a aprobación do Ministerio de Transportes de Indonesia e do Consello de Representantes Populares de Papúa, cambiou o nome do aeroporto internacional de Sentani, o máis grande de Papúa, como aeroporto internacional Dortheys Hiyo Eluay.[10] Este cambio de nome foi en homenaxe aos seus esforzos por loitar contra a dereita de Papúa e como unha das figuras relevantes da Acta de Libre Elección (PEPERA) de 1969.[11] O aeroporto foi construído en terras aduaneiras da familia Eluay que foron concedidas aos neerlandeses por Nero Nihiwe Eluay.[12]

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 "The life and death of Theys Eluay". Insideindonesia.org (en inglés). abril de 2012. Consultado o 8/3/2016. 
  2. ↑ Viva.co.id (ed.). "Profil Yorrys T.H Raweyai" (en inglés). Consultado o 13/4/2021. 
  3. ↑ Martinkus 2002, p. 33.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 HRW.org, ed. (11 de novembro de 2011). "Indonesia: Investigate Death of Papuan Leader" (en inglés). Consultado o 10/11/2021. 
  5. ↑ Martinkus 2002, p. 26.
  6. ↑ "West Papua Rising". Newint.org (en inglés). abril de 2002. Arquivado dende o orixinal o 09 de marzo de 2016. Consultado o 8 de marzo de 2016. 
  7. ↑ "Des milliers de Papous rendent hommage à leur chef, Theys Eluay". La-croix.com (en francés). 13 de novembro de 2011. Arquivado dende o orixinal o 06 de novembro de 2021. Consultado o 8/3/2016. 
  8. ↑ Moore, Matthew; Surabaya, Karuni Rompies (22 de abril de 2003). Theage.com.au, ed. "Kopassus guilty of Eluay murder" (en inglés). Consultado o 8/3/2016. 
  9. ↑ Wartaplus.com, ed. (10 de novembro de 2018). "17 Tahun Kematian Theys, Keluarga: Berhenti Katakan Ini Pelanggaran HAM, Kami Sudah Maafkan!" (en indonesio). Consultado o 5/11/2021. 
  10. ↑ Youwe, Alan. Kumparan.com, ed. "Bandara Sentani Jayapura Ganti Nama Dortheys Hiyo Eluay" (en inglés). Consultado o 7/11/2020. 
  11. ↑ JUBI.co.id, ed. (29 de outubro de 2020). "Soal Perubahan Nama Bandara, Yanto Eluay: Jangan Nilai Dari Satu Sisi Saja" (en indonesio). Consultado o 5/11/2021. 
  12. ↑ KabarPapua.co, ed. (19 de outubro de 2020). "Yanto Eluay: Alasan Tolak Pergantian Nama Bandara Tak Mendasar" (en indonesio). Arquivado dende o orixinal o 13 de abril de 2023. Consultado o 5/11/2021. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

  • S. Eben Kirksey e J. A. D. Roemajauw 2002 The Wild Terrorist Gang: The Semantics of Violence and Self-determination in West Papua, en: Oxford Development Studies, 30, 2
  • Giay, Benny 2002 Peristiwa penculikan dan pembunuhan Theys H Eluay 10 November 2001 (The Abduction and Assassination of Theys H Eluay on November 10, 2001)" . The book was banned by the local authorities in West Papua and the author initimidated. The book was considered dangerous to national unity.
  • Giay, Benny 2006, Pembunuhan Theys: kematian HAM di tanah Papua (The Murder of Theys: The Death of Human Rights in the Land of the Papuans), Yogyakarta: Galang Press
  • Memoria Passionis di Papua. Kondisi Sosial Politik dan Hak Asasi Manusia: Gambaran 2000.[1] (Memoria Passionis. The social and political conditions and human rights: the picture in 2000), Sekretariat Keadilan dan Perdamaian (SKP) (Justice and Peace Organization), Keuskupan Jayapura (the Episcopal Secretariat Jayapura) and Lembaga Studi Pers dan Pembangunan (LSPP), Jakarta, (The Foundation for the Study of the Press and Development) Jakarta, 2001.
  • Report Papua in the year 2000
  • "Keynote: West Papua rising". New Internationalist. abril de 2002. Arquivado dende o orixinal o 11 de xaneiro de 2010. Consultado o 2007-03-05. 
  • Moore, Matthew (22 de abril de 2003). "Kopassus guilty of Eluay murder". The Age. Consultado o 2007-03-05. 
  • "Arrest of Theys Eluay and the National Dialogue Debate". Indonesia: Human Rights and Pro-Independence Actions in Irian Jaya. Human Rights Watch. 1 de decembro de 1998. Arquivado dende o orixinal o 19 de outubro de 2008. Consultado o 2007-03-05. 
  • Articles in the Cenderawasih Pos, daily, Jayapura (https://web.archive.org/web/20080409212432/http://www.cenderawasihpos.com/)
  • Martinkus, J. (2002). Quarterly Essay 7 Paradise Betrayed: West Papua's Struggle for Independence. col. Quarterly Essay (en inglés). Schwartz Books. ISBN 978-1-921825-06-4. Consultado o 5 de novembro de 2021. 
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Theys_Eluay&oldid=6596631»