Illas Torres

Coordenadas: 13°15′S 166°37′L / -13.250, -166.617

As illas Torres son un grupo de illas situadas ao norte de Vanuatu. Forman parte da provincia de Torba.

As sete illas do grupo Torres, de norte a sur, son Hiw ou Hiu (a máis grande), Metoma, Tegua, Ngwel (un illote deshabitado), Linua, Lo ou Loh, e Toga. Esta cadea esténdese 42 km.. O punto máis alto da cadea ten 200 m. sobre o nivel do mar. Contrariamente á crenza popular, só uns poucos tramos de costa das illas Torres, están agraciados con praias de area branca, en realidade, gran parte da costa está composta por rocas de coral levantadas.

Nome da illa	Superficie (km²)	Poboación 1979	Capital	Cumio	Altura (Metros)	Coordenadas
Hiw (Hiu)	50,6	84	Gavigamana	Monte Wonvara	366	13°08′S 166°33′L / -13.133, -166.550
Lonagavanoua (Illa Batsale)	0,5	-	-	...	...	13°07′S 166°35′L / -13.117, -166.583
Metoma	3,0	2	actualmente deshabitada	...	...	13°12′S 166°02′L / -13.200, -166.033
Tegua	30,7	7	Lateu	Tawaten	300	13°14′S 166°37′L / -13.233, -166.617
Ngwel (Illa Mel)	0,07	-	-	...	...	13°16′S 166°35′L / -13.267, -166.583
Linua (Linua)	2,2	-	-	...	...	13°19′S 166°37′L / -13.317, -166.617
Loh (Lo)	11,9	84	Lungharegi	...	...	13°21′S 166°38′L / -13.350, -166.633
Toga	18,8	140	Kourourétapo	Monte Lemeura	240	13°25′S 166°41′L / -13.417, -166.683
Illas Torres	117,7	317	Lungharegi	Monte Wonvara	366	13°15′S 166°37′L / -13.250, -166.617

A mediados de 2004, as Illas Torres tiñan unha poboación total de aproximadamente 950 persoas, dispersas en polo menos dez asentamentos de diferentes tamaños, todas as cales atópanse en ou preto das zonas costeiras. Os nomes destes asentamentos son: Yögevigemëne (ou Yögemëne para abreviar), Tinemēvönyö e Yale Yakwane (en HIW), Lotew (en Tegua, ás veces mal escrito Lateu), Lungharegi, Telakwlakw e Rinuhe (en Lo), e Likwal e Litew (en Toga). Unha pequena pista de aterraxe en Linua abriu as súas portas en 1983 e ofrece o único vínculo regular de transporte co resto de Vanuatu. Lungharegi está considerado como o centro administrativo das illas Torres, pero este papel é moi pequeno. Conta cun teléfono comunitario e clínica médica, pero non hai banco nin comisaría e a fornecen só dúas tendas.

Nome[editar | editar a fonte]

Un dos nomes pre-europeos máis importantes polo que este grupo de illas era coñecido polos seus habitantes e outras sociedades veciñas era Vava (ou Vave). Pero, nalgún momento a principios do século XIX, os cartógrafos europeos déronlle o nome de Torres ao grupo, en memoria do navegante portugués do século XVI Luís Vaz de Torres, quen visitou brevemente algunhas das illas de Vanuatu Norte e Central, en abril, maio e xuño de 1606, e cuxo nome tamén foi dado ó importante Estreito de Torres que separa o continente australiano da illa de Nova Guinea. Ironicamente, nin Torres, nin o seu comandante, o capitán portugués Fernandes de Queirós (ambos ao servizo da corona española), nin ningún dos seus subordinados chegaron a velo nunca, nin oíron falar del nin chegaron preto das illas de Torres durante a súa travesía polo arquipélago. Con todo, a través da súa reiterada aparición en mapas europeas, o nome de Torres finalmente quedou e as illas coñecéronse como tal durante case douscentos anos. Hoxe en día, os habitantes deste arquipélago abandonaron o antigo nome de Vave, que só se recorda por algunhas persoas maiores. Agora designan o seu grupo de illas como 'Torres' - malia que nin coñecen nin se preocupan pola historia e o significado deste nome.

Historia[editar | editar a fonte]

Segundo os escasos datos arqueolóxicos actualmente dispoñibles sobre a prehistoria deste grupo, as Illas Torres foron probablemente poboadas por primeira vez hai uns 3.200 anos. Hai evidencia abundante (tanto arqueolóxica como oral) que antes do contacto cos europeos o patrón de asentamento das illas Torres era moi diferente das aldeas costeiras de hoxe. A maioría das aldeas e as zonas ocupadas por familias (nakamal ou gemel) aparentemente atopábanse nas terras máis altas, lonxe da costa, e estaban habitadas por un menor número de persoas. Polo tanto, a superficie das illas, probablemente estaría salpicada de pequenos claros no medio dos cales poderíanse atopar un puñado de casas e espazos rituais.

As illas Torres foron descubertas polo explorador portugués Luís Vaz de Torres navegando na expedición de Queirós de 1606. Este navegante tamén descubriu o Estreito que leva o seu nome entre Nova Guinea e Australia. Outros exploradores europeos chegaron ás illas no século XIX, pero as illas rapidamente incorporáronse á esfera de influencia da Misión Melanesia (unha misión anglicana) na década de 1880. Foi como resultado da presión exercida pola Misión que os habitantes de Torres comezaron a concentrarse nos asentamentos costeiros, onde podían ser máis facilmente accesibles e controlados polos estranxeiros. Foi tamén nesta época que un insular de Torres, que hoxe se coñece polo seu nome cristianizado de Adams Tuwia, foi levado primeiro á sé da Misión na illa de Norfolk, onde finalmente ordenouse sacerdote. Con todo, o primeiro Melanesio en ser ordenado sacerdote foi George Sarawia, nas veciñas illas de Banks, onde os anglicanos estableceran o seu centro rexional de operacións. É importante destacar que, como resultado desta estratexia de liderado a Misión decidiu adoptar a linguaxe da Illa Mota (nas banks) como a lingua elixida para traducir e transmitir a palabra de Deus nas banks, Torres e Temotu. Polo tanto, de acordo cos arquivos locais, o ensino da Mota na escola da misión Torres continuou ata a década de 1970, é por esta razón pola que aínda é posible atopar insulares maiores das Torres, que falan Mota .

Malia a presenza da Misión a finais do século XIX, o primeiro misioneiro non local que se instalou de xeito duradeiro nas illas Torres non chegaría ata a primeira década do século XX. Foi o reverendo Walter John Durrad, que viviu en Tegua e logo en Lo, entre os anos 1905 e 1910. Durrad fundou a primeira misión permanente nas illas Torres na costa do sur de Tegua, pero trasladouse logo a Vipaka, na costa suroeste de Lo, despois de que supostamente decatásese de que o principal xefe de Tegua mantivese practicas incestuosas, un pecado insufrible para a sensibilidade do mando da Misión.

Máis importante aínda, durante este tempo, entre a segunda metade do século XIX e a primeira metade do século XX, a poboación das Illas Torres sufriu caída catastrófica como resultado combinado das diversas enfermidades epidémicas que foron introducidas polos europeos e a acelerada migración forzosa provocada polo Blackbirding. De acordo cos rexistros da Misión situados na Diocese de banks e na súa oficina central de Torres en Sola (Vanua Lava), nalgún momento da década de 1930 a poboación total do grupo Torres non pasaba de 56 persoas. Polo tanto, a posterior recuperación da poboación indíxena das illas, así como a continuidade dos valores lingüísticos e culturais que aínda exhiben, pode ser considerada nada menos que notable. Aínda que os habitantes das illas Torres pertencían tradicionalmente a un complexo rexional, étnico e económico, máis amplo (estendíase ata a provincia actual de Temotu nas illas Salomón), as illas Torres acabaron por formar parte do condominio anglo-francés das Novas Hébridas en 1906, e incorporáronse posteriormente á República de Vanuatu en 1980.

Ecoloxía[editar | editar a fonte]

Do mesmo xeito que o resto do país, as illas atópanse na ecorrexión das selvas de Vanuatu. O cangrexo dos cocos (Birgus latro) é unha das súas máis famosas especies. Desde a apertura do aeroporto en Linua estes animais convertéronse no máis importante cultivo comercial no grupo de Torres. Ata a data, a venda de Birgus depende directamente da flutuación da demanda do mercado turístico na afastada Port Vila e, en menor medida, do municipio provincial de Luganville. Como era de esperar, a gran demanda de cangrexo resultou nunha diminución gradual pero importante na poboación de Birgus no norte de Vanuatu, e deu lugar a un esgotamento visible desta criatura no grupo de Torres. En consecuencia, varios individuos e grupos interesados meteron presión con éxito ao goberno provincial de Sanma (a provincia onde se atopa Luganville) para declarar unha prohibición temporal sobre a venda, a compra ou o consumo de cangrexos desa provincia. Esta prohibición levouse a cabo no primeiro semestre de 2004 e está destinada a ser levantada nalgún momento a principios de 2008.

Idiomas[editar | editar a fonte]

Fálanse dúas linguas estreitamente relacionadas pero distintas no grupo Torres: hiw e Lo-toga. O Hiw é falado pola poboación (ao redor de 280 persoas) da illa de hiw. O Lo-toga fálase no sur das Torres, esencialmente, nas illas de Lo e Toga (ao redor de 580 persoas), componse de dúas variedades dialectais moi próximos, Lo e Toga (Toga utilízase ás veces como termo para os dous dialectos). Non hai intelixibilidade mutua entre hiw e o Lo-toga, pero moitos falantes hiw son bilingües.

Hiw e (Lo-) Toga pertencen as Linguas orientais de Vanuatu, un subgrupo da familia Oceánica. Como é o caso das demais linguas non escritas de Vanuatu, non hai unha descrición detallada e xamais se publicou nada neles. En 2004 o lingüista Alexandre François realizou o primeiro estudo descritivo destas dúas linguas, que se atopa actualmente en curso.

Cultura[editar | editar a fonte]

Os insulares divídense etnicamente en dous grupos, dependendo da lingua que utilicen. As diferenzas culturais existentes dentro das Torres son, polo menos na percepción dos insulares, debidas á lingua, é dicir, recoñécense dous grupos, as 'persoas de hiw' contra 'a xente de toga ", con todo, unha división secundaria, menos esencial existe entre as dúas poboacións de Lo e Toga. Os insulares foron descritos por primeira vez moi en xeral, e non sempre con exactitude, en termos etnográficos por W. J. Durrad a principios do século XX (fragmentos de notas de Durrad publicáronse finalmente en 1940), sendo terreo do antropólogo 'Carlos Mondragón' desde 1999.

Hoxe en día os habitantes das illas Torres continúan cos mesmos patróns xerais de agricultura de subsistencia e actividades suplementarios pesca dos seus antepasados. Ademais, aínda mantéñense os aspectos clave dos seus coñecementos e ciclos rituais ancestrais en xeral. Están gobernados por dúas institucións centradas no home, coñecidas como Hukwe (que é o equivalente da sukwe nas Illas Banks) e Leh-Temet. O Hukwe constitúe o complexo local de rituais de estado de alteración polos cales os homes son capaces de adquirir un maior status de poder, mentres o Leh-Temet é o nome dado a un pequeno grupo de homes que foron iniciados nos tipos específicos de coñecemento ritual que están directamente relacionados cá manipulación de mana (potencia xenerativa ou poder) e, máis expresamente, á relación entre a vida e a morte. O aspecto máis impresionante e visible das actividades dos iniciados no Leh-Temet son a fabricación e o uso de tocados rituais, coñecidos como Temet (espíritos primordiais) durante os cales lévase a cabo un canto especial así como un baile cerimonial. De feito, os tocados son coñecidas como Temet, xa que se considera que son as manifestacións físicas temporais dos Temet, polo que o uso de tocados considérase que é unha operación moi delicada, durante a cal existe a posibilidade de contaminación espiritual, polo que ten que estar estreitamente supervisada e controlada. É en parte por esta razón que os tocados destrúense inmediatamente despois do final da cerimonia. Sen prexuízo da continuidade de certas prácticas consuetudinarias fundamentais, moitos cambios importantes e profundos transformaron a vida e a cosmovisión destes pobos, como resultado de máis dun século de contactos, a penetración da igrexa anglicana, os administradores coloniais e comerciantes, e máis recentemente, a influencia poscolonial da nación-estado e o mercado mundial internacional, cuxa maior manifestación directa é en forma de diñeiro en efectivo, os viaxeiros independentes, veleiros e cruceiros de luxo que visitan este grupo de illas de cando en vez.