Saltar ao contido

Fieira (artrópodos)

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Vista ventral das fieiras dunha araña da familia dos Gnaphosidae.

Fieira é o nome que recibe o órgano produtor de seda das arañas e das larvas dos insectos construtores de casulos.

Aínda que a presenza de fieiras en organismos adultos estea esencialmente restrinxida ás arañas, algúns insectos adultos, entre os que están o grupo dos Embioptera, tamén presentan fieiras, se ben localizadas nas patas dianteiras e non no abdome, como nas arañas.[1]

Fieiras das arañas

[editar | editar a fonte]
Fieiras e glándulas sericíxenas anexas.
Representación esquemática do conduto produtor de seda dunha araña. Cada cor sinala unha estrutura funcionalmente diferente:[2][3][4]
1 - rexión secretora;
2 - almacenamento;
3 - compresión (funil);
4 - formación da fibra.
Detalle das fieiras compactas de Argiope bruennichi.

O das arañas é o grupo taxonómico no que a presenza de fieiras e a producíon de fíos de seda ten maior relevancia. Cómpre sinalar que aínda que todas as arañas producen seda, non todas constrúen arañeiras. É o caso das chamadas arañas dos buratos (familia dos nemesíidos) e das arañas de funil (familia dos sexestríidos), que escavan túneis no solo e os recobren de seda ou constrúen agochos de seda en forma de funil en orificios e cavidades.

Nas arañas a fieira é un apéndice extremadamente modificado, lixeiramente móbil, de forma cilíndrica ou cónica que, en número de catro pares nas arañas primitivas do xénero Liphistius, da suborde dos mesotelos (Mesothelae), ou de tres pares nas arañas máis evolucionadas, da suborde dos opistotelos (Opisthothelae) —nestas últimas o número de fieiras mesmo pode reducirse a un ou dous pares— se sitúan na cara ventral do opistosoma (abdome), quer na súa porción media (mesotelos), quer na parte termial (opistotelos), que mostran na súa superficie apical túbulos que segregan e fían a seda.[5]

Sendo a produción de seda unha característica xeral das arañas, as diferentes especies, en función da súa etoloxía e hábitat, utilizan os fíos de seda para múltiples finalidades: tecer as arañeiras coas que capturan as súas presas; construír ou revestir tobos onde permanecen ou se refuxian; construír os sacos ovíxeros e os niños que serven de abrigo aos ovos e aos xuvenís; envolver as presas no acto da captura ou para as gardar para posterior consumo, e para dispersar os xuvenís, que se lanzan ao aire no chamado voo arácnido, desprazándose a favor do vento suspendidos por un longo fío de seda,[6] unha técnica de dispersión que favorece a supervivencia da especie evitando a competencia polas presas.[7] (Nalgúns casos as arañas chegan a ser transportadas a centos de quilómetros de distancia).[8][9]

As fieiras, como quedou dito, están sempre agrupadas en pares, pero posúen movemento individual, o que permite á araña controlar individualmente a dirección e a forma de extrusión de cada fío de seda. Esta capacidade de control sobre a fieira, á que se engade a existencia en cada araña de diversos tipos destas estruturas, permite ao animal dar á seda usos especializados, producindo sedas de diferente composición e propiedades en función do fin a que está destinado o fío e da finalidade concreta da súa aplicación.

As fieiras comunican coas glándulas sericíxenas, as cales poden usarse individualmente ou en conxunto, para producir diferentes tipos de fío en función das necesidades da araña.

No interior da fieira acumúlase a solución proteica producida polas glándulas sericíxenas que, cando se extrúe, dá orixe á seda. Esta solución contén unha concentración moi elevada de polímeros proteicos e de cloruro de sodio.

A partir das proteínas desta solución é de onde se fabrican os fíos de seda, mentres que o cloruro de sodio ten a función de impedir a formación de oligómeros, que ocorre despois da remoción do sal.

No proceso de extrusión, a solución produtora da seda é forzada saír a través de minúsculos orificios extrusores, acción que permite enrolar as proteínas en estruturas moleculares complexas,[10] as cales determinan as características mecánicas da fibra producida. Despois deste proceso, a seda de arañaa pasa a través da fieira para o exterior, obtendo case de imediato as súas propiedades finais.

As glándulas sericíxenas son un tipo de glándulas especializadas das arañas que segregan as proteínas e os compostos coadxuvantes utilizados na produción da seda. Coñécense diferentes tipos de glándulas, cada unha delas capaz de producir diferentes tipos de seda, con características físico-químicas que varían segundo a especie e o obxectivo ao que se destina (a seda utilizada nas arañeiras difire da utilizada nos casulos ou no soporte da araña).[11]

O anuncio do descubrimento de fieiras nas patas de tarántulas do xénero Aphonopelma, supostamente usadas para mellorar a adhesión das patas a superficies lisas,[12] desencadeou grande interese sobre a filoxenia destas estruturas, pero estudos posteriores indican que as estruturas identificadas como fieiras serían quimioceptores sen ningunha relación coa produción de seda.[13]

Fieiras dos insectos

[editar | editar a fonte]

As larvas de diversos insectos, especialmente as eirugas dos lepidópteros, están dotadas de fieiras destinadas a produciren os casulos nos que se albergan na fase de ninfa ou pupa. Tamén algúns insectos adultos, entre eles os pertencentes á orde dos Embioptera, teñen fieiras nas súas patas dianteiras.

Nas larvas de insectos, incluíndo o verme da seda, as fieiras utilízanse para producir a seda destinada a construír os casulos protectoress onde o organismo se agocha durante a metamorfose.

Os insectos da orde dos Embioptera constrúen galerías de seda que utilizan como protección contra os seus predadores e como albergue contra os elementos durante a alimentación e a reprodución.[1]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ 1,0 1,1 Richards, O. W.; Davies, R.G. (1977). Imms' General Textbook of Entomology: Volume 1: Structure, Physiology and Development Volume 2: Classification and Biology. Berlin: Springer. ISBN 0-412-61390-5. 
  2. ↑ Lefèvre, T., Boudreault, S.; Cloutier, C. & Pézolet, M. (2008). "Conformational and orientational transformation of silk proteins in the major ampullate gland of Nephila clavipes spiders". Biomacromolecules 9 (9): 2399–2407. PMID 18702545. doi:10.1021/bm800390j. 
  3. ↑ Heim, M.; Keerl, D. & Scheibel, T. (2009). "Spider Silk: From Soluble Protein to Extraordinary Fiber". Angewandte Chemie-International Edition 48 (20): 3584–3596. doi:10.1002/anie.200803341. 
  4. ↑ Knight, D. P. & Vollrath, F. (2001). "Comparison of the spinning of Selachian egg case ply sheets and orb web spider dragline filaments". Biomacromolecules 2 (2): 323–334. PMID 11749189. doi:10.1021/bm0001446. 
  5. ↑ Garrido, Carlos (1997).
  6. ↑ Um grande salto para as aranhas voadoras ... Arquivado 09 de maio de 2008 en Wayback Machine.. En simbiotica.org, Rede Simbiótica de Biologia e Conservação da Natureza (en portugués).
  7. ↑ Franganillo Balboa, Pelegrín (1917). "Las Arañas". Manual de araneología. Gijón: Compañia Asturiana de Artes Gráficas.  (en castelán).
  8. ↑ Holzapfel, E. P.; Perkins B. D. (1969). "Trapping of air-borne insects on ships in the pacific, part 7." (PDF). Pacific Insects 11 (2): 455–476. 
  9. ↑ OKUMA, Chiyoko; KISIMOTO, Ryoiti (1981-11-25). "東シナ海々上で捕獲された飛行グモ" [Air Borne Spiders Collected over the East China Sea]. Japanese Journal of Applied Entomology and Zoology (en xaponés) 25 (4): 296–298. ISSN 0021-4914. doi:10.1303/jjaez.25.296. 
  10. ↑ Knight, David P.; Vollrath, Fritz (29 de marzo de 2001). "Liquid crystalline spinning of spider silk". Nature 410: pages 541–548. . Citado en"Spinnenseide seit 125 Millionen Jahren nicht verändert". wissenschaft.de (en alemán). 06 de abril de 2001. Arquivado dende o orixinal o 23 de xullo de 2012. Consultado o 10 de decembro de 2016. 
  11. ↑ Tracy I. Storer, Robert L. Usinger, Robert C. Stebbins e James W. Nybakken (1992): Zoologia, 10ª ed. Bologna: Zanichelli. ISBN 978-88-08-00606-6, p. 571.
  12. ↑ Gorb, S. N., Niederegger, S.; Hayashi, C. Y.; Summers, A. P.; Votsch, W. & Walther, P. (2006). "Biomaterials: silk-like secretion from tarantula feet". Nature 443 (7110): 407. PMID 17006505. 
  13. ↑ Rainer F. Foelix, Bastian Rast & Anne M. Peattie (2012): "Silk secretion from tarantula feet revisited: alleged spigots are probably chemoreceptors", The Journal of Experimental Biology, 215, S.1084-1089 doi:10.1242/jeb.066811.

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Brusca, R. C. e G. J. Brusca (2005): Invertebrados. Madrid: McGraw-Hill Interamericana de España. ISBN 978-84-486-0246-8.
  • Frings, H. e Frings, M. (1975): Conceptos de Zoología. Madrid: Editorial Alhambra. ISBN 84-205-0505-6.
  • Garrido, Carlos (1997): Dicionário terminológico quadrilíngue de zoologia dos invertebrados. A Coruña: Associaçom Galega da Língua. ISBN 84-87305-12-1.
  • Grassé, P.-P., E. A. Poisson e O. Tuzet (1976): Invertebrados. (En Grassé, P.-P., Zoología, vol. 1) Barcelona: Toray-Masson. ISBN 84-311-0200-4.
  • Meglitsch, P. A. (1986): Zoología de invertebrados, 2ª edición. Madrid: Ed. Pirámide. ISBN 84-368-0316-7.
  • Rupppert, E. E.; R. S. Fox & R. D. Barnes (2004): Invertebrate Zoology 7ª ed. Stamford, Connecticut (EE.UU.): Brooks/Cole ISBN 0-03-025982-7.

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fieira_(artrópodos)&oldid=6361335»