Giacun Hasper Muoth
Biografía | |
---|---|
Nacemento | 29 de setembro de 1844 Breil/Brigels, Suíza (pt) |
Morte | 6 de xullo de 1906 (61 anos) Coira, Suíza |
Actividade | |
Ocupación | escritor |
Giacun Hasper Muoth, nado o 29 de setembro de 1844 en Breil e finado o 6 de xullo de 1906 en Cuira, foi un historiador, escritor e poeta romanche sursilvan.
Traxectoria
[editar | editar a fonte]Infancia e xuventude
[editar | editar a fonte]Naceu nunha aldea da rexión de Surselva, fillo de Gion Mattiu Muoth e de Maria Monica Cristgina, granxeiros. Entre 1859 e 1860 foi á escola de Feldkirch no Tirol. No curso seguinte estudou na Cuira e no de 1861/62 na abadía de Mustér. Nesta época descubriu o seu interese pola poesía, conservándose un anaco dun poema en alemán. De 1862 a 1865 realizou estudos no instituto de Schwyz e de 1865 a 1867 en Friburgo. Estudou tamén durante un tempo en Lausanne. O inverno de 1867/68 pasouno na súa localidade natal, e comezou escribiu a epopea longa Rhätus e o drama Jörg de Jörgenberg.
Múnic
[editar | editar a fonte]No outono de 1868 marchou a Múnic para estudar na súa universidade, e alí permaneceu ata o outono de 1873. Esa época formativa e os seus profesores marcaráno fondamente. Para alimentarse e pagar o alugueiro deu clases privadas. En 1872 deuse a coñecer cunha obra lírica de temática rural, Las spatlunzas que publicou na revista sursilvana Ligia Grischa.
Volta aos Grisóns
[editar | editar a fonte]En 1873 volveu de Múnic, logrou un posto de profesor de historia e linguas clásicas na escola cantonal de Cuira e a partir de 1895 ensinou tamén lingua romanche. Nos anos seguintes centrouse nos estudos históricos e publicou en alemán varios traballos de grande importancia, como Zwei sogenannte Ämterbücher des Bistums Chur aus dem Anfang des 15. Jahrhunderts (1898), ou unha obra fundamental para a historia dos Grisóns e particularmente da Surselva, Churrätien in der Feudalzeit (1902).
Tamén se dedicou ao cultivo da lingua romanche a á poesía. Tras Las Spatlunzas publicou coleccións ambientada na vida da montaña como Il Gioder (1886) ou A mesiras (1896) pero tamén outras coa historia dos Grisóns como inspiración[1] como Igl eremit s. Sigisbert, La vusch da s. Gliezi, Il tiran Victor ou La vendetga dils Grischs. De 1882 é La dertgira nauscha da Valendau (1450). É un poema épico no que canta a vitoria da Liga Gris sobre os señores da Liga Negra. A súa obra capital é Il Cumin d'Ursèra[2] que representa un verdadeiro e propio poema épico, con varias cadencias métricas, que evoca un episodio de 1425, trasformando coa fantasía lendaria a realidade histórica.
Giacun Hasper Muoth foi un fervente defensor do romanche e un dos fundadores da Societad Retorumantscha da que foi vicepresidente ata a súa morte e un dos máis importantes colaboradores das Annalas. En 1887 publicou no segundo tomo das Annalas unha das súas poesías máis coñecidas Al pievel romontsch, na que chama os seus compatriotas romanches a mudar a situación que vivía a lingua e que principia cos versos Stai si! defenda / Romontsch tiu vegl lungatg! (Érguete!, romanche,/ defende a túa antiga lingua). Entre 1994 e 2000 publicáronse en seis volumes as súas obras en romanche.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ "Muoth, Giacun Hasper" Lexicon Istoric Retic
- ↑ "Muoth Giacun Hasper" Arquivado 21 de agosto de 2018 en Wayback Machine. Bibliomedia