Saltar ao contido

Lingua nostrática

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Árbore filogenético proposto por Bomhard.

O nostrático é unha hipotética familia de linguas, ou mellor unha macrofamilia, que incluiría ás linguas indoeuropeas xunto coas linguas urálicas, as linguas altaicas, as linguas afroasiáticas e as linguas dravídicas, entre outras. Existen diversas propostas sobre que linguas forman parte da macrofamilia nostrática. Na súa versión máis ampla, incluiría tanto linguas de Europa, Asia e África como de América do Norte[1]. Unha versión máis moderada desta idea é a proposta do euroasiático, que incluiría só algúns dos grupos anteriores.

A protolingua ancestral hipotética da que derivarían por diversificación todas as linguas nostráticas denomínase convencionalmente protonostrático, De ser correcta a hipótese nostrática, o protonostrático falaríase cara ao final do paleolítico superior nalgunha rexión de Eurasia occidental[2][3].

Esta macrofamilia foi proposta polo lingüista danés Holger Pedersen que defendeu o parentesco xenético entre estas linguas en 1903 usando o termo latino nostrates (compatriotas). A reconstrución do protonostrático foi tentada independentemente nos anos 1960 por dous lingüistas rusos, Vladislav Ílich-Svítych e Arón Dolgopolski, e posteriormente foi revisada por Allan R. Bomhard (2008) contando actualmente cuns poucos centenares de cognados. Con todo estes datos víronse criticados amplamente e esta macrofamilia está lonxe de ser aceptada como un grupo de linguas xeneticamente emparentadas, como, maioritariamente adoita ocorrer coa existencia do indoeuropeo. Actualmente coñécese como hipótese nostrática a varias hipóteses que conxecturan relacións de longo alcance entre o indoeuropeo e outras linguas de Eurasia (e mesmo América do norte).

A hipótese nostrática é similar á hipótese euroasiática formulada por Greenberg e Ruhlen. De feito algúns lingüistas como Sergéi Stárostin traballaron por unificar ambas as propostas. De tal maneira que diversos partidarios da hipótese nostrática consideran que as linguas euroasiáticas constitúen unha rama propiamente dita da macrofamilia nostrática.

Evidencias a favor

[editar | editar a fonte]

Os partidarios da teoría nostrática argumentan que a técnica usada para reconstruír o protonostrático, e por tanto, probar en última instancia o parentesco de varias grandes familias de Eurasia, é precisamente o método comparativo, a mesma técnica usada para reconstruír o protoxermánico ou o protoindoeuropeo. Con todo, as reconstrucións e a teoría tiveron pouca aceptación, polo que resulta clara a frustración dos nostraticistas pois aínda que están a usar os mesmos métodos que os indoeuropeístas, os resultados obtidos son rexeitados pola maioría de indoeuropeístas.

Esta situación paradoxal xorde dunha mala comprensión do método comparativo pois a aplicación de devandito método a todo o léxico dunha lingua para buscar coincidencias léxicas razoábeis non sempre é adecuada, xa que pode existir un número aleatorio de parecidos razoábeis. A situación cambia se a comparación se restrinxe inicialmente a unha área concreta do léxico con significados ben definidos, e só unha vez que se atopan correspondencias fonéticas regulares se toma en consideración o resto do léxico. Cando os indoeuropeístas iniciaron a reconstrución do protoindoeuropeo sobre a base de relacións de afinidade evidentes, termos que de antemán se sabía eran cognados evidentes, inicialmente non se reconstruíron termos cuxa posíbel cognacidade era evidente.

Aínda hoxe a mellor evidencia a favor do nostrático é a impresionante lista de termos reconstruídos, aínda que como algúns argumentan a pesar da lonxitude da lista existen problemas co número de cognados nos que se basean.

A evidencia morfolóxica por outra banda é escasa e non vai moito máis alá dalgunhas poucas marcas pronominais e interrogativos:

Protolingua 1ª pers. sing.nominativa

1ª pers. sing.oblicua

2ª pers. sing.nominativa

2ª pers. sing.oblicua

1ª pers. pl.exclusiva

1ª pers. pl.inclusiva

2ª pers.plural

quen? que?
 Indoeuropeo egom mene/me tu te-              uei/nos iuH/uos kwi ma
 Urálico mi minV- ti tū-              mæ/me ke mi-
 Altaico bi mine- si sin b- m- tʰV, sV k- ma
 Afroasiático in- i int- ku, ki                 inn- kun k(w) ma, wa
 Kartveliano me men sen si, se n-, naj m-, men- stkwen min ma
 Drávida ān en nin- ām nam nīm yāv
 Amerindio na ma na- -n- kune mana-

Argumentos en contra

[editar | editar a fonte]

Un dos principais argumentos contra o traballo dos nostraticistas, é o argumento estatístico dado por Ringe (1995 e 1999), un indoeuropeísta[4][5]. Ringe parte da lista de cognados reconstruídos para o protonostrático, considerando as seis familias principais en que se divide, e conta cantas delas aparecen en dúas, tres, catro, cinco ou seis das familias. O número de cognados testemuñados en tres, catro, cinco ou seis familias diminúe rapidamente a medida que aumenta o número de familias, o cal si que sucedería se as coincidencias fosen azarosas. Máis concretamente Ringe calculou que a distribución se parece moito ao que sucedería se cada raíz puidese ter unha probabilidade de 40% con algunha palabra dentro de cada familia. E suxire que por tanto a impresionante lista de cognados é compatíbel cun número de coincidencias azarosas. Aínda que 40% pode parecer unha probabilidade de coincidencia, improbábel por mero azar, a laxitude empregada nos dicionarios de nostrático para considerar que dúas palabras teñen significados relacionados, e dado que as raíces reconstruídas son case na súa totalidade monosilábicas.

Unha forma de entender os resultados de Ringe é considerar seis sacos cheos de croios de diferentes mármores con diferentes texturas e cores. O traballo de reconstruír cognados nostráticos pareceríase a atopar croios da mesma cor nas diferentes bolsas, cando a probabilidade de coincidencia é do 40%. Tipicamente a maioría de coincidencias aparecerían en só dúas das bolsas, sendo as coincidencias triplas ou cuádruplas moito menos frecuentes.

Outro argumento provén do feito de que existen actualmente dúas reconstrucións diferentes do protonostrático, a da "escola de Moscova" e a de Bomhard, aínda que ambas se basean na hipótese glotálica para as oclusivas do protoindoeropeo, ambas dan valores fonéticos diferentes ás fonemas protoindoeuropeos tradicionalmente reconstruídos como d e *t. Por tanto só unha das dúas propostas estaría a dar cos valores fonéticos correctos, non podendo ser os dous correctos. Por conseguinte, parece posíbel obter unha lista longa de cognados aínda con valores fonéticos incorrectos, polo que a probabilidade de falsos positivos é alta.

Comparación léxica

[editar | editar a fonte]

Propúxose un número de posíbeis cognados, sobre a base de similitudes entre o son e o significado das formas nos idiomas ao longo de todo o mundo. O máis coñecido deste tipo é a lista de vocabulario (1994) de Bengtson e Merritt Ruhlen, onde se enumera unha selección destas formas[6]:

Lingua quen? que? dous auga un / dedo brazo(1) brazo(2) curva / xeonllo pelo vaxina cheiro / nariz
afroasiático k(w) ma bwVr ak’wa tak ganA bunqe somm put suna
kartveliano min ma yor rts’q’a ert t’ot’ qe muql toma putʼ sun
drávido yāv iraṇṭu nīru birelu kaŋ kay meṇḍa pūṭa počču čuṇṭu
eurasiático kwi mi pālā akwā tik konV bhāghu(s) bük(ä) punče p’ut’V snā
amerindio kune mana p’āl akwā dɨk’i kano boko buka summe butie čuna

Os numerais reconstruídos para diferentes protolinguas incluídas en diferentes versións da hipótese nostrática son:

Glosa Protoindoeuropeo Protofinougrio Protoaltaico Protokartveliano Protodravídico Protosemítico Protoesquimó
1 *oynos *wik-tɨ *bʲuri *ɛrti/ʂxwɑ *oru- *ħad *ata(ʀ)uciq
2 *dwō *kek-tɨ *puču *jɔri *iru- *θin *maːlʀuk
3 *treyes *koləm *ilu *sɑmi *muv- *śalāθ- *piŋayut
4 *kʷetwor- *ńeljä *torʲ- *ɔʂtxɔ *nāl *ʔarbaʕ *citamat
5 *penkʷe *wit-tɨ *tu *xuʂti *cayN- *xamis- *taLimat
6 *sweks *kwaðʲ-tɨ *ńu- *ɛkʂwi *caŗu- *šdiθ- *aʀvinL-
7 *septṃ *śećɨm *ŋadi *ʃkwiti *ēr̤u- *šabʕa *5+2
8 *h3oktō *ĵa *ɑrwɑ *eṭṭu *θamāniy- *5+3
9 *newṇ *10-1 *keg- *tʂχɑrɑ *oṉ-pak-tu *tišʕ- *10-1
10 *dekṃ *loki *tʲub- *ɑʂti *pak-tu *ʕaśr *qul-

Estes numerais mostran só unhas poucas coincidencias superficiais e non parecen remontarse a un único sistema de conta antigo común.

  1. Para a última revisión da cuestión, ver Bomhard 2008, Reconstructing Proto-Nostratic.
  2. Por exemplo en Bomhard 2008.
  3. En opinión de Bomhard, "entre 15,000 y 12,000 años antes de la Era Cristiana" (2008:240).
  4. Ringe, 1995, "Nostratic and the Factor Chance", Diachronica, 12:55-74.
  5. Ringe, 1999, "How hard is to Mathc CVC-roots?", Transactions of the Philosophical Society, 97: 213-44.
  6. Fonte: Ruhlen 1994b:103. O símbolo V representa unha vogal da que se descoñece o seu carácter preciso» (ib. 105). Ao premer nos símbolos na liña superior hanse ordenas as formas alfabeticamente.

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Bomhard, Allan R., and John C. Kerns (1994). The Nostratic Macrofamily: A Study in Distant Linguistic Relationship. Berlin, Nova York, and Amsterdam: Mouton de Gruyter. ISBN 3-11-013900-6
  • Campbell, Lyle (1998). "Nostratic: a personal assessment". In Joseph C. Salmons and Brian D. Joseph (eds.), Nostratic: Sifting the Evidence. Current Issues in Linguistic Theory 142. John Benjamins.
  • Campbell, Lyle (2004). Historical Linguistics: An Introduction (2nd ed.). Cambridge: The MIT Press.
  • Clackson, James. (2007). Indo-European linguistics: An Introduction. London: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-65367-1. 
  • Cuny, Albert (1924). Etudes prégrammaticales sur le domaine des langues indo-européennes et chamito-sémitiques. París: Champion.
  • Cuny, Albert (1943). Recherches sur le vocalisme, le consonantisme et la formation des racines en « nostratique », ancêtre de l'indo-européen et du chamito-sémitique. París: Adrien Maisonneuve.
  • Cuny, Albert (1946). Invitation à l'étude comparative des langues indo-européennes et des langues chamito-sémitiques. Bordeaux: Brière.
  • Gamk¹relidze, Thomas V., and Vjačeslav V. Ivanov (1995). Indo-European and the Indo-Europeans, translated by Johanna Nichols, 2 volumes. Berlin and Nova York: Mouton de Gruyter. ISBN 3-11-014728-9 (¹Actually /q̕/ in Georgian.)
  • Greenberg, Joseph (2000, 2002), Indo-European and its Closest Relatives. The Eurasiatic Language Family (Stanford University), v.1 Grammar, v.2 Lexicon.
  • [Illich-Svitych, V. M.] В. М. Иллич-Свитыч (1971). Опыт сравнения ностратических языков (семитохамитский, картвельский, индоевропейский, уральский, дравидийский, алтайский). Введение. Сравнительный словарь (b – ). Moscow: Наука.
  • Kaiser, M., and V. Shevoroshkin (1988). "Nostratic". Ann. Rev. Anthropol. 17:309–329.
  • Renfrew, Colin (1991). "Before Babel: Speculations on the Origins of Linguistic Diversity". Cambridge Archaeological Journal 1(1):3-23.
  • Ruhlen, Merritt (1994). On the Origin of Languages: Studies in Linguistic Taxonomy. Stanford, California: Stanford University Press.
  • Ruhlen, Merritt (1998). "Toutes parentes, toutes différentes". La Recherche 306:69–75. (French translation of a Scientific American article.)
  • Ruhlen, Merritt (2001). "Taxonomic Controversies in the Twentieth Century". Pages 197–214 in Jürgen Trabant and Sean Ward (eds.): New Essays on the Origin of Language, Berlin, Mouton de Gruyter.
  • Stachowski, Marek (2011). "Teoria nostratyczna i szkoła moskiewska".(pdf) – LingVaria 6/1: 241-274.
  • Sweet, Henry (1900, 1995, 2007). The History of Language. ISBN 81-85231-04-4 (1995) ISBN 1-4326-6993-1 (2007)
  • Szemerényi, Oswald (1996). Introduction to Indo-European Linguistics. Oxford: Oxford University Press.
  • Trask, R. L. (1996). Historical Linguistics. Nova York: Oxford University Press.

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]