Jan Arnošt Smoler
  | |
| Nome orixinal | (hsb) Jan Arnošt Smoler (de) Johann Ernst Schmaler |
|---|---|
| Biografía | |
| Nacemento | 3 de marzo de 1816 Merzdorf, Alemaña |
| Morte | 13 de xuño de 1884 (68 anos) Bautzen, Alemaña (pt)  |
| Lugar de sepultura | Protschenbergfriedhof (en) |
| Residencia | Q49375323 |
| Educación | Universidade de Breslau - filoloxía eslava (1841–1845) Universidade de Breslau - teoloxía (1836–1839) |
| Actividade | |
| Campo de traballo | Lingüística |
| Lugar de traballo | Bautzen (pt) Leipzig |
| Ocupación | lingüista, escritor, editor |
| Membro de | Oberlausitzische Gesellschaft der Wissenschaften (en) (1862–)Maćica Serbska (en) (1847–)Serbian Learned Society (en) |
| Familia | |
| Fillos | Marko Smoler |
| Pai | Korla Jan Smoler |
| Premios | |
| |
| Descrito pola fonte | Allgemeine Deutsche Biographie Obálky knih,  Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron |
 | |
Jan Arnošt Smoler, nado o 3 de marzo de 1816 en Łućo e finado o 13 de xuño de 1884 en Bautzen foi un filólogo e escritor sorabo, un dos máximos expoñentes do rexurdimento sorabo do século XIX.
Traxectoria
[editar | editar a fonte]
O pai de Smolers era un cantor luterano e profesor, establecido desde 1823 en Łaz, onde Jan Arnošt rematou a escola primaria, continuando a partir de 1827 os estudos de secundaria en Bautzen. Non puido realizar a carreira de estudos eslavos como desexaba por non existir na época nas universidades prusianas eses cursos[1], e así en 1836 comezou os estudos de teoloxía na Universidade de Breslau, e alí foi un dos membros fundadores da Akademischen Verein für lausitzische Geschichte und Sprache en 1838.[2] Completou os seus estudos o ano seguinte e volveu a Łaz. Xunto con Leopold Hauptal e Handrij Zejler recolleu a colección de cántigas Die Volkslieder der Wenden in der Ober- und Nieder-Lausitz. En Wendisch-deutsche Gespräche e no seu dicionario de 1843, Deutsch-Wendisches Wörterbuch, Smoler realizou unha serie de reformas na ortografía modeladas segundo outras linguas eslavas occidentais e que tendían a diluír as diferenzas entre o alto e o baixo sorabo.[3]
En 1847 foi un dos fundadores da asociación de promoción da cultura soraba Maćica Serbska, que adoptou a súa ortografía[4] e que se implicou na defensa dos dereitos dos sorabos no contexto da revolución de 1848 e que logrou concesións do goberno saxón, como que a partir de 1850 a lingua soraba fose o medio de instrución nalgunhas escolas. Smoler estivo entre os primeiros profesores que en 1850 deron clases en sorabo no instituto de Bautzen, e tamén deu clases no colexio local escribindo algúns libros de texto. En 1851, Smoler, estableceu en Bautzen, a súa propia casa de edición que se fixo cargo da publicación do semanario Tydźenska nowina, que baixo a dirección de Smoler cambiou o seu nome a Serbske Nowiny en 1854. Entre 1852 e 1856 Smoler tamén publicou o anuario Jahrbücher für slawische Literatur, Kunst und Wissenschaft , e de 1865 a 1868 o semanario Slawische Zentralblatt – Wochenschrift für Literatur, Kunst, Wissenschaft und nationale Interessen des Gesamtslawentums.
Smoler foi un defensor do paneslavismo cultural e da teoría da reciprocidade eslava, esperando que os contactos coas principais nacións eslavas fomentasen e promovesen a cultura soraba en Lusacia, e así entre 1859 e 1883 realizou varias viaxes a Rusia, entre outras razóns para recoller doazóns para o financiamento de proxectos culturais.
Obra
[editar | editar a fonte]- Wendisch-deutsche Gespräche. Bautzen 1841
- Volkslieder der Wenden in der Ober- und Nieder-Lausitz, 2. Bde. 1841 u. 1843 (hrsg. gemeinsam mit Leopold Haupt)
- Krotke wułpoženje powšitkomneho Serskeho prawjepisanja Bautzen 1843.
- Deutsch-Wendisches Wörterbuch. Mit einer Darstellung der allgemeinen wendischen Rechtschreibung. Bautzen 1843
- Überreste der alten Mythologie in der wendischen Lausitz. [1848]
- Sorbisch-wendische Sprachlehre. Bautzen 1850
- Kleine Grammatik der serbisch-wendischen Sprache in der Oberlausitz. Bautzen 1852
- Die slavischen Ortsnamen in der Oberlausitz und ihre Bedeutung. Festschrift zum 300 jährigen Jubiläum des Gymnasiums zu Budissin. Bautzen 1867.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Ficha en Zeijler-Smoler Haus
- ↑ Heinz-Gerhard Haupt, Dieter Langewiesche (2001): Nation und Religion in der deutschen Geschichte. Frankfurt a.M.: Campus, p. 429
- ↑ Peter Kunze, Smoler (Schmaler), Jan Arnošt (Johann Ernst), in: Sächsische Biografie, hrsg. vom Institut für Sächsische Geschichte und Volkskunde e.V., bearb. von Martina Schattkowsky
- ↑ Karel Kucera, "History and Development of the Latin Writing System in the Slavic Languages / Geschichte und Entwicklung der lateinischen Schrift in den slavischen Sprachen" en Sebastian Kempgen (2014) Die slavischen Sprachen / The Slavic Languages. Halbband 2 Walter de Gruyter:Berlín
