Cairomona

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Unha cairomona, un neoloxismo creado orixinalmente en inglés (kairomone) tomado do grego καιρός momento oportuno, e a terminación mona facendo un paralelismo co termo feromona,[1][2] é un composto semioquímico (que comunica algo), emitido por un organismo, que funciona como mediador de interaccións interespecíficas dun modo que beneficia a un individuo doutra especie que o recibe, e dana ao emisor sen este pretendelo.[3] Isto é a miúdo desvantaxoso para o produtor da substancia, aínda que outros beneficios de producir a substancia, que pode ter outras fucións, poden compensar este custo, de aí a súa persistencia no tempo evolutivo. A cairomona mellora a fitness do receptor e nese sentido diferénciase dunha alomona (que fai o contrario: beneficia ao produtor e dana ao receptor) e a unha sinomona (que beneficia a ambas as partes). O termo úsase principalmente no campo da entomoloxía (o estudo dos insectos). Propuxéronse dúas pistas ecolóxicas nas que poderían actuar as cairomonas; xeralmente indican ou unha fonte de alimento para o receptor ou a presenza dun predador, sendo isto último menos común ou polo menos menos estudado.

Usadas polos predadores para atopar presas[editar | editar a fonte]

Un exemplo disto pode verse no piñeiro ponderosa (Pinus ponderosa), que produce un terpeno chamado mirceno cando é danado polo escaravello Dendroctonus ponderosae. En vez de deter o insecto, o composto actúa sinerxicamente con feromonas de agregación do propio animal, polo que atrae a máis escaravellos á árbore.[4]

Escaravellos predadores especialistas atopan aos escaravellos Dendroctonus (as súas presas) usando as feromonas que os Dendroctonus producen. Neste caso a substancia química producida é tanto unha feromona (que serve para a comunicación entre Dendroconus) coma unha cairomona ("percibida por casualidae" por outros escaravellos). Isto descubriuse accidentalmente cando os escaravellos depredadores e outros inimigos eran atraídos accidentalmente a trampas de insectos nas que se aplicara como isco feromonas de Dendroconus.[5]

Poden usarse feromonas de diferentes clases para que funcionen como cairomonas para as especies receptores. A avespa Vespula germanica é atraída por unha feromona producida pola mosca da froita mediterránea (Ceratitis capitata) cando está nun lek (un lek é un sitio de reunión de machos para faceren a exhibición de apareamento), causando a morte dalgunhas.[6] En contraste, unha feromona de alarma (usada para comunicar a presenza dunha ameaza) producida pola formiga Iridomyrmex purpureus atrae unha araña predadora.[7]

Usadas polas presas para axustar os predadores[editar | editar a fonte]

Algunhas presas usan compostos químicos producidos polos predadores como indicadores do nivel de risco de depredación e cambian a súa morfoloxía se ven que é necesario. O cambio de morfoloxía causado pola presenza de predadores coñécese como polifenismo inducido polo predador, e ocorre en diversos animais. Por exemplo, Daphnia cucullata forma "cascos" cando está exposta a depredadores na auga na que vive. Os seus depredadores inclúen a cladóceros (como Leptodora kindtii) e larvas de Chaoborus flavicans, un díptero. As dafnias responden ás cairomonas que detectan no ambiente duplicando o tamaño dos seus cascos protectores. Estes cambios en morfoloxía danlles máis seguridade ante os predadores.[8]

Os ratos temen instintivamente o cheiro dos seus predadores, como gatos ou ratas. Isto ocorre incluso en ratos de laboratorio que viviron illados dos predadores durante centos de xeracións.[9] Ao purificárense dous sinais químicos responsables da resposta ao medo da saliva do gato e da urina da rata, identificáronse dúas proteínas sinais homólogas: Fel d 4 (Felis domesticus alérxeno 4), o produto do xene Mup do gato, e Rat n 1 (Rattus norvegicus alérxeno 1), o produto do xene Mup13 da rata.[10][11][12] Os ratos temen o cheiro destas proteínas urinarias principais (Mups) mesmo cando as producen bacterias, pero os animais mutantes que son incapaces de detectar as Mups non mostran temor ás ratas, o que demostra a súa importancia na iniciación do comportamento do temor.[10][13] Non se sabe exactamente como as Mups de diferentes especies inician comportamentos de diferente tipo, pero as Mups de ratos e as dos predadores activan patróns únicos de neuronas sensitivas nas fosas nasais dos ratos receptores. Isto implica que o rato as percibe de xeito diferente, por medio de distintos circuítos neuronais.[10][11] Os receptores de feromonas do órgano vomeronasal responsables da detección das Mups non se coñecen, pero crese que son membros da clase V2R de receptores.[11][14]

Aplicacións[editar | editar a fonte]

Igual que as feromonas (compostos químicos de comunicación usados nunha mesma especie), as cairomonas poden utilizarse como un 'atracticida' para atraer unha especie que é unha praga a un lugar onde se aplica un pesticida. Porén, poderían utilizarse tamén para atraer unha especie desexada. As cairomonas producidas polos hóspedes das avespas parasitas foron utilizados para intentar atraelas e mantelas en zonas agrícolas para reducir o herbivorismo doutras especies, pero isto podería ter como resultado menos ataques sobre os herbívoros que constitúen a praga se a cairomona aplicada as distrae de buscar realmente aos seus hóspedes.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ Brown, W L Jr.; Eisner, T; Whittaker, R H (1970). "Allomones and kairomones: Transpecific chemical messengers". BioScience 20: 21–22. doi:10.2307/1294753. 
  2. ↑ "kairomone, n.". OED Online. September 2012. Oxford University Press. http://www.oed.com/view/Entry/241005?redirectedFrom=kairomone (acceso 3 de outubro de 2012).
  3. ↑ The free dictionary kairomone
  4. ↑ Kenneth R. Hobson, David L. Wood, Laurence G. Cool, Peter R. White, Toshiakazu Ohtsuka, Isao Kubo e Eugene Zavarin. Chiral Specificity in Responses by the Bark Beetle Dendroctonus valens to Host Kairomones. Journal of Chemical Ecology, Vol. 19, No. 9, 1993. [1] Arquivado 01 de xaneiro de 2017 en Wayback Machine.
  5. ↑ Wyatt, Tristram D. (2003). Pheromones and Animal Behaviour. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 2, 230–31. ISBN 0-521-48526-6. 
  6. ↑ Hendrichs, M.A. Hendrichs, J. Perfumed to be killed: interception of Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae) sexual signaling by predatory foraging wasps (Hymenoptera: Vespidae) [1998]. [2] Arquivado 01 de xaneiro de 2017 en Wayback Machine.
  7. ↑ Rachel A. Allan, Mark A. Elgar and Robert J. Capon. Exploitation of an Ant Chemical Alarm Signal by the Zodariid Spider Habronestes bradleyi Walckenaer. Proceedings: Biological Sciences. Vol. 263, No. 1366 (Jan. 22, 1996), pp. 69-73 [3]
  8. ↑ Anke WeberSteven Declerck. Phenotypic plasticity of Daphnia life history traits in response to predator kairomones: genetic variability and evolutionary potential. Hydrobiologia. December 1997, Volume 360, Issue 1, pp 89–99. DOI: 10.1023/A:1003188331933. [4]
  9. ↑ Ehrenberg, Rachel (5 June 2010). "Fight or flee, it's in the pee". Science News. Arquivado dende o orixinal o 12 de outubro de 2012. Consultado o 31 de decembro de 2016. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Papes F, Logan DW, Stowers, L (May 2010). "The Vomeronasal Organ Mediates Interspecies Defensive Behaviors through Detection of Protein Pheromone Homologs". Cell 141 (4): 692–703. PMC 2873972. PMID 20478258. doi:10.1016/j.cell.2010.03.037. 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Rodriguez I (May 2010). "The chemical MUPpeteer". Cell 141 (4): 568–70. PMID 20478249. doi:10.1016/j.cell.2010.04.032. 
  12. ↑ "Why mice fear the smell of cats". BBC News. 17 May 2010. Consultado o 18 May 2010. 
  13. ↑ Bhanoo, Sindya (17 May 2010). "When a Mouse Smells a Rat". The New York Times. 
  14. ↑ Chamero P, Marton TF, Logan DW, et al. (December 2007). "Identification of protein pheromones that promote aggressive behaviour". Nature 450 (7171): 899–902. PMID 18064011. doi:10.1038/nature05997. 
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cairomona&oldid=6434772»