Estudos de Ciencia, Tecnoloxía e Xénero

Os Estudos de Ciencia, Tecnoloxía e Xénero abordan de forma interdisciplinar o desenvolvemento histórico e os efectos sociais da ciencia e a tecnoloxía desde unha perspectiva de xénero. Intégranse nos estudos de Ciencia, Tecnoloxía e Sociedade.

Historia

A tradición en España dos estudos de ciencia, tecnoloxía e sociedade data da década dos 80 a partir da necesidade do estudo da ciencia e a tecnoloxía desde unha perspectiva integradora e interdisciplinar desde disciplinas como a Filosofía da ciencia, a Historia ou a Socioloxía da ciencia para cuestionar o pretendido carácter imparcial, autónomo e valorativamente neutro da ciencia e a tecnoloxía.

Os Estudos de ciencia, tecnoloxía e xénero, no contexto socio-político da chamada "segunda onda" do feminismo, xorden da necesidade de estudar o papel das mulleres na ciencia e reescribir así a Historia da ciencia. Desde entón, Mulleres en ciencia foi unha das áreas de estudo máis importantes e frutíferas en ciencia, tecnoloxía e xénero, que continúa hoxe día, realizando o labor de recuperar unha xenealoxía de mulleres en ciencia a través da recuperación de biografías e achegas concretas de mulleres científicas.

Ao mesmo tempo que se traballaba na recuperación histórica da achega das mulleres á ciencia, dedicábanse esforzos pedagóxicos por motivar a nenas e mulleres na aprendizaxe da ciencia e a tecnoloxía. E, doutra banda, desde a militancia en diversos movementos políticos e sociais (loita de clases, ecoloxía ou antimilitarismo), chegábase á conclusión de que non era suficiente engadir o compromiso feminista aos demais compromisos sociopolíticos, senón que era necesario incorporar o xénero como variable relevante nas análises críticas da cultura científico-tecnolóxica.

Grazas a estes esforzos, e seguindo a Sandra Harding, pásase da cuestión da muller na ciencia á cuestión da ciencia no feminismo, iniciando unha tradición analítica multidisciplinar das barreiras sexistas e androcéntricas que mantiveron afastada á muller na ciencia; das consecuencias sociais e políticas que devandito afastamento supuxo; e dos rumbos sexistas e androcéntricos de que se atopan impregnados tanto a linguaxe como a práctica científica.

Da necesidade de analizar e explicar todas estas cuestións xorden diversos enfoques teóricos que van configurando o campo da epistemoloxía feminista.

Áreas de estudo

• Mulleres en ciencia refírese á participación e contribución da muller en todas as áreas da ciencia desde as antigas civilizacións.

• Biomedicina en xeral e en particular do corpo das mulleres.

A biomedicina, como organismo biopolítico de control, produción e regulación do corpo institucionalizado a partir do Medicamento moderno desde do século XIX e ao longo de todo o século XX, representa un espazo de análise ineludible da formulación e práctica científico-tecnolóxica sobre o corpo, en xeral, e sobre o corpo da muller en particular.

O desenvolvemento da biomedicina e as biotecnoloxías tivo desigual repercusión na saúde e calidade de vida de homes e mulleres. As mulleres, ademais de non participar -ou ser invisibilizada a súa participación- no desenvolvemento científico-tecnolóxico, foron historicamente consideradas pola sociedade e o medicina seres inferiores e subordinados ao home. Antes do século XVIII non eran sequera obxecto de estudo do medicina, e cando no século XIX e XX empezaron a selo, foi para o estudo e realce das diferenzas entre homes e mulleres en corpos, cerebros, mentes e condutas, sempre considerando ás mulleres inferiores aos homes. Como exemplo, podemos destacar os numerosos estudos en Psicoloxía para establecer as diferenzas sexuais en habilidades cognitivas e xustificar así a menor intelixencia das mulleres.

Existen multitude de campos de aplicación para a análise do discurso e a práctica biomédica, así como das tecnoloxías desenvolvidas pola biomedicina para o tratamento do corpo, desde o punto de vista de xénero e feminista. Algúns son: a sexoloxía, as tecnoloxías e políticas reprodutivas ou dereitos reprodutivos, as tecnoloxías de asistencia ao parto ou medicalización do parto, as tecnoloxías de reprodución asistida ou as tecnoloxías de asignación/reasignación de sexo.

• Tecnoloxías da Información e a Comunicación

Situación actual

• Desde o ano 1996 celébrase de maneira bianual o Congreso Iberoamericano de Ciencia, Tecnoloxía e Xénero

Véxase tamén

Bibliografía

• González García, Marta I., Pérez Sedeño, Eulalia, (2002), Revista Iberoamericana de Ciencia, Tecnología, Sociedad e Innovación, Número 2, xaneiro-abril.
• González García, Marta I., J.A. López Cerdeira e J.L. Luján López (1996), Ciencia, tecnología y sociedad: una introducción al estudio social de la ciencia y la tecnología, Ed. Tecnos, Madrid.
• Haraway, Donna (1991), Ciencia, cyborgs y mujeres: la reinvención de la naturaleza, Ed. Cátedra, col. Feminismos, Madrid, 1995.
• Laqueur, Thomas (1990), La construción del sexo. Cuerpo y género desde los griegos hasta Freud, Ed. Catédra, Col. Feminismos, 1994.
• Latour, Bruno e Woolgar, Steve (1979), La vida en el laboratorio. La construcción de los hechos científicos, Ed. Alianza Universidad, Madrid, 1995.
• Miqueo, C., Barral, M.J. e Magallón, C (eds.), (2008), Estudios Iberoamericanos de Género en Ciencia, Tecnología y Salud, Ed. Prensas Universitarias de Zaragoza, Zaragoza.
• Pérez Sedeño, Eulalia (ed.), (2005), "Ciencia, tecnología y valores desde una perspectiva de género", ARBOR, revista de Ciencia, Pensamento e Cultura, CSIC, Volume CLXXXI, nº 716, novembro-decembro, Madrid.
• Pérez Sedeño, Eulalia e Gómez Rodríguez, Amparo (eds.), (2008), "Igualdad y equidad en Ciencia y Tecnología: el caso Iberoamericano", ARBOR, revista de Ciencia, Pensamiento y Cultura, CSIC, Volume CLXXXIV, nº 733, setembro-outubro, Madrid.

Ligazóns externas

• Web Organización de Estados Iberoamericanos, para a Educación, a Ciencia e a Cultura
• GENCIANA, estudios en género y ciencia
• Rede de xénero do CSIC Arquivado 29 de xuño de 2020 en Wayback Machine.
• Sin Género de Dudas
• Donestech