Feliciana Enríquez de Guzmán

Feliciana Enríquez de Guzmán

Biografía
Nacemento	1569 (Gregoriano) Sevilla, España
Morte	1644 (74/75 anos)
Educación	Universidade de Salamanca
Actividade
Ocupación	escritora, dramaturga, poetisa
Descrito pola fonte	Dictionary of Women Worldwide

Feliciana Enríquez de Guzmán, nada en Sevilla no 1569 e finada no 1644, foi unha dramaturga e poeta española do Século de Ouro.

Traxectoria

Tivo dúas irmás, ámbalas dúas monxas no convento de Santa Ynés de Sevilla, a quen dedica a primeira parte da súa obra principal, Tragicomedia de los jardines y campos Sabeos. A segunda parte dedícalla ao seu segundo marido, Francisco de León Garavito. O seu primeiro marido foi Cristóbal Ponce de Solís y Farfán, que fundou unha capelanía da que ela foi patroa. As cláusulas do seu testamento mostran unha personalidade forte, piadosa e atenta cos máis necesitados. Non se ten a seguridade de que sexa certa a historia, que recolleu Lope de Vega na silva 3.ª do seu Laurel de Apolo. Nela fai alusión ás aventuras dunha tal dona Feliciana que estudou na Universidade de Salamanca disfrazada de home e no seu terceiro ano namorouse dun estudante (probablemente o seu segundo marido), graduándose en teoloxía e astroloxía. Descuberta, tivo que declarar o seu sexo e volver a Sevilla, o que parece case un dos argumentos do propio Lope, quen non simpatizaba coas ideas dramáticas da autora, pero si coa dama en persoa, como adoitaba:

Mentindo o seu nome/ e transformada en home,/ oíu Filosofía / e, por curiosidade, Astroloxía [...] / E, daquela científica academia / mereceu os loureiros con que premia, / non doutra sorte que a Platón divino/ aquela celebrada Mantinea / que en forma de home a Grecia veu [...] / tan bizarro galán e xentil home, / que, con notable graza entretiña / damas que, con amores e desvelos / a unhas daba favores e a outros celos / facendo que morresen na fonte / que de Narciso, polo seu erro, noméase / namoradas da súa propia sombra.

Con todo, o feito está autentificado por un discípulo de Lope, Tirso de Molina –Gabriel Téllez-, quen aludiu a el na súa obra El amor médico: "Sempre han de estar as mulleres / sen pasar a raia estreita / da agulla e a almohadilla? / Celebre algunha Sevilla / que nas ciencias aproveita"; o argumento desta obra é similar, se ben fai estudar á protagonista en Coímbra, en lugar de en Salamanca.

Tamén parece que estaría inspirado en dona Feliciana o argumento da peza de Antonio Mira de Amescua La Fénix de Salamanca, cuxa protagonista, vestida de home, burla as prohibicións da época que impedían facer estudos universitarios ás mulleres.

Obra

A súa obra principal foi Tragicomedia de los jardines y campos sabeos, primera y segunda parte, con diez coros y cuatro entreactos (Coímbra: Jácome Carvalho, 1624, a primeira parte; Lisboa: Pedro Crasbeeck, 1624, a segunda; aínda que hai reimpresións posteriores). Está dividida en dúas partes, compostas cada unha de cinco actos en versos polimétricos. Engade dous divertidos entremeses para cada parte en prosa e verso, dez coros un para cada acto, dous prólogos en verso, poemas dedicatorios, un caligrama co nome do seu amado e unha premática burlesca contra os malos poetas. O seu prólogo, en verso solto, teoriza sobre o teatro e é importante porque nel se opón radicalmente á Arte nuevo de hacer comedias (1609) de Lope de Vega e, segundo observa Marcelino Menéndez Pelayo na súa Historia de las ideas estéticas en España, cap. X, ao contrario que os outros neoclásicos españois do século XVI "deu tanta importancia á unidade de lugar como á de tempo"; tamén fai unha crítica ás comedias da súa época nunha Carta ejecutoria con que conclúe a traxicomedia, que ten un argumento propio dun libro de cabalarías. Os entreactos en prosa, titulados Las gracias mohosas, en que prefigura o feísmo expresionista de Ramón María del Valle-Inclán facendo desfilar ridículos pretendentes a unhas damas non menos ridículas son o máis orixinal.

Outras comedias súas non se atoparon, aínda que consta que escribiu ademais unha peza titulada Las doncellas de Simancas. Como poeta é moi destra e ben inspirada, de feito mereceu -por iso- os eloxios do propio Lope de Vega. Na súa comedia inclúe un complexísimo Labirinto que contén unha homenaxe cifrada ao seu segundo marido. Recolléronse, entre outros poemas, unhas décimas que incluíu nunha obra do seu segundo marido, Información en Derecho por la puríssima y limpíssima Concepción de la Virgen María (1625), o soneto As Bodas de Maya y Clarisel, a xa mencionada Censura de las antiguas comedias españolas en verso solto e o madrigal El sueño de Gelita.

En 2012 a profesora Piedad Bolaños Donoso publicou o libro Doña Feliciana Enríquez de Guzmán. Crónica de un fracaso vital (1569-1644), un estudo, basicamente biográfico, que se completa co perfil cultural da autora, no que se ofrece un complexo entramado da vida e a obra de Feliciana.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Díaz de Escobar, Narciso. "Comediantes del siglo de Oro La Amantis" (11). Consultado o 17 de decembro de 2017. 
• "Otros documentos-Mérito de la obra" (13.926). Consultado o 17 de decembro de 2017. 
• Papeles varios. Biografías e versos nos que participa Feliciana Enríquez de Guzmán xunto con outros autores.
• Pérez de Guzmán, Juan. "Bajo los austrias. La mujer española en la minerva literaria" (118). Consultado o 17 de decembro de 2017. 
• Díaz de Escobar, Narciso. "La Bella Amantis" (451). Consultado o 17 de decembro de 2017.