Mestre da Lourinhã

O Mestre da Lourinhã foi un pintor do século XVI, da escola luso-flamenga. Esta escola fai a transición do gótico final para o Renacemento e é influenciada polas técnicas e estéticas dos primitivos flamengos do século XV.

O corpo de Santiago conducido ao pazo da Raíña Lupa

S. Xoán Bautista no Deserto, 1515, óleo sobre madeira, Museo da Santa Casa da Misericórdia, Lourinhã.

O apóstolo Santiago o Maior de peregrino con monxa agostiña

Traxectoria

Nome dado ao autor descoñecido dunha serie de cadros do século XVI. Moitos dos primitivos flamengos non foron identificados e hoxe son coñecidos por "nomes de conveniencia", normalmente do "Mestre de ... " polo lugar das obras ou a súa orixe hipotética. A práctica carece dun termo establecido noutras linguas.

Estímase que este mestre estivo profesionalmente activo entre 1500 e 1540 e, a través da análise das súas obras, certos historiadores, como Reynaldo dos Santos, suxeriron que era de orixe flamenga, como foi o caso de moitos outros artistas desta época.

Luís Reis-Santos o primeiro historiador a dedicarse ao estudo das pinturas deste mestre (e o que propuxo o nome que o identifica), a partir de dúas obras chamadas São João Baptista no Deserto e São João Evangelista en Patmos (c. 1515) que se encontran na Santa Casa da Misericórdia da Lourinhã.

Estas dúas pinturas foran ofrecidas pola segunda muller do rei Don Manuel á raíña María de Aragón, a un mosteiro de monxes xerónimos existente na illa Berlenga, e cando este se extinguiu foron levadas para o Mosteiro de Vale Benfeito (en Peniche) e, posteriormente, para a dita Misericórdia.

Oito das outras obras atribuídas ao Mestre da Lourinhã están no Museo Nacional de Arte Antiga; son oito pinturas sobre madeira - entre as cales Cristo envía a San Xoán e Santago na Misión Apostólica e a Santiago e Hermóxenes, que presuntamente pertenceran ao Políptico do Convento de Santiago de Palmela, o tríptico da Infantes (impropiamente chamado tríptico, pois sábese que estas tres pinturas farían parte dun políptico con moitas máis pinturas cuxo estado e paradoiro se descoñece) e o Pentecostés . Na Sé do Funchal (o Políptico da Capela maior, datado cerca de 1510/1515, encomendado por Manuel, na igrexa santuario do Cabo Espichel, na igrexa parroquial de Arruda dos Vinhos, na de Cascais, na Fundación Medeiros e Almeida ( A Virxe e o Meniño) e no Museo de Beja .

O conxunto de pinturas que se lle atribúen destacan polo estilo marcado do propio autor, que non se limitaría a copiar nin formaría parte dun taller e polo avance técnico e estilístico en relación co tempo en comparación co que se fixo en Portugal . Entre varias hipóteses estaba que este personaxe era o pintor / iluminador Álvaro Pires activo no século XVI (non confundir co pintor Álvaro Pires de Évora activo no século XV), xa que tamén executou maxistralmente obras encargadas polo rei e os seus parentes e similitudes atópanse con respecto á execución pictórica. Tamén se avanzou (polo historiador da arte Rafael Moreira ) a posibilidade de tratar co pintor João de Espinosa, o pintor real de Manuel. Esta hipótese baséase nun documento referido aos pagos realizados en Almeirim a este pintor (polo tanto, este documento asociouse á execución do mencionado Tríptico dos Infantes). Tanto para o caso de Álvaro Pires como de João de Espinosa ou o de ter nacido nos Países Baixos non hai probas definitivas e como tales son meras hipóteses de traballo.

No estado actual do coñecemento, a existencia dun mestre de Lourinhã non é nada concluínte, sintomático deste feito de que o corpus que inicialmente se lle atribúe é cada vez máis reducido (practicamente só as pinturas de Palmela, as dúas de Lourinhã, o Tríptico dos Infantes e o Políptico do coro da catedral de Funchal ); varias delas tratan a temática xacobea, con diversas versións do Apóstolo Santiago; a súa ascendencia flamenga tampouco é certa ou definitiva, non afirmando Luís Reis-Santos, por exemplo, que sexa flamengo, senón influído polos modelos flamengos, especialmente no tratamento das paisaxes. O mesmo historiador da arte suxeriu así posibles influencias do pintor Joachim Patinir ou do seu obradoiro.

Algunhas obras

• São João Baptista no Deserto (Museo da Santa Casa da Misericordia de Lourinhã)
• São João em Patmos (Museo da Santa Casa da Misericordia de Lourinhã)
• Cristo Envia S. João e São Tiago em Missão Apostólica (Museo Nacional de Arte Antiga, Lisboa)
• Santiago e Hermógenes (Museo Nacional de Arte Antiga, Lisboa)
• Políptico da Capela-mor da Sé do Funchal
• Políptico do Convento de Santiago de Palmela
• Tríptico dos Infantes (Museo Nacional de Arte Antiga)

Galería

• 
  Santiago e Hermóxenes
• 
  Cristo Envia San Xoán e Santiago en Misión Apostólica
• 
  San Xoán en Patmos (Museo da Santa Casa da Misericórdia da Lourinhã)
• 
  Retablo do Mosteiro de Almeirim
• 
  Investidura dun Mestre da Orde de Santiago, Políptico de Santiago de Palmela
• 
  Entrega da Bandeira a un Mestre da Ordem de Santiago

Véxase tamén

• Lourinhã
• Pintura flamenga primitiva
• Renacemento en Portugal