Templos megalíticos de Malta

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Templos megalíticos de Malta:
(Ġgantija, Ħaġar Qim, Mnajdra, Ta' Ħaġrat, Skorba, Tarxien)
Complexo de templos megalíticos de Ġgantija en Gozo en Malta.
Localización dos sitios de Malta inscritos na lista do Patrimonio Mundial
Patrimonio da Humanidade - UNESCO
PaísMalta Malta
TipoCultural
CriteriosIV
Inscrición1980 (4ª sesión)
Rexión da UNESCOEuropa e América do Norte
Identificador132

Os templos megalíticos de Malta (en maltés: It-Tempji Megalitiċi ta 'Malta) son varios templos prehistóricos, algúns dos cales son Patrimonio da Humanidade da UNESCO,[1] construídos durante tres períodos distintos aproximadamente entre o 3600 a.C e o 2500 a.C. no país insular de Malta.[2] Reivindicáronse como as estruturas independentes máis antigas da Terra ata o descubrimento de Göbekli Tepe.[3] Os arqueólogos cren que estes complexos megalitos son o resultado de innovacións locais nun proceso de evolución cultural.[4] Isto deu lugar á construción de varios templos da fase Ġgantija (3600–3000 a.C), culminando no gran complexo de templos de Tarxien, que permaneceu en uso ata o 2500 a.C. Despois desta data, a cultura dos templos desapareceu.[5]

Os templos de Ġgantija (dous xacementos) foron listados como Patrimonio Mundial da UNESCO en 1980.[6] En 1992, o Comité da UNESCO ampliaba aínda máis a lista existente para incluír outros cinco sitios megalíticos do templo. Estes son Ħaġar Qim (en Qrendi), Mnajdra (en Qrendi), Templos Ta' Ħaġrat (en Mġarr), Templos Skorba (en Żebbiegħ) e os Templos Tarxien (en Tarxien).[6] Hoxe en día, os sitios están xestionados por Heritage Malta, mentres que a propiedade das terras circundantes varía segundo a localización do sitio.[7][8] Ademais, hai outros templos megalíticos en Malta que non están incluídos na lista do Patrimonio Mundial da UNESCO.

Etimoloxía[editar | editar a fonte]

Moitos dos nomes empregados para referirse aos diferentes sitios levan unha ligazón coas pedras utilizadas para o seu edificio. A palabra maltesa para rocha, "ħaġar", é común en Ta 'Ħaġrat e Ħaġar Qim. Mentres o primeiro usa a palabra xunto co marcador de posesión, o segundo engade a palabra "Qim", que é unha forma da palabra maltesa para "adorar", ou unha forma arcaico da palabra. que significa 'de pé'.[9]

O folclore maltés cita aos xigantes como os construtores dos templos, o que deu lugar ao nome de "Ġgantija", que significa "torre de xigantes". O lingüista maltés Joseph Aquilina cría que Mnajdra ( árabe: منيدرة) era o diminutivo de "mandra" ( árabe: مندرة), que significa, parcela plantada con árbores cultivadas (o mesmo uso é coloquial en Exipto, así a todo, tamén citou a derivación arbitraria da raíz árabe manzara ( árabe: منظرة), que significa "un lugar con vistas dominantes." Os templos de Tarxien deben o seu nome á localidade onde se atoparon (de Tirix, que significa unha gran pedra), do mesmo xeito que os restos escavados en Skorba .

Historia[editar | editar a fonte]

Datas[editar | editar a fonte]

O carbón atopado no sitio en Skorba foi crucial para datar as fases do Templo maltés.

Os templos foron o resultado de varias fases da construción desde o 5000 ata o 2200 a.C.. Hai evidencias de actividade humana nas illas desde o Primeiro Neolítico (ca. 5000 a.C.); testemuñada por fragmentos de olería, restos carbonizados de lumes e ósos.[10] A datación e comprensión das distintas fases da actividade nos templos non é fácil. O principal problema atopado é que os propios sitios teñen unha natureza evolutiva, xa que cada templo sucesivo trouxo un perfeccionamento adicional para o desenvolvemento arquitectónico.

Ademais, nalgúns casos, os pobos da Idade de Bronce construíron os seus propios sitios sobre os templos neolíticos, engadindo así un elemento de confusión aos investigadores iniciais que non contaban coa tecnoloxía moderna. Temi Żammit, un eminente arqueólogo maltés de finais do século XIX, datou os templos neolíticos ata o 2800 a.C. e a cultura de Tarxien da Idade de Bronce ata 2000 a.C.[11] Estas datas foron consideradas "considerablemente demasiado altas" polos estudosos, que propuxeron unha redución de medio milenio cada un. Non obstante, as probas de radiocarbono favoreceron a datación de Żammit.[12][13] Unha teoría de que a arte do templo estaba relacionada cunha cultura derivada do Exeo quedou descartada con esta proba das orixes dos templos máis antigos.

Fases do templo[editar | editar a fonte]

O desenvolvemento das fases cronolóxicas, baseado na datación radiocarbónica, dividiu o período ata a Idade de Bronce en Malta en varias fases. As primeiras evidencias de habitabilidade humana no neolítico déronse na fase de Għar Dalam, no c. 5000 a.C. O período do Templo, desde c. 4100 a.C. a aproximadamente 2500 a.C., produciu os restos monumentais máis notables. Este período divídese en cinco fases, [Cómpre referencia] porén, os dous primeiros deixaron sobre todo fragmentos de olería. As tres seguintes fases, a partir da fase Ġgantija, comezan c. 3600 a.C., e a última, a fase Tarxien, remata no c. 2500 a.C.

Fase Ġgantija (3600–3200 BC)[editar | editar a fonte]

A fase de Ġgantija leva o nome do sitio de Ġgantija en Gozo. Representa un desenvolvemento importante na evolución cultural do home neolítico nas illas. A esta data pertencen os primeiros templos datables máis antigos e os dous primeiros, se non tres, das etapas de desenvolvemento na súa planta: o plano lobulado ou en forma de ril atopouse en Mġarr ao leste, a planta en trevo é evidente en Skorba, Kordin e varios sitios menores e a planta de cinco ábsidas de Ġgantija sur, Tarxien leste.

Fase de Saflieni (3300-3000 a.C.)[editar | editar a fonte]

A fase Saflieni constitúe unha fase de transición entre dous grandes períodos de desenvolvemento. O seu nome deriva do sitio do Hipoxeo de Hal Saflieni. Este período avanzou as mesmas características nas formas de olería de Ġgantija, pero tamén introduciu novas cuncas bicónicas.

Fase de Tarxien (3150-2500 aC)[editar | editar a fonte]

Un altar no Complexo de templos de Tarxien

A fase Tarxien marca o cumio da civilización dos templos. Esta fase leva o nome do complexo de templos de Tarxien, a un par de quilómetros cara ao interior do gran porto. A ela pertencen as dúas últimas etapas no desenvolvemento do plano do templo. O templo occidental de Ġgantija representa, xunto con outras unidades en Tarxien, Ħaġar Qim e L-Imnajdra, a penúltima etapa en desenvolvemento, é dicir, a introdución dun nicho pouco profundo en lugar dunha ábsida no outro extremo do templo. A etapa final está testemuñada nun só templo, a unidade central en Tarxien, cos seus tres pares simétricos de ábsidas. A cultura dos templos alcanzou o seu punto culminante neste período, tanto en canto da artesanía da olería, como na decoración escultórica, de xeito independente e en relevo.

Os relevos espirais aseméllanse aos de Tarxien unha vez adornaron os templos de Xgantija, pero desapareceron ata un nivel onde só son claramente recoñecibles nunha serie de debuxos feitos polo artista Charles de Brochtorff en 1829, inmediatamente despois da escavación dos templos. A fase de Tarxien caracterízase por unha rica variedade de formas de olería e técnicas decorativas. A maioría das formas adoitan ser angulares, case sen asas nin orelletas. O arxila tende a estar ben preparado e a lume forte, mentres que a superficie das vasellas tamén está moi puída. Esta decoración raiada segue sendo estándar, pero faise máis elaborada e elegante, sendo o motivo máis popular unha especie de voluta.

Arquitectura e construción[editar | editar a fonte]

Parte do sitio do templo Kordin III, con deseño de dúas ábsidas

Os complexos de templos malteses construíronse en diferentes lugares, e durante un amplo período de anos, aínda que cada sitio ten as súas características únicas, todos comparten unha arquitectura común. A entrada aos templos estaba nun patio dianteiro oval, nivelado por terrazas se o terreo estaba inclinado. O patio frontal está delimitado por un lado pola fachada do templo, orientada ao sur ou ao sueste. As fachadas e os muros internos dos monumentos están compostos por ortostatos, unha ringleira de grandes lousas de pedra colocadas nos extremos.

O centro das fachadas adoita ser interrompido por unha porta de entrada formando un trilito, un par de ortostatos coroados por unha enorme lousa lintel.[14] Outros trilitós forman un andadeiro, que sempre está pavimentado en pedra. Á súa vez, ábrese nun espazo aberto, que logo dá paso ao seguinte elemento, un par de cámaras en forma de D, normalmente denominadas "ábsida", que se abren a ambos os dous lados do andadeiro. O espazo entre as paredes das ábsidas e a parede límite externa adoita estar cheo de pedras soltas e terra, ás veces contendo restos culturais incluídos fragmentos de olería.

A principal variación nos templos radica no número de ábsidas atopadas, isto pode variar a tres, catro, cinco ou seis. Se son tres, ábrense directamente desde o patio central en xeito de trevo. Nos casos de templos máis complexos, constrúese un segundo anadadeiro axial, empregando a mesma construción de trilito, que leva dende o primeiro conxunto de ábsidas a outro par posterior, e un vestibulo central ou un nicho que da as catro ou cinco formas absiais. Nun dos casos, no templo central de Tarxien, a quinta ábsida ou nicho é substituída por un andadeiro máis que leva a un par final de ábsidas, con seis en total. O plano estándar do templo, se atopa nunha trintena de templos en todas as illas, hai unha certa variación tanto no número de ábsidas como na lonxitude total, dos 6,5m no templo leste de Mnajdra ata os 23 metros no templo central de Tarxien, de seis ábsidas.

Sitios da UNESCO[editar | editar a fonte]

Ġgantija[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Ġgantija.
O megalítico permanece en Ġgantija

Os templos de Ġgantija atópanse ao final da meseta de Xagħra, orientados cara ao sueste. A súa presenza coñécese desde hai moito tempo, e incluso antes de que se realizasen escavacións, a finais do século XVIII Jean-Pierre Houël debuxou un plano maiormente correcto do seu deseño. En 1827, o sitio limpouse de cascallos, o chan e os restos perdéronse sen un exame adecuado. A perda resultante desta limpeza compensouse parcialmente polo artista alemán Brochtorff, que debuxou o sitio dentro dun ou dous anos despois da eliminación dos restos. Este é o único rexistro práctico da limpeza.

Un muro encerra o límite dos dous templos. O do sur é o máis antigo e está mellor conservado. O plano do templo incorpora cinco grandes ábsidas, con restos de xeso, que no seu día cubría o muro irregular, aínda aferrados entre os bloques.

Ta 'Ħaġrat[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Templos de Ta 'Haġrat.
Ta' Ħaġrat

O templo Ta 'Haġrat en Mġarr está nos arredores do leste da cidade, a aproximadamente un quilómetro dos templos de templos de Ta' Skorba. Os restos consisten nun dobre templo, formado por dous complexos adxacentes, ambos con forma de trevo. As dúas partes están planificadas con menos regularidade e son de menor tamaño que moitos dos outros templos neolíticos de Malta e non hai bloques decorados. Sir Temi Żammit escavou o sitio en 1925-27. Unha aldea no sitio que é anterior aos templos durante séculos proporcionou exemplos abundantes do que hoxe se coñece como olería fase Mġarr.

Skorba[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Templos de Skorba.
Skorba

A importancia deste sitio reside menos nos restos que na información obtida das súas escavacións. Este monumento ten a forma típica de tres ábsidas da fase de Ġgantija, das cales destruíuse a maior parte das dúas primeiras ábsidas e toda a fachada ao nivel do chan. O que queda é a pavimentación de pedra do andadeiro de entrada, coas súas perforacións, os chans de torba,[15] e unha gran lousa vertical de pedra calcaria coralina. O muro norte está mellor conservado. Orixinalmente a entrada abríase nun patio, pero a porta pechouse máis tarde na fase de Tarxien, con altares postos nas esquinas formadas polo peche. Ao leste deste templo, engadiuse un segundo monumento na fase de Tarxien, con catro ábsidas e un nicho central. Antes da construción dos templos, a zona acolleu unha aldea ao longo de aproximadamente doce séculos.

A estrutura máis antiga é a muralla recta de once metros de lonxitude ao oeste da primeira entrada dos templos. O depósito de restos atopados contra ela contiña material da primeira ocupación humana coñecida da illa, a fase de Għar Dalam. Entre os depósitos domésticos atopados neste material, que incluía carbón e gráns carbonizados, había varios fragmentos de unto, cocidos accidentalmente. Os fragmentos de carbón datáronses con radiocarbono e a súa análise de idade situanos no 4850 a.C..

Haġar Qim[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Haġar Qim.
A parte superior do templo de Haġar Qim

Ħaġar Qim atópase nunha dorsal a uns dous quilómetros das aldeas de Qrendi e Siġġiewi. Os seus construtores empregaron a pedra calcaria suave globigerina que cubre a crista para construír o templo. Pódese ver claramente os efectos desta elección na parede sur exterior, onde os grandes ortostatos están expostos aos ventos do mar. Aquí o templo sufriu fortes intemperías e descanación ao longo dos séculos.

A fachada do templo é típica, con entrada de trilitón, banco e ortostatos. Ten un ancho patio con muro de contención, polo que atravesa un andadeiro polo medio do edificio. Este andadeiro de entrada e o primeiro patio seguen o deseño megalítico maltés común, aínda que moi modificado.[16] Unha entrada independente permite acceder a catro recintos independentes uns dos outros e substituen a ábsida do noroeste.

Mnajdra[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Mnajdra.
Un trilitó en Mnajdra

Os templos L-Imnajdra atópanse nun oco a 500 metros de Haġar Qim. É outro complexo por dereito propio e está centrado nun patio dianteiro case circular. Tres templos adxacentes o miran desde un lado, mentres que unha terraza desde o outro o separa dunha forte pendente que baixa cara ao mar. Os primeiros edificios á dereita son pequenas cámaras irregulares, similares aos recintos de Haġar Qim. A continuación, hai un pequeno templo en forma de trevo, datado na fase de Ġgantija, con decoración picada. A súa insólita entrada tripla copiouse a unha escala maior no segundo templo. O templo medio foi en realidade o último que se construíu, inserido entre os demais na fase de Tarxien, despois do 3100 a.C. Ten catro ábsidas e un nicho.

O terceiro templo, construído no inicio da fase Tarxien e polo tanto segundo na súa data, ábrese nun patio a un nivel inferior. Ten unha fachada marcadamente cóncava, con banco, ortostatos e entrada de trilitó.

O templo sur está orientado astronómicamente co sol nacente durante os solsticios e equinoccios, durante o solsticio de verán, os primeiros raios de luz do sol iluminan o bordo dun megalito decorado entre as primeiras ábsidas, mentres que durante o solsticio de inverno o mesmo efecto ocorre nun megalito na ábsida oposta.[17] Durante o equinoccio, os raios do sol nacente pasan directamente pola porta principal para chegar ao nicho central máis interno.

Tarxien[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Tempos de Tarxien.

O complexo do templo de Tarxien atópase a uns 400 metros ao leste do Hipoxeo de Ħal-Saflieni. Os tres templos atopados aquí foron escavados seriamente a principios do século XX por Temi Żammit. A diferenza dos outros sitios, este templo está delimitado por todas as partes polo desenvolvemento urbano moderno, non obstante, isto non prexudica o seu valor. Un entra no primeiro gran patio do templo sur, marcado pola súa fachada redondeada e unha cisterna, que se lle atribúe ao templo. O primeiro templo do nordeste construíuse entre o 3600 e o 3200 a.C. estaba composto por dous conxuntos paralelos de ábsidas semicirculas, cun andadeiro no medio.

Un relevo tallado nos templos de Tarxien

Os templos sur e leste construíronse na fase de Tarxien, entre o 3150 e o 2500 a.C. O segundo ten tres ábsidas semicirculares paralelas, conectadas por un gran andadeiro, a terceira ten dous conxuntos paralelos de ábsidas con andareiro en dirección paralela á do primeiro templo. O primeiro templo está construído sólidamente con grandes pedras, das cales algunhas están decoradass.[18] As paredes teñen unha gran precisión e son moi impoñentes na súa sinxeleza. O segundo templo está máis elaborado, estando as paredes rematadas con maior coidado, algunhas das lousas están decoradas con espirais planas. Nunha das cámaras, dous touros e unha porca están cortados en baixorrelevo por unha das paredes. O terceiro templo ten un marco descoidado, pero a maioría das súas pedras están ricamente decoradas con motivos esculpidos.

Outros sitios[editar | editar a fonte]

Borġ in-Nadur
Buġibba
Tal-Qadi
Xemxija

Malta ten outros templos megalíticos e sitios relacionados ademais da lista do Patrimonio Mundial da UNESCO.[19] Estes inclúen:

Algúns destes sitios escaváronse pero despois volveron a enterrarse, como o sitio de Debdieba. Outros, como Kordin I e II, foron destruídos. Os outros templos normalmente consisten só nalgúns megalitos espallados ou restos, pero algúns como o templo de Buġibba (que agora está no recinto dun hotel) están en mellores condicións. Algúns sitios, como Ta 'Marżiena, nunca foron escavados. Tas-Silġ contén poucos restos megalíticos, pero moitos máis da Idade de Bronce e restos posteriores desde que o sitio se creou ata polo menos o século IX d.C.

Ademais disto, atopáronse sucos de carretas en Misraħ Għar il-Kbir, pero estes poden ou non datar do período do templo. Posiblemente exista un sitio mergullado coñecido como Geebel ġol-Baħar na costa de Malta, pero non está probado que sexa un templo megalítico.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ "21 World Heritage Sites you have probably never heard of". Daily Telegraph. 
  2. ↑ "Megalithic Temples of Malta – UNESCO World Heritage Centre". Whc.unesco.org. Consultado o 2011-10-09. 
  3. ↑ "The Prehistoric Archaeology of the Temples of Malta". Bradshawfoundation.com. Consultado o 2009-07-22. 
  4. ↑ "Prehistoric Temples of Malta". Consultado o 2008-09-16. 
  5. ↑ "Malta: Ancient Home to Goddesses and Fertility Cults". Arquivado dende o orixinal o 14 de decembro de 2006. Consultado o 2008-09-16. 
  6. ↑ 6,0 6,1 "Temples megalíticos de Malta". Consultado o 2008-09-16. 
  7. ↑ Otsf.org (ed.). "Malta Temples e The OTS Foundation". Consultado o 2009-07-22. 
  8. ↑ David Trump et al., Malta Before History (2004: Miranda Publishers)
  9. ↑ Wettinger, Godfrey (2008). "Stramberiji fl-Ismijiet tal-Inħawi Maltin" (PDF). L-Imnara 9 (32): 8. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 17 de abril de 2016. Consultado o 18 de marzo de 2020. 
  10. ↑ "Maltese Temples". Arquivado dende o orixinal o 04 de maio de 2008. Consultado o 2008-09-16. 
  11. ↑ Evans. Malta. As antigas series de lugares e lugares, XI. p. 22. 
  12. ↑ Monsarrat, Ann (1994). "Os templos da idade de pedra de Malta". Courier da UNESCO. Consultado o 2008-09-16. 
  13. ↑ "Cantos anos teñen os templos malteses?". Arquivado dende o orixinal o 14-02-2012. Consultado o 16-08-2008. 
  14. ↑ "Malta". Arquivado dende o orixinal o 03 de febreiro de 2020. Consultado o 2008-09-16. 
  15. ↑ Torba é un material de pavimento semellante ao cemento, feito a partir da pedra calcaria globigerina local triturada, regada e batida. Isto atópase en moitos pisos de templos megalíticos, unha versión dela sobreviviu ata a época moderna, e utilizouse no tellado de moitas casas maltesas.
  16. ↑ "Heritage Malta: Ħaġar Qim and Imnajdra". Arquivado dende o orixinal o 01 de marzo de 2013. Consultado o 2008-09-16. 
  17. ↑ "Malta temples by Mario Vassallo". Arquivado dende o orixinal o 06 de xuño de 2008. Consultado o 2008-09-16. 
  18. ↑ "Tarxien Temples, Malta". Arquivado dende o orixinal o 14 de decembro de 2006. Consultado o 16 de agosto de 2008. 
  19. ↑ "Text Browse by Country, County and Type of Site : The Megalithic Portal and Megalith Map:". Megalithic.co.uk. Consultado o 2011-10-09. 
  20. ↑ "L-Imramma Temple [it-Torri] Ancient Temple : The Megalithic Portal and Megalith Map:". Megalithic.co.uk. Consultado o 2011-10-09. 
  21. ↑ Trump, David H. (2004). Malta: Prehistory and Temples. Misdea Book Ltd. pp. 140, 141. ISBN 99909-93-94-7. 
  22. ↑ "Buggiba Ancient Temple : The Megalithic Portal and Megalith Map:". Megalithic.co.uk. Consultado o 2011-10-09. 
  23. ↑ "Destroyed Megalithic Sites – Debdieba". Web.infinito.it. Consultado o 2014-09-27. 
  24. ↑ "Destroyed Megalithic Sites – Kordin I". Web.infinito.it. Consultado o 2014-09-27. 
  25. ↑ "Destroyed Megalithic Sites – Kordin II". Web.infinito.it. Consultado o 2014-09-27. 
  26. ↑ Kordin III Ancient Temple – megalithic.co.uk
  27. ↑ "Destroyed Temples, Hal-Ginwi". Web.infinito.it. Consultado o 2011-10-09. 
  28. ↑ "Qortin l-Mdawwar". Web.infinito.it. Consultado o 2014-09-27. 
  29. ↑ "Santa Verna Ancient Temple : The Megalithic Portal and Megalith Map:". Megalithic.co.uk. Consultado o 2011-10-09. 
  30. ↑ "Ta' Marziena Ancient Temple : The Megalithic Portal and Megalith Map:". Megalithic.co.uk. Consultado o 2011-10-09. 
  31. ↑ "Ta' Raddiena Ancient Temple : The Megalithic Portal and Megalith Map:". Megalithic.co.uk. Consultado o 2011-10-09. 
  32. ↑ "Tal-Qadi Ancient Temple : The Megalithic Portal and Megalith Map:". Megalithic.co.uk. Consultado o 2011-10-09. 
  33. ↑ "Tas-Silg". Web.infinito.it. Consultado o 2014-09-27. 
  34. ↑ "Xemxija Temple Ancient Temple : The Megalithic Portal and Megalith Map:". Megalithic.co.uk. Consultado o 2011-10-09. 
  35. ↑ "Destroyed Megalithic Sites – Xrobb l-Għaġin". Web.infinito.it. Consultado o 2014-09-27. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Templos_megalíticos_de_Malta&oldid=6430260»