Ifigenia (novela de 1924)

Ifigenia (novela de 1924)
Autor/a	Teresa de la Parra
Orixe	Venezuela
[ editar datos en Wikidata ]

Ifigenia, diario de una señorita que escribió porque se fastidiaba, é a primeira novela da escritora venezolana Teresa de la Parra, editada en 1924.

Argumento

Protagonízaa unha moza duns 18 anos, María Eugenia Alonso, quen recentemente volveu a Caracas despois dunha longa estadía en Europa, o que producirá un choque entre os dous mundos que se contapoñen na novela, por unha banda o dos seus soños e o que viviu no Vello Continente, e por outra o das condutas tradicionais e o matrimonio amañado. Descobre que xa non ten herdanza, e así ten que vivir na casa da súa avoa e buscar un bo matrimonio. Tres meses despois da morte do seu pai, María Eugenia vese obrigada a regresar a Venezuela dende París, onde pasara o tempo gastando en moda e libros. Ao chegar, é recibida polo seu tío Eduardo, a súa esposa María Antonieta e os seus tres fillos. Toda a familia cáusalle moito desgusto a María Eugenia, pero pronto regresa á casa da súa Avoíña.

Un día, a avoa coméntalle que a herdanza, unha leira, xa non lle pertence. O seu tío Eduardo herdouna. Despois, o seu tío Pancho explica que o seu pai lla encargou a Eduardo cando se foi a Francia e deixouno como único administrador. O seu pai gastouse todo o seu diñeiro en Europa, pero Eduardo enganouno, polo que ao morrer, pareceu que o gastou absolutamente todo, incluíndo a herdanza da súa filla. Con todo, Pancho di que sospeita que tres cuartas partes da facenda son súas e que estas foron roubadas por Eduardo, pero que non hai maneira de rescatalas. A Avoíña, mentres tanto, nega firmemente calquera dúbida que haxa sobre o seu fillo e hónrao dicindo que é o único fillo que si vive de acordo a unha boa moral. Ademais, critica a María Eugenia quen regresou de Europa con ideas demasiado libertinas e quen se xunta, por mor do seu tío Pancho, con Mercedes Galindo, quen tamén apoia eses pensamentos parisienses.

O tío Pancho e Mercedes preséntanlle a Gabriel quen, ao principio, non lle parece moi atractivo a María Eugenia, pero ao final termina namorándose del. Despois dun altercado con Avoa e a súa tía Clara, ela vaise cos seus amigos e, ao regresar, a súa avoa dille que se irán á facenda de tío Eduardo un tempo para que ela "aprenda a querer á súa familia". Fano e, co tempo, a reclusión da sociedade fai que María Eugenia empece a querer aos seus curmáns e deixe algunhas das súas ideas libertinas. Pronto escoita que Gabriel casou e ela queda abatida.

Pasan dous anos e María Eugenia comeza a escribir o seu diario de novo, no que di que xa deixou atrás eses pensamentos de liberdade: agora aprendeu a cociñar, a tecer, senta "como señorita", xa non ten conversacións coa súa serventa negra e, ademais, ten noivo. Chámase César Leal e coñeceuno porque a súa avoa permitiulle asomarse á xanela despois dos dous anos de loito que tivo polo seu pai. Ao facelo, chamou a atención do mozo quen xa abandonara a outras noivas, pero que parecía decidido con María Eugenia. Ela acepta casar con el, pero durante o compromiso descobre que quere controlar cada aspecto da súa vida: non pode maquillarse nin ter o pelo curto nin ir bailar nin ao teatro nin usar escote nin pedir cousas de Francia nin ler (porque o seu prometido cre que as mulleres teñen cabeza só para adornar e non para ser usada, senón para que compraza aos homes e saiba procesar as súas ordes)... Ela acepta todas as limitacións e empeza a censurarse mesmo na maneira na que fala.

De súpeto, o tío Pancho enférmase gravemente o cal causa que Gabriel visíteo no hospital. Alí, vólvese a atopar con María Eugenia e confésalle o seu amor. Dille que non é feliz coa súa esposa e que nin sequera vive con ela. María Eugenia non sabe como sentirse e pasa uns días evadindo como pode a Gabriel. Aínda que se miran no hospital, nunca poden falar porque sempre hai outros presentes. Finalmente, morre o tío Pancho e no seu leito de morte eles bícanse. Gabriel mándalle unha carta esa mesma noite dicíndolle que se escapen e que ás 5 da mañá esperaraa nun carro para irse a Nova York dicindo ser recentemente casados e logo irse a Francia en segredo. Ela empaca as súas maletas e vaise a esperar a media noite, pero tía Clara descóbrea. María Eugenia dille que quería ir a misa moi temperán e que, ao darse conta que era media noite, decidiu esperar no celeiro. Tía Clara diríxea de regreso á casa. Ás tres da mañá, María Eugenia chama a César Leal para dicirlle que xa non se quere casar, pero o medo impídello e el dille que o loito non é suficiente causa para atrasar un matrimonio e que casarán en oito días. Ela acepta e, desanimada, escribe unha carta a Gabriel onde di que a súa carta a partiu en pedacitos e que está indignada de que propoña tal cousa. Declara estar namorada de César Leal. A serventa, Georgina, vai deixar a carta e Gabriel mándalle a dicir a María Eugenia que se vai a Nova York para nunca regresar a Venezuela, pero que sabe que o que escribiu na súa carta é mentira. O día seguinte, chega o vestido de noiva de María Eugenia, pero ela, cansada fisicamente (con olleiras) e emocionalmente, dille á súa tía Clara que non o quere probar nese momento.

O libro remata explicando que na mitoloxía grega houbo unha Ifigenia que se tivo que sacrificar polo ben dos homes e porque os deuses requiríano. Debemos asumir que isto mesmo está a facer María Eugenia.

Crítica e recepción

Máis alá da valoración literaria da novela Ifigenia e do legado narrativo da súa autora, a obra representa a testemuña dunha época, na que se recolle a imaxe dunha parte da muller na sociedade venezolana dos anos vinte, pero tamén visto con ollos femininos.

Ifigenia marcou un cambio na literatura venezolana. A obra é un retrato da sociedade caraqueña de principios do século XX. As estritas normas morais están representadas na novela no personaxe da Avoa. A personalidade ambiciosa, común nesa época debida á corrupción na administración, aparece representada no personaxe de Tío Pancho. Ademais de ser unha dura crítica da sociedade, Ifigenia é unha obra chea de ritmo, con descricións moi detalladas.

A obra supuxo graves problemas para a súa autora xa que o entón ditador venezolano Juan Vicente Gómez decidiu negarlle calquera tipo de subvención para publicar a novela. Da Parra decidiu entón trasladarse a París.

Adaptacións

Unha versión para a televisión desta obra (con guión de Salvador Garmendia, Mariela Romeu e Norberto Díaz Selectos) foi filmada por Venezolana de Televisión en 1979, con Amanda Gutiérrez, Leopoldo Regnault e Daniel Lugo nos roles principais. Doutra banda o cineasta venezolano Iván Feo rodou, en 1986, unha película homónima.

En 2008, a canle privada RCTV preparou e transmitiu unha nova versión da man do escritor Martín Hahn, protagonizada por Marianela González e Hugo Vásquez, titulada Ninguén me dirá como quererche a cal, ao contrario das anteriores, foi ambientada na época contemporánea.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Ensayo sobre Ifigenia en Analítica
• "Mujer y espacio urbano en Ifigenia" Ensayo de Elena González-Muntaner en La ciudad en la literatura y el cine: Aspectos de la representación de la ciudad en la producción literaria y cinematográfica en español. Eds. Santiago Juan-Navarro y Joan Torres-Pou. Barcelona: Promociones y Publicaciones Universitarias, 2009.
• Teresa de la Parra e Ifigenia (1924): Mujer y escritura
• Confesión de rebeldía y sacrificio: Notas sobre Ifigenia, de Teresa de la Parra