Vapor Príncipe de Asturias

Vapor Príncipe de Asturias
Tipo	Transatlántico
Operador	Naviera Pinillos
Botado	30 de abril de 1914
Baixa	5 de marzo de 1916
Destino	afundido;
Características xerais
Eslora	160 m
Manga	20 m
Puntal	10 m
Propulsión	• Dúas máquinas xemelgas de cuádrupla expansión D. Rowan & Co. alternativas ; • Dúas hélices

O Príncipe de Asturias foi un gran buque correo transatlántico de vapor considerado no seu momento buque insignia da mariña mercante española, sendo propiedade da compañía de navegación Naviera Pinillos.^[1] Despois de partir no que sería a súa última viaxe desde Barcelona a Buenos Aires, afundiuse preto das costas brasileiras o 5 de marzo de 1916, tras chocar contra arrecifes, transportando 600 persoas a bordo. Perdéronse 457 vidas, salvándose unicamente 143. O desastre do Príncipe de Asturias foi a maior traxedia da mariña mercante española e das ocorridas no Atlántico sur, ata que foi superada en 1919 polo afundimento en Cuba do vapor Valbanera.

Historia[editar | editar a fonte]

A principios do século XX, en 1912, a compañía Naviera Pinillos, unha das máis importantes de España naquel momento, botou o maior barco mercante do país: o vapor correo translatlántico Infanta Isabel. Dous anos despois botouse o seu irmán xemelgo, ao que bautizaron Príncipe de Asturias. Ambos os vapores foron construídos nos estaleiros de Kingston, Inglaterra, pola Russell Co.

Coidouse moito a seguridade nos dous barcos: contaban con varios compartimentos estancos -como o Titanic-, e o casco tiña unha dobre capa en toda a súa extensión, contando con varios tanques de lastre de auga que podían encherse ou baleirarse, axustando así a estabilidade en calquera tipo de situación.

A súa viaxe inaugural realizouse o 16 de agosto de 1914.

Ademais de ser un barco potente e moderno, o Príncipe de Asturias tamén era luxoso. Posuía unha biblioteca estilo Luís XVI con andeis de madeira de caoba e asentos remachados en coiro, e desde a cuberta de primeira clase, sitio que servía de espazo de recreo, con bancos e cadeiras, podíanse apreciar coloridas vidreiras que protexían do vento. O comedor estaba decorado con paneis de carballo xaponés e marcos de nogueira. Tamén contaba cunha cúpula rematada por cristais de cores, polo que se podía gozar de luz natural durante o día.

Contaba cun salón de música ao que se accedía polo vestíbulo de entrada, onde había unha grande escalinata, con laterais e pasamáns traballados en madeira. O chan deste salón estaba decorado con alfombras persas, que se utilizaba como pista de baile. Foi construído un piano especialmente para ser tocado a bordo.

Última viaxe[editar | editar a fonte]

Ruta e escalas[editar | editar a fonte]

O buque Príncipe de Asturias partiu cara á súa última viaxe desde o peirao de Baleares, no porto de Barcelona o xoves 17 de febreiro de 1916, rumbo a Buenos Aires. A súa primeira escala foi na mañá do día seguinte na cidade de Valencia. O sábado 19 fixo escala no Porto de Almería e na madrugada do domingo 20 o barco pasaba fronte ao Cabo Trafalgar. Tamén se fixo escala o luns pola mañá en Cádiz e por último o mércores 23 en Puerto de la Luz de Gran Canaria.

Na súa última viaxe o vapor foi capitaneado por José Lotina Abrisqueta, un experto home de mar de 44 anos que levaba 15 na navieira Pinillos.

Pasaxe[editar | editar a fonte]

En canto á pasaxe, non existen, ou non se conservaron, listas oficiais de pasaxeiros e tripulación. A bordo do buque viaxaban 593 persoas.^[1] Grazas á información da prensa da época coñecemos a identidade de 411 deles. A maioría da pasaxe tiña nacionalidade española ou arxentina aínda que tamén había pasaxeiros estadounidenses, peruanos e chilenos. Dos sobreviventes, 59 eran pasaxeiros e 87 tripulación.

A bordo do Príncipe de Asturias viaxaban varias persoas ilustres, como o escritor Juan Más Pi, o empresario Luís Descotte Jourdan, o industrial Francisco Chiquirrín, o diplomático Carl Friederick Deichman e o eminente xurista arxentino Pedro Nolasco Arias. Tamén cabe sinalar ao neno Juanito, fillo da por entón soada tiple María Santa Cruz.

Carga[editar | editar a fonte]

Segundo algunhas informacións o Príncipe de Asturias transportaba 40 000 libras esterlinas en ouro, 3364 sacas de correo e un automóbil Renault 35 HP.

O cargamento máis sobresaliente que transportaba o vapor era unha obra artística notable: o Monumento á República tamén chamado Monumento dos españois. Tratábase dunha construción espectacular que incluía 20 estatuas e unha estatua ecuestre do xeneral arxentino José de San Martín. Era un agasallo da comunidade española residente na Arxentina á República Arxentina con motivo do Centenario da Independencia da Arxentina de España, declarada en 1810. O proxecto concibiuse en 1908, para estar listo en 1910, para a celebración do Centenario. A obra pasou por varias dificultades que atrasaron a súa execución. Foi encargada ao escultor catalán Agustín Querol Subirats, quen faleceu traballando nela o 14 de decembro de 1909. Continuou o traballo Cipriano Folgueras Doiztúa seguindo os bosquexos de Querol, pero este segundo artista faleceu cinco meses despois de facerse cargo do proxecto. Terminou o monumento José Montserrat Portella en maio de 1914, tras sufrir un novo atraso por unha folga nas canteiras de Carrara. En 1914 non puideron ser embarcadas cara a Buenos Aires ao ser embargadas pola familia do escultor Querol. Finalmente fixérono en febreiro de 1916, a bordo do Príncipe de Asturias, afundíndose co barco. O monumento inaugurouse en 1926 con réplicas das obras perdidas. As esculturas orixinais foron rescatadas en 1991 e están expostas no Río de Xaneiro.^[2]

Colisión e afundimento[editar | editar a fonte]

Nas últimas horas do sábado 4 de marzo, o buque aproximábase ao porto de Santos na costa do Brasil, pero a climatoloxía fixo imposible que entrase no, permanecendo exposto á tormenta, próximo á costa. Na madrugada do domingo 5 de marzo, o buque atopábase ao norte da illa de Búzios. Era unha noite pechada de néboa, choiva, con mar moi picada e fortes ventos do suroeste.^[1] Debido ás condicións climatolóxicas adversas e as fortes correntes, o buque achábase fóra do seu curso a escasas millas da costa. Cando a tripulación advertiu a proximidade, era tarde para reaccionar. Ás 4:15 da mañá, hora do barco, o vapor chocou contra os arrecifes de Punta Pirabura, abrindo o seu casco á altura da sala de máquinas. A entrada de auga directamente ás caldeiras provocou unha forte explosión que condenou ao buque. Ademais, a auga fervendo resultante que alagaba paulatinamente a nave, abrasou e matou a pasaxeiros e tripulantes. O vapor escorou violentamente a estribor e a proa impedindo que se lanzasen os botes salvavidas, aínda que o bote nº 1 foi parcialmente arriado. Co fallo das caldeiras interrompeuse a subministración eléctrica, polo que o radiotelegrafista, Francisco Cotanda non puido enviar sinal de socorro. Ás 4:20 da mañá unha última explosión afundiu finalmente o barco. A catástrofe ocorreu en tan só 10 minutos.

Salvamento[editar | editar a fonte]

Os sobreviventes que non foron arrastrados polo transatlántico nadaron e trataron de alcanzar a relativamente próxima costa. 452 persoas pereceron contra as rocas ou afogados no mar embravecido.^[1] O adegueiro Buenaventura Rosés logrou resgardarse nun bote que quedara á boia. Recolleu a Antonio Linares, temoneiro, e a outros membros da tripulación, como o médico de a bordo Francisco Zapata. Con só este bote, grande esforzo e heroicidade, rescataron das augas a un centenar de sobreviventes, levándoos a unha praia próxima en Pedras Duras. Ás 12:00 do mediodía, o cargueiro francés Vega da Société Générale de Transports Maritimes e procedente de Salvador de Baía descubriu os restos do naufraxio, recolleu varios superviventes máis da auga e deu parte do sinistro.

O 6 de marzo o transatlántico español Patricio de Satrústegui, procedente do Río de Xaneiro, recibiu o aviso da perda do Príncipe de Asturias e acudiu á zona do afundimento para rescatar máis náufragos. Só logrou atopar 6 cadáveres.